Genel Kurul gündemi denildiği zaman, akla TBMM‟nin bir günlük birleĢiminde görüĢülüp karar bağlanması gereken iĢlerin listesi gelmektedir. Ancak Ġçtüzükte, “gündem” belli bir günde görüĢülüp bitirilecek iĢlerin listesinden çok, TBMM‟nin önünde yapılmak üzere bekleyen tüm iĢlerin listesini anlatmak için kullanılmaktadır. Bu nedenle, çok uzun ve geniĢ içerikli bir liste olan TBMM gündemine bakan bir kiĢinin, Genel Kurulun herhangi bir günlük birleĢiminde hangi iĢlerin görüĢüleceğini anlaması oldukça zordur150
.
Ġçtüzüğün, “gündem” baĢlığını taĢıyan 49‟uncu maddesine göre TBMM Genel Kurulunun gündemi Ģu kısımlardan oluĢur:
“1. Başkanlığın Genel Kurula sunuşları. 2. Özel gündemde yer alacak işler. 3. Seçim.
4. Oylaması yapılacak işler. 5. Meclis soruşturması raporları.
6. Genel görüşme ve Meclis araştırması yapılmasına dair öngörüşmeler. 7. Sözlü sorular.
8. Kanun tasarı ve teklifleri ile komisyonlardan gelen diğer işler.”
Gündemdeki iĢlerin görüĢülmesine iliĢkin sıra BaĢkanlıkça alınıĢ tarihlerine göre tespit edilir (Ġçtüzük, m.49/4). Ancak BaĢkanlıkça, lüzum görülmesi üzerine, 8‟inci bentteki iĢlerin (Kanun tasarı ve teklifleri ile komisyonlardan gelen diğer iĢlerin) görüĢme sırası, DanıĢma Kurulunca Genel Kurula teklif olunabilir. Hükümetin, esas komisyonların ve kanun teklifi sahiplerinin bu konu ile ilgili istemleri de DanıĢma Kurulunda görüĢülür (Ġçtüzük, m.49/5). Daha sonra DanıĢma Kurulunun bu konudaki görüĢü, Genel Kurulun onayına sunularak orada karar bağlanır (Ġçtüzük, m.49/6). Görüldüğü üzere Meclis BaĢkanınca lüzumlu görülmesi, DanıĢma Kurulunca uygun bulunması ve Genel Kurulca da onaylanması üzerine, kanun tasarı veya teklifleri ile komisyonlardan gelen iĢlerin görüĢülme sırası değiĢtirilebilmektedir. BaĢka bir ifadeyle belirtilen yöntemle iĢlerin görüĢülme sırası
150 TURAN, Ġlter, “Parlamentonun Daha Verimli ÇalıĢması – Sorunlar ve Öneriler”, TBMM’nin
konusunda baĢkanlıkça alınıĢ tarihleri göz ardı edilebilmektedir. Bu da çoğunluğu elinde bulunduran iktidar partisi grubu ya da gruplarının ve dolayısıyla bunların içinden çıkan hükümetin, kanun tasarı veya teklifleri ile komisyonlardan gelen iĢlerin görüĢülme sırasını belirlemede etkin olduklarını göstermektedir. Bu yöntem bir yandan öncelikle görüĢülmesi gereken kanun tasarı veya tekliflerinin Genel Kurulda görüĢülmesini sağlarken; diğer yandan hükümetin görüĢülmesini istemediği bir kanun tasarı ya da teklifinin Genel Kurulda görüĢülmesini oldukça zorlaĢtırmaktadır.
BaĢkan, o günkü birleĢimi kapatırken, gündemde bulunan hususlardan hangilerinin gelecek birleĢimde veya birleĢimlerde görüĢüleceğini Genel Kurula bildirir. Bu husus ayrıca ilan tahtasında da ilan edilir (Ġçtüzük, m.49/7). BaĢkan tarafından görüĢüleceği önceden bildirilmeyen hiç bir husus, Genel Kurulda görüĢülemez. Böyle birĢey olabilmesi olabilmesi için DanıĢma Kurulunun görüĢünün alınıp, Genel Kurulca o konuda bir karar verilmesi gerekir (Ġçtüzük, m.49/8).
DanıĢma Kurulunun teklifi ve Genel Kurulun onayı ile genel görüĢme ve meclis araĢtırması yapılmasına dair öngörüĢmeler ile sözlü sorular kısımlarının her biri için haftanın belli bir gününde belli bir süre ayrılabilir (Ġçtüzük. m. 49/2). Seçim ve oylaması yapılacak iĢler için de haftanın belli bir günü ayrılabilir (Ġçtüzük. m. 49/3). DanıĢma Kurulu ayrıca, Anayasa ve Ġçtüzüğün emredici hükümleri uyarınca, belli bir sürede sonuçlandırılması gereken, belli bir veya birkaç konunun yer alacağı özel gündemler ve görüĢme günleri de tespit edebilir. Bu konular, özel gündemde BaĢkanlık sunuĢundan sonra yer alır. Özel gündem maddelerinden sonra, genel hükümler gereğince tespit olunmuĢ gündem maddelerine yer verilir (Ġçtüzük, m.50).
Yukarıda belirtilen gündem sıralamasında, Kanun tasarı veya tekliflerinin görüĢülmesi gündemin son sırasında yer alması dikkat çekicidir. Bu durumun, kanun tasarı ve tekliflerinin görüĢülmesinin daha az önemli olması değil, bunların görüĢülmesine daha fazla zaman ayrılmak istenmesidir. Tasarı veya tekliflerin görüĢülmesi genellikle Ġçtüzüğün 54. Maddesinde belirtilen olağan çalıĢma saatlerinin dıĢında gerçekleĢtiği için gündemde son ırada yer alması da bu durumdan kaynaklanan zorunlu bir sonuçtur.
Genel Kurul gündemi tespit edildikten sonra, riyasi parti gruplarının ve milletvekillerinin gerek yasama fonksiyonlarını, gerekse yürütmenin denetlenmesi fonksiyonlarını iyi bir Ģekilde yerine getirebilmeleri için parlamentoya gelen iĢlerden
ve özellikle Genel Kurul gündeminden zamanında ve doğru bir Ģekilde haberdar olmaları gerekmektedir. Bu konuda gerçekleĢtirilecek etkin bir bilgi akıĢının, yasama faaliyetlerinin daha verimli yürütülmesine sebep olacağı aĢikardır. Bu düĢünceden hareketle Ġçtüzüğün 51‟inci maddesinde, siyasi parti grupları ve milletvekillerinin gündem hakkında bilgilendirilmesi için “Gelen Kâğıtlar Listesi”nin dağıtılması öngörülmüĢtür. Bu hüküm gereğince; “Başkanlığa gelen kanun tasarı ve teklifleri, resmî tezkereler ve komisyon raporları ile soru, genel görüşme, Meclis araştırması, Meclis soruşturması ve gensoru önergeleri, gelen kâğıtlar listesinde yayımlanır. Bunlardan Genel Kurula sevk edilenler bu listede ayrıca belirtilir. Başkanlığa geliş tarihleri de ayrıca gösterilir” (Ġçtüzük, m.51/1). Gelen kâğıtlar, milletvekillerine, Meclisin toplantı günleri dağıtılır ve tutanağa eklenir (Ġçtüzük, m.51/2). Tatile rastlamadığı takdirde, Gelen Kağıtlar, Cumartesi ve Pazar hariç, her gün yayımlanır, ilan tahtasına asılır ve ilk birleĢim tutanağına eklenir (Ġçtüzük, m.51/3).
Gelen Kâğıtlar Listesi, adeta, iĢlem görmek üzere TBMM‟ye sunulan yasama ve denetim belgelerinin, özetlerini, geliĢ tarihlerini, nereden geldiğini ve genellikle bir sonraki aĢamada iĢlem görmek üzere nereye gideceğini gösteren yazılı birer duyuru niteliğindedirler151.
Siyasi parti gruplarını ve milletvekillerini bilgilendirmeye yönelik bir diğer uygulama da “Komisyonlar Bülteni”nin yayınlanmasıdır. Ġçtüzüğün 47/1. maddesine göre: “Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı yılda iki defa komisyonlar bülteni yayımlar. Bu bültende, komisyonlara havale edilmiş veya komisyonlarca Genel Kuruldan geri alınmış yahut Genel Kurulca komisyonlara geri verilmiş işlerin hangi safhada olduğu belirtilir. Bu bülten, Genel Kurul tutanağına eklenir.” Ayrıca, yasama döneminin baĢında, önceki dönemde sonuçlandırılamayan ve Ġçtüzüğün 77. maddesi uyarınca hükümsüz kalan iĢlerle, yine önceki dönemden kalmakla birlikte, yeni dönemde hükümsüz sayılmayan iĢleri gösterir listeler de dağıtılarak yeni dönemin ilk birleĢiminin tutanağına eklenerek siyasi parti grupları ve milletvekilleri bilgilendirilir.