Gediz Grabeni

Bat Türkiye’de K-G yönlü aç lma tektoni ine ba l olarak meydana gelen D-B uzan ml Gediz grabeni bugüne kadar birçok ara t rmac taraf ndan çal lm t r. Grabenin güney kenar boyunca uzanan dü ük aç l normal fay karakterindeki ayr lma fay bölgenin karakteristi ini en iyi yans tan ve üzerinde en çok çal lan fayd r. Bugüne kadar çal anlar n farkl isimlerle nitelendirdi i fay, (Karadut ayr lma fay Emre, 1996; Çamköy ayr lma fay Koçyi it ve di er., 1999; Gediz ayr lma fay Lips ve di er., 2001; Sözbilir, 2001 ve 2002) Menderes Masifi’ne ait temel kayaçlar ile Neojen ya l sedimanter örtü kayaçlar n birbirinden ay rmaktad r.

Bat Türkiye’nin en temel özelli i olan K-G aç lma tektoni ine ba l olarak geli en ayr lma faylar ve bu faylar n önünde çökelen k r nt l kayaçlar, Gediz grabeni içinde be farkl stratigrafik birimde bulundu u belirtilmi tir. Bunlar, Gediz formasyonu, Ala ehir formasyonu, Kaletepe formasyonu, Çalt l k ve Bintepeler formasyonudur (Çiftçi ve Bozkurt, 2009).

Gediz grabeninde bugüne kadar birçok ara t rmac taraf ndan tortul ve kabuk kal nl n saptamaya yönelik çal malar yap lm t r. Paton (1992) taraf ndan yap lan çal mada graben üzerinde Salihli ve Ala ehir civar nda al nan üç farkl gravite profilinin de erlendirilmesi sonucunda Salihli civar için ortalama tortul kal nl n 1,3 ve 1,4 km Ala ehir civar için ise 1,3 km, birimler aras yo unluk fark n -0,65 gr/cm3 olarak saptanm t r. Gürer ve di erleri (2002), biri grabenin ana eksenine paralel, di eri dik olan iki ayr profil boyunca ald klar manyetotelürik (MT) verilerini de erlendirerek grabene ait tortul kal nl n n 950-3800 m aras nda oldu unu belirtmi lerdir. Sar ve alk (2006) bölgeye ait gravite verilerini de erlendirerek Gediz grabeni için tortul kal nl n n 1,5 -2 km aras nda yo unluk fark n n ise - 0,5 gr/cm3oldu unu saptam lard r. Bozkurt ve Sözbilir (2004) jeolojik çal malarla tortul kal nl n n Ala ehir grabeni için yakla k 1,3–1,5 km oldu unu belirtmi lerdir. Purvis ve Robertson (2005), Ala ehir civar ndan ald klar jeolojik kesidi yorumlayarak derinli in yakla k 1 km civar nda oldu unu saptam lard r. Y lmaz (2003) grabenin Ala ehir civar nda grabeni yakla k dik konumda kesen ve grabenin ana eksenine paralel olarak al nan farkl 10 sismik yans ma profili verilerini de erlendirerek tortul kal nl n n 2-2,5 km oldu unu belirtmi tir.

Bölgede MTA ve Türkiye Petrolleri Anonim Ortakl (TPAO) taraf ndan jeotermal ve ara t rma amaçl birçok kuyu aç lm t r. Tablo 3.4’ te bölgede aç lan kuyulardan baz lar ve aç ld alanlar verilmektedir. Ala ehir yak nlar nda aç lan kuyular n en derini 2,5 km, Salihli Kur unlu jeotermal alan nda ise aç lan kuyular n maksimum derinli i 1189 m’dir .

Tablo 3.4 Gediz grabeni ve çevresinde 1000 m’den derin olan sondajlar.

Grabene ait tortul kal nl ve yo unluk fark n n bulunmas amac yla Bouguer gravite anomali haritas ndan Salihli çevresinden al nan GB-KD uzan ml A-AU ve B- BU kesitleri ile Ala ehir çevresinden al nan GB-KD uzan ml C-CU kesidi ÇKA ve RTFA ile de erlendirilmi tir. Al nan kesitler ekil 3.13 de görülmektedir. Elde edilen yo unluk fark de erlerinden olas yo unluklar elde edilmi tir.

A-A9 Profili

E itim seti k rk farkl modelden olu maktad r. Farkl katman say lar , nöron say lar , ö renme ve momentum katsay lar na göre e itilen a için en iyi sonucun elde edildi i 8 ve 5 nöronlu iki katmanl ÇKA yap s olmu tur. Ö renme ve momentum katsay lar s ras yla 0,5 ve 0,9 olarak al nm t r. Veri seti [-1 1] aral nda normalize edilmi ve hiperbolik tanjant aktivasyon fonksiyonu kullan lm t r. ÇKA GDM için yo unluk fark ve derinlik de erleri -0,57 gr/cm3 ve 0,5-1,4 km olas yo unluk de eri 2,33 gr/cm3olarak elde edilmi tir. ÇKA LM için yo unluk fark - 0,60 gr/cm3 derinlik ise yakla k 0,3-1,5 km olas yo unluk de eri ise 2,3 gr/cm3 olarak saptanm t r. RTFA için yo unluk fark -0,60 gr/cm3 derinlik ise 0,5-1,5 km olas yo unluk de eri 2,3 gr/cm3 olarak saptanm t r. Elde edilen tüm modeller ve modellere kar l k hesaplanan anomaliler ekil 3.14 de görülmektedir.

