Geçerlik

Geçerlik, bulguların araĢtırılan konuyu yansıtma ve ölçme aracının kullanılma amacına hizmet etme derecesini gösterir. Geçerlik aynı zamanda ölçme aracının ölçmek istediği özelliği, baĢka özelliklerle karıĢtırmadan ölçmesidir.

Geçerlik, iç ve dıĢ geçerlik olmak üzere ikiye ayrılır. DıĢ