Genel Standartlar

Elektromanyetik alanların herhangi bir etki yapıp yapmadığı ile ilgili çalışma verilerinin güçlülüğünü dört puanlı sistem ile ortaya konmaktadır. Bunlar;

1-Yeterli Kanıt, 2-Sınırlı Kanıt, 3-Yetersiz Kanıt ve

4-Yetersiz Etkileri Öne Süren Kanıtlardır.

Elektromanyetik alana maruz kalmanın sağlık etkileri ile ilgili epidemiyolojik ve deneysel çalışmalar

daha çok refahı etkileyen non-spesifik semptomlar, üremeyi, kardiyovasküler, nörodejenaratif hastalıklar ve kanser gibi hastalıklarla ilgilenir. Araştırmalar insanların elektrikli ev araçlarını kullanmaları üzerine, elektrikçi mesleki maruziyetler ve yüksek gerilim hatlarına yakın yaşadıkları için daha çok konut yaşamı üzerine odaklanmışlardır (41).

Güçlü elektromanyetik alanlara (EMF) maruz kalma zararlı sağlık etkilere neden olabilir. İnsanlar için maruz kalma limitleri ve yönergeler insan vücudundaki sıcaklık artışını önlemek için (International Commission of Non- Ionizing Radiation Protection) ICNIRP ve (Institute of Electrical and Electronics Engineers) IEEE kuruluşları tarafından düzenlenir. Oldukça düşük frekanslı alanlardaki (ELF) yoğun alanlar vücut içinde önemli elektrik akımların ortaya çıkmasına yol açabilir ve buradaki maruz kalma limitleri sınır uyarmalarının önlenmesinde ayarlanır (42).

Elektromanyetik alanların insan sağlığına etkileri konusunda birçok ülkede oluşturulan standart ve sınır değerlerin yanı sıra uluslararası standartlar ve sınır değerleri de vardır. Uluslararası alanda ICNIRP (Uluslararası İyonlaştırıcı Olmayan Radyasyondan Korunma Komitesi) tarafından belirlenen sınır değerler birçok Avrupa ülkesinde ve dünyanın farklı ülkelerinde en yaygın kabul gören değerler arasındadır. ICNIRP, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Dünya Çalışma Örgütü (ILO) tarafından resmen tanınan bağımsız bir araştırma kuruluşudur. ICNIRP kılavuzu’nda yer alan çalışmalar üniversiteler ve araştırma kuruluşları ile işbirliği

yapılarak, çok sayıda mühendis, biyolog, fizikçi, epidemiyolojist ve ilgili başka bilim insanlarından oluşan disiplinlerarası bir ekip tarafından yürütülmüştür (43).

Oldukça düşük frekanslı EMF MF (1 Hz den 1 kHz)’ nın ICNIRP rehberine göre, 2010 yılından sonra kısa dönem maruziyetlerde güvenlik seviyesi genel popülasyon için 200 µT ve mesleki maruziyetler için 1 mT dir (44).

Amerika Birleşik Devletleri’nde bu sınır değerler FCC (Federal Communications Commission–Federal Komünikasyon Komisyonu) tarafından belirlenmekte ve bu sınır değerlerin belirlenmesinde IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers–Elektrik ve Elektronik Mühendisleri Enstitüsü) ve ANSI (American National Standarts Institute–Amerikan Ulusal Standartlar Enstitüsü) tarafından oluşturulan standart değerler temel olarak alınmaktadır. IEEE/ANSI standartları da sınır değerlerin belirlenmesinde yaygın olarak kabul gören ve temel alınan değerlerdir (43). Halk, elektrik ve elektronik cihazlar ile bunlara ait teçhizat türlerinin artmasıyla EMF’ ye (elektromanyetik alan) maruz kalınmıştır. EMF, belirli durumlar altında biyolojik etkilere sebep olabilir. Avrupa Birliği Konseyi, 12 Haziran 1999 tarihinde EMF’ ye halk maruziyetini sınırlamak için bir tavsiye (1999/519/EC) benimsemiştir. Üye ülkelerin görevi, potansiyel sağlık risklerinden halkı korumaktır. Şüphesiz Konsey Tavsiyesi, EU (Avrupa Birliği) güvenli ürün mevzuatı tabanı oluşturmak ve üye ülkelere rehber olmak için temel sınırlamalar ve referans seviyeler seti ortaya

koymuş olup, ICNIRP tarafından öngörüldüğü gibidir. Tavsiye, Komisyonu EMF’ nin olası sağlık etkilerini devamlı izlemeye davet etmektedir. Komisyon 2002 yılında ilk raporunu yayınlamıştır. Türkiye, tavsiyedeki temel sınırlamayı uygulayan ülkedir (45).