BÖLGEDE AÇILMI; SONDAJLAR

Sondaj Yeri Derinli i (m) Aç lma Nedeni

Salihli- Kur unlu (SC-1) 1189 Jeotermal amaçl

Ala ehir(BH-3) 2120 Ara t rma

Ala ehir(BH-2) 2450 Ara t rma

ekil 3.14 (a) Gediz A-A’ profil ÇKA LM sonucu. (b) Gediz A-A’ profil ÇKA- GDM. (c) Gediz A-A’ profilinin RTFA sonucu.

B-B9 Profili

E itim setinin otuzsekiz farkl modelden olu tu u gizli katmanlar nda 5 ve 3 nöron bulunan ÇKA en iyi sonucun elde edildi i a yap s d r. Ö renme ve momentum katsay lar s ras yla 0,4 ve 0,9 al nm t r. Aktivasyon fonksiyonu olarak hiperbolik tanjant kullan lm ve veriler [-1 1] aral nda normalize edilmi tir. ÇKA LM ile elde edilen derinlik ve yo unluk fark de erleri s ras yla yakla k 0,3-2 km ve -0,60 gr/cm3 olas yo unluk de eri ise 2,3 gr/cm3 olarak saptanm t r. ÇKA GDM için derinlik ve yo unluk fark de erleri yakla k 0,3-1,8 km ve -0,61 gr/cm3 olas yo unluk de erinin ise 2,29 gr/cm3oldu u görülmü tür. RTFA için saptanan derinlik

ve yo unluk fark de erleri ise yakla k 0,3-2 km ve -0,65 gr/cm3 olas yo unluk de eri ise 2,25 gr/cm3’tür. Elde edilen tüm modeller ekil 3.15 de görülmektedir.

ekil 3.15 (a) Gediz B-BU profilinin ÇKA LM sonucu. (b) Gediz B-BU profilinin ÇKA GDM sonucu. (c) Gediz B-BU profilinin RTFA sonucu.

C-C9 Profili

E itim seti birbirinden farkl k rk modelden olu maktad r. En iyi sonucun elde edildi i gizli katmanlar nda 8 ve 5 nöron bulunan iki katmanl ÇKA için ö renme ve momentum katsay lar s ras yla 0,4 ve 0,7’ dir. Aktivasyon fonksiyonu olarak hiperbolik tanjant kullan lm t r. Veriler [-1 1] aral nda normalize edilmi tir. ÇKA LM için derinlik ve yo unluk fark yakla k 0,8-2,5 km ve -0,55 gr/cm3 olas yo unluk de eri ise 2,35 gr/cm3 olarak saptanm t r. ÇKA GDM için ise derinlik ile yo unluk fark de erleri yakla k 0,8-2,4 km ve -0,55 gr/cm3 olas yo unluk de eri

ise 2,35 gr/cm3olarak bulunmu tur. RTFA sonuçlar ise derinlik için yakla k 0,8-2,5 km, yo unluk fark için ise -0,57 gr/cm3 olas yo unluk de eri ise 2,33 gr/cm3’tür. Elde edilen tüm modeller ekil 3.16 da görülmektedir.

ekil 3.16 (a) Gediz C-CU profilinin ÇKA LM sonucu. (b) Gediz C-CU profilinin ÇKA GDM sonucu. (c) Gediz C-CU profilinin RTFA sonucu.

Y lmaz (2003) çal mas nda Ala ehir grabeninin petrol potansiyelini ara t rmak amac yla toplanan sismik yans ma verilerini yorumlam ve graben için yakla k derinli in 2 ile 2,5 km oldu unu belirtmi tir. C-C' gravite profili ile yakla k ayn do rultuda al nan sismik hatt n migrasyon kesidi ekil 3.17 de görülmektedir.

ekil 3.17 Yakla k GB- KD yönlü hatt n sismik migrasyon kesiti (Y lmaz, 2003).

ekil 3.18 Yakla k GB- KD uzan ml sismik hatt n yard m yla olu turu an Ala ehir grabeni jeotektonik kesidi (Y lmaz, 2003).

Y lmaz (2003) taraf ndan yorumlanm yakla k K-G do rultulu sismik hatt n jeotektonik kesidi ekil 3.18 de görülmektedir. Kesitteki derinlik de erleri sismik kesit yard m yla bulunmu yakla k de erlerdir. Sismik kesitleri kullanarak olas temel derinli ini ç karm t r. ekil 3.19 da görülen derinlik haritas incelendi inde metamorfik temele kadar dört çökel istifin toplam kal nl n n 2500 m oldu u görülmektedir (Y lmaz, 2003).

ekil 3.19 Olas temel giri i (menderes metamorfikleri) derinlik haritas (Y lmaz, 2003).

Ala ehir grabeni içinde TPAO taraf ndan yakla k K-G ve D-B do rultulu iki profil gravite ve manyetik ölçümler al nm t r. Gravite ve manyetik verilerinin de erlendirilmesi sonucunda metamorfik temel derinli i yakla k 2 km olarak saptanm t r (Y lmaz, 2003).

Graben üzerinde bugüne kadar yap lan çal malar n sonucunda elde edilen derinlikler ve bu tezin kapsam nda bulunan YSA sonuçlar ekil 3.20 de özetlenmeye çal lm t r. Yap lan son çal malar ve YSA de erleri grabende tortul kal nl n n bat ndan do uya do ru artt n göstermektedir.