Geleneksel Denetim ve Sürekli Denetim Arasındaki Farklar

Geleneksel denetimde finansal raporların gerçek zamanlı olarak üretilmesi oldukça maliyetli olduğundan, güvenilir finansal raporlar yalnızca periyodik olarak üretilebilmektedir. Bu sebeple, raporlar genellikle işlemler gerçekleştikten aylar sonra hazırlanabilmektedir. Bu ortamda, denetim çoğunlukla geriye dönük olarak, yalnız örneklem yoluyla seçilen rapor konusu işlemlerin doğruluğunun test edilmesinden ibaret olmaktadır. Günümüzde kurumlar, finansal bilgileri gerçek zamanlı ve çevrimiçi olarak üretebilmektedir. Yakında diğer ilgililerin de bu bilgilere erişimi mümkün olabilecektir. Gerçek zamanlı muhasebe, gerçek zamanlı denetimi gerektirdiğinden; gerçek zamanlı muhasebe sistemlerinin gelişimine paralel olarak sürekli denetim olgusu da gelişmektedir. Sürekli denetim, işlemlerin gerçekleşmesi ve denetim güvencesinin verilmesi arasındaki süreyi en aza indirmektedir (Rezaee vd., 2002:148).

Geleneksel denetim, geriye dönük olarak ve işlemler gerçekleştikten aylar sonra, örneklem yoluyla işlemlerin seçilmesi, bunlara yönelik politika, belge ve anlaşmaların incelenmesi olarak gerçekleşmekteyken; sürekli denetim ise kontrol ve risk analizlerinin otomatik olarak gerçekleştirilmesidir. Örnek işlemlerin belli periyotlarda incelenmesinden farklı olarak, işlemlerin tümünün sürekli inceleme konusu olması, denetim kalıplarını değiştiren bir yaklaşımdır. Bu değişimi tetikleyen unsur teknolojidir (Cankar, 2006:72). Bilginin otomatik analizi sayesinde, denetçiler kontrol ve risk analizlerini gerçek zamanlı olarak yapabilmektedirler. Sürekli

denetim ile ulaşılan sonuçlar, denetim planı hazırlanmasından denetim sonuçlarını takibe kadar denetimin tüm evrelerinde kullanılmaktadır. Denetçiler sürekli denetim ile örneklem seçme, standart raporları inceleme, belli zamanlı değerlendirmeler yapma gibi klasik denetime özgü kısıtlamaları aşma şansı bulmaktadırlar. Sürekli denetim ile işlemler, gerçekleştiği an veya kısa süre içinde, sürekli olarak incelenmektedir (Coderre, 2005).

Geleneksel denetimde, kurumun yıl sonu mali tablolarının doğruluğu ve uygunluğuna ilişkin görüş vermek için uzun zamana ihtiyaç duyulmakta; denetimle ilgili fikir oluşturma safhası, genellikle raporlama döneminden sonraki birkaç aylık döneme yayılmaktadır. Yani yıl sonu hesapların kesinleştirilmesi ve gerekli denetim çalışmalarının tamamlanması için yeterli süre bulunmaktadır. Her ne kadar denetim eksikliklerini gidermek için yeterli süre bulunsa da, Enron ve Worldcom gibi skandallar denetim riski ve yanlış denetim sonuçları ihtimalinin her an var olduğunu göstermiştir. Ancak, zaman avantajı bulunmayan sürekli denetim sonuçları için risk düzeyi tartışmalıdır. Bu nedenle sürekli denetim raporları sonuçlarına, geleneksel denetim raporları sonuçlarından daha dikkatli yaklaşılmalıdır (Williams, 2002).

2.5.1. Sürekli Denetimin Üstün Yanları

Sürekli denetim sürecinde, karşılaşılan zorluk ve olumsuzluklar anında tespit edilerek bunlara müdahele edildiği için, geleneksel denetime göre daha avantajlı durumdadır.

Sürekli denetimin geleneksel denetime göre üstün yanları (Rezaee vd., 2002:151):

- Đşlemlerin manuel testlere göre çok daha büyük bir oranda (%100’e yakın), daha hızlı ve etkili bir şekilde analizine imkan tanıyarak, denetim maliyetlerini göreceli olarak düşürmektedir.

- Đşlem ve hesapların manuel olarak incelenmesi için gereken süreyi büyük ölçüde azaltmaktadır.