EMF temel özellikleri, sözde uzak ve yakın alan maruziyet durumları tarafından karakterize edilen dalga boyu ve alan kutuplaşması ile ilgilidir. Çalışma ortamlarında EMF’ ye yüksek maruz kalma genellikle yakın alanlardır. Değişik frekanslarda EMF maruziyetinin değerlendirilmesinde değişik fiziksel tahminler kullanılabilmektedir (42).

4 ile 1000 Hertz arasındaki frekanslarda halk için ‘sınır değer’ 2 miliAmper/ m2 _{görevliler için 10}

miliAmper/m2 _{ve tıbbi uygulamalarda ise 100}

miliAmper/m2_{. Temel sınır değerlerin ölçümü zor}

olduğundan pratikte bunlardan türetilen ‘türev değerler’ kullanılıyor. 50 Hertz frekansında vücutta olabilecek göz kırpıştırma gibi zararsız bir etki 15 miliTesla manyetik akı yoğunluğunda başlıyor.

Kalp kaslarını biraz etkileme (tahriş etme) 500 miliTesla gibi oldukça yüksek bir değerin üstünde olabiliyor. Kol ve bacaklardaki sinir ve kasların etkilenmesi ise ancak 2,5 Tesla üzerinde bekleniyor. Bu değerlerin, 100 mikroTesla sınır değerine göre çok yüksek olduğu görülüyor ve sınır değer aşılmadığı sürece vücutta herhangi olumsuz bir etki beklenmiyor (8).

Bilimsel araştırmaları temel alan Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 1987 yılından beri elektromanyetik

alanların insan vücudu üzerinde yarattığı etkileri önem sırasına göre sınıflandıran bir ölçek hazırlamaktadır. Aşağıdaki Tablo 4’de indüklenen akımlar için limit değerler bulunmaktadır.

Tablo 4: İndüklenen akımın etkisi (23). 1-10 mA/m2 _{Rastlantısal ve tekrarlanmayan önemsiz etkiler}

10-100 mA/m2 _{Görme ve sinir sistemi seviyesinde geri çevrilebilir önemsiz} etkiler

100-1000 mA/m2 _{Uyarılabilir dokular üzerinde etkiler, sağlık üzerinde olası} etkiler

>1000 mA/m2 _{Ventriküler fibrilasyon (kalp karıncığı fibrilasyonu) riski}

ICNIRP, organizmaya indüklenen akımlardan yola çıkarak elektromanyetik alan maruziyetine ilişkin limit değerler belirlemiştir. Geniş bir güvenlik aralığı ile belirlenen asli limitler: Elektromanyetik alanlarca insan bedenine indüklenen akımlara ilişkin, ICNIRP “temel kısıtlamalar” diye adlandırılan kimi temel limitler belirlemiştir. Meslekleri gereği elektromanyetik alanlara maruz kalan çalışanlar; Maruziyet koşulları bilinen bu kategori için ICNIRP, WHO tarafından saptanan ve üzerinde mutabakat sağlanan 10 mA/m2 _{değerini oldukça} düşük frekanslarca (yani 50 Hz) ortaya çıkan etkilerin “temel sınırı” olarak kabul etmektedir. Halk açısından ki bu kategorinin içinde daha hassas bireylerin bulunması da mümkündür, ICNIRP ilave güvenlik faktörü kullanmakta ve oldukça düşük frekanslar için temel sınırı

2 mA/m2 _{olarak belirlemektedir (23).}

3.2.1.3. ELF EMA’nın Biyolojik Etkileri İle İlgili