T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’nün Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı tarafından hazırlanan ‘Defter Bilgi Formuna göre Ereğli şehrinin nüfus defterlerinden ilki Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde Nfs.d 03377 koduyla kayıtlıdır. H.1250/ M.1834 yılına ait bu defter 310 sayfadan oluşmaktadır. Bakanlık sayfalar üzerinde numaralandırma yapmış ve bu numaralandırma usulünde de tek sayılar kullanılmıştır.
Defter tutumuna öncelikle mahallelerden başlanmıştır. Ereğli şehrine ait nüfus çalışmasının ilk defterinde 37 tane mahalle bulunmaktadır. 3-107 sayfaları dâhil olup bu rakam aralığındaki sayfalar Ereğli mahallelerine aittir. Bu defterde Ereğli merkezi ve köylerinin dışında derbentler de bulunmaktadır.
Müslim ve Gayrimüslim nüfusun kaydının yapıldığı bu defterde yalnızca erkek nüfus kaydedilmiştir. Kayıtlara öncelikle hane reisleri verilerek başlanmış, daha sonra da diğer aile bireyleri yer almış ve hane sayıları açıklamaların üzerine yazılmıştır. İsimleri ise bin-ibn oğlu anlamına gelen kelimelerle verilmiş ve bireyin dış görünüşü anlatılmıştır. Kara sakallı, aksakallı gibi sakal rengi üzerine bir bilgi ya da müzellef, köse sakallı gibi sakalın azlığı ya da çokluğu, ter bıyık-şâbb-ı emred ifadeleri ile kişinin genç olduğu, kısa, orta, uzun ile boy oranları (fakat bu defter içerisinde boy ile ilgili bir bilgi yoktur), vücudunun herhangi bir yerinde bir engel var ise topal, ama (kör), asam (sağırlık) gibi ya da herhangi bir hastalığa sahip ise fıtık illeti, mecnun, divane vb. bilgilerle dış tasvir yapılmıştır. Bunlara ek olarak meslek bilgisi rençber, çoban, değirmenci, palancı (semerci) gibi meslekler verilmiş, yaş bilgisi ise tüm bilgiler verildikten sonra alt kısma sini (yaşı anlamına gelir) kelimesi ile yazılmıştır. Asker ya da öğrenci olup olmadığı, yer değişikliği yaptı ise nereden geldiği, nereye gittiği gibi bilgiler de kaydedilmiştir. İlk defterde isimlerin hem altına hem de üstüne notlar düşülmüşken diğer defterlerde ekseriyetle isimlerin üst kısımları açıklama için kullanılmıştır.
Aynı özelliklere sahip kişilerde tekrardan aynı ifadeleri yazmak yerine kısaca ‘bu dahi’ tabiri kullanılmıştır. Yine bunlara ek olarak ölüm kayıtlarında ‘fevt’ yani
21 farsça ölü anlamına gelen kelime kullanılmış, ölüm tarihleri verilmiştir. ‘Tevellüd’ kelimesi ile de yeni doğanlar kaydedilmiş ve bunlar diğer yazı çeşidinden farklı olarak siyakat ile yazılmıştır. Defter yazım itibariyle okunaklı olup doğum-ölüm gibi kayıtlar ya da bazı önem arz eden ifadeler kırmızı ile yazılmıştır.
Mahalledeki kişi sayısının bitiminde de toplam nüfus kaydedilmiştir. Toplam nüfus ise 4 farklı usulde yazılmıştır. Bu tutanakların asker alımı için önem arz etmesi sebebiyle askere gidemeyecek olanlar, çocuklar ve askerlik potansiyeli olanlar yazılmış sonra da askerde olanlar eklenerek toplanmıştır.
Ereğli şehrinin nüfus defterlerinden ikincisi Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde Nfs. d 03378 koduyla kayıtlıdır. 1254/1838 yılında ait bu defter 636 sayfadan oluşmaktadır. 5-263 sayfaları dâhil olup bu rakam aralığındaki sayfalar Ereğli mahallelerine, diğer sayfalar ise köylerine aittir. Bu defterde 36 tane mahalle bulunmaktadır.
Müslim nüfusun kaydının yapıldığı bu defterde nüfus kaydına hane reisi ile başlanmış fakat hane sayıları üzerine yazılmamıştır. Bunun yerine mahalledeki toplam nüfus numaralandırılmıştır. Yani 1. Kişiden başlayarak sıra sayıları ile bireyler arasında boşluklar bırakılarak tek tek yazılmıştır. Bu nedenle bir hanede yaşayan kişilerden yola çıkarak aile üyeleri tamamlandıktan sonraki ilk isim hane reisi olarak kabul edilmiş, böylelikle her hanede bir hane reisi ve beraberinde yaşayan oğul, kardeş, yeğen, torun vb. aile bireyleri ile kaydedilmiştir.
Ereğli şehrinin nüfus defterlerinden üçüncüsü Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde Nfs.d 03379 koduyla kayıtlıdır.1256/1840 yılına ait bu defter 384 sayfadan oluşmaktadır. Defter tutumuna bir önceki yılda mahalle ile başlanırken bu defterin öncelikle köylerle başlandığı görülür. Bu doğrultuda 215- 379 sayfaları dâhil olup bu rakam aralığındaki sayfalar Ereğli mahallelerine aittir. Bu yılki defterde mahalle sayısı 32’dir.
Bir önceki yıla ait defterlerden bazı farklılıkları bulunmakla birlikte ( bu konu farklılıklar başlığı altında ele alınmıştır) defter yazım usulü itibariyle hemen hemen aynıdır. Bu defterde hem Müslim hem Gayrimüslim kaydı bulunmaktadır.
22 Ereğli şehrinin nüfus defterlerinden dördüncüsü Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde Nfs.d 03380 koduyla kayıtlıdır.1259/1843 yılına ait bu defter 118 sayfadan oluşmaktadır. 69-113 sayfaları dâhil olup bu rakam aralığındaki sayfalar Ereğli mahallelerine aittir. Bu defterde 31 tane mahalle bulunmaktadır.
Defter yazım itibariyle diğerleri gibi okunaklı olup tek tip kalem kullanılmıştır. Diğer defterlerde bulunan kırmızı ile yazılmış yerlere bu defterde rastlanmamaktadır.
Ereğli şehrinin nüfus defterlerinden beşincisi Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde Nfs.d 03381 koduyla kayıtlıdır.1261/1845 yılına ait bu defter 232 sayfadan oluşmaktadır. 113-217 sayfaları dâhil olup bu rakam aralığındaki sayfalar Ereğli mahallelerine aittir. Bu defterde 32 tane mahalle bulunmaktadır. 219. sayfası olmayıp bundan sonraki sayfaları yani 233. sayfaya kadar Ereğli’deki medrese, cemaat, çiftlik ve han gibi yerlerin nüfus sayımları vardır.
Bu defterde Müslim ve Gayrimüslim nüfusun kaydı yapıldığı görülmekte ve 1840 yılı defteri ile benzerlik göstermektedir.
Ereğli şehrinin nüfus defterlerinden altıncısı yani son defter Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde Nfs.d 03382 koduyla kayıtlıdır.1261/1845 yılına ait bu defter 8 sayfadan oluşmaktadır.
Defterde sadece 2 yer verilmiştir. Onlar da Kıbtiyân nüfusa ait bilgilerdir. 3-5 ve 7. sayfalardan oluşmaktadır. Esasında bir önceki defter ile aynı defter yani aynı yıl içinde tutulmuştur. Bu sebeple ayrı bir sayımı teşkil etmemekle birlikte sadece diğer defterden ayrı olarak tutulma sebebi buradaki nüfusun Kıbtiyân nüfusu olmasındandır.