38

- Denetçiye, kurumun dış yapısı, sektörü ve iç kontrol yapısı üzerine yoğunlaşma imkanı sağladığı için denetim raporlarının kalitesi yükselmektedir.

- Kontrol ve asıl testlerin uygulanacağı sürekli işlemlerin seçimi, önceden belirlenmiş seçim kriterlerine tabidir. Kontrol testleri ile sağlanan denetim kanıtları, analitik prosedürler ile işlem ve hesap bakiyeleri ayrıntılarına ilişkin daha maliyetli olan asıl testler için temel alınabilmektedir. Denetçi tüm testleri birlikte kullanarak kurumun elektronik sisteminin güvenilir finansal bilgi ürettiği konusunda yeterli kanıt toplayabilmektedir.

Sürekli denetim ayrıca denetimin konusu, denetimde kullanılan araştırma yöntemleri ve denetimin etkinliğinde bir farklılık ve yenilik sağlayacaktır. Denetçi sadece finansal bilgiler değil, finansal olmayan bilgiler üzerine de denetim uygulayıp rapor oluşturacak ve böylece denetimin konusu değişmiş olacak; geleneksel denetimde insan faktörü tarafından gerçekleştirilen denetim faaliyetlerinin çoğu sürekli denetimde yerini donanım ve yazılımlara bırakacak ve böylece denetimin araştırma yöntemleri değişmiş olacak; bu donanım ve yazılımlar sayesinde insan faktöründen kaynaklanan hata ve zaman kayıplarının önüne geçilerek denetimin etkinliği sağlanmış olacaktır (Ağca, 2006:68-69).

2.5.2. Geleneksel Denetimin Eksik Yanları

Sürekli denetimin, geleneksel denetim sürecinde yaşanan olumsuzlukları ortadan kaldırabileceği düşünülmektedir. Geleneksel denetimin başlıca olumsuzlukları (Searcy ve Woodroof, 2003:47):

- Aşırı Denetim (Overauditing): Denetim riski ve önemlilik düzeyine göre belirlenen denetim düzeyinin aşılması, zaman ve maliyet artışına neden olmaktadır.

- Bekleme (Waitinig): Denetçi, bilgi ve insan kaynağının yetersizliği nedeniyle gerek duyduğu bilgileri zamanında sağlayamadığı için denetim aksamaktadır.

- Gecikme (Time Delays): Geleneksel denetimde zaman gereksinimlerinin fazlalığından dolayı, raporlama dönemi ve denetim raporlarının düzenlenmesi arasında süre uzamakta ve bu da ilgilileri olumsuz etkilemektedir.

- Denetim Süreci (Audit Process): Geleneksel denetimin planlama aşamasından rapor hazırlanmasına kadar, denetim sürecinin kendisinde var olan olumsuzluklar;

örneğin tecrübesiz personel, yetersiz veri, gereksiz denetim aşamaları…vb.

- Yapılan Đş (Work in Process): Denetim süreci başlangıcından bitişine kadar engelsiz ve sürekli bir süreç değildir. Değersiz maliyetlere neden olan bir sürü duraksama ve tekrar başlangıçlar bulunmaktadır.

- Gözden Geçirme (Review Process): Gözden geçirme, temel olarak bir kalite kontrol hesaplanmasını ifade etmektedir. Bu hesaplama, yönetici ve partnerlerin kapalı oturumlarının birçok düzeyinden oluşmaktadır. Sürekli denetim, bu gözden geçirme sürecini kısaltıp otomatikleştirebilmektedir.

- Hata ve Yanlışlar (Errors and Mistakes): Gözden geçirmelere rağmen denetim sürecinden ortaya çıkan hata ve yanlışları düzeltmek için, ekstra çaba gerekmektedir.

Kalite kontrol, hatasız ürün üretmek açısından önemlidir ancak bir değer sağlamamaktadır. Gözden geçirme süreci uygulanmaktadır çünkü denetim firması, denetimi gerçekleştiren personelin görevini kusursuz şekilde yerine getirdiğinden emin olamamaktadır.

Sürekli denetim otomatik bir süreç olduğu için geleneksel denetim sisteminin olumsuzlukları en aza indirgenerek ve kaynaklar israf edilmeden denetim uygulanabilmektedir (Cankar, 2006:75).

Ayrıca sürekli denetimde denetçiler, geleneksel denetimden farklı olarak, gerçek zamanlı muhasebe sistemlerini kullanmak suretiyle denetim sürecinin işleyişini daha akıcı bir şekilde sağlayabilmektedirler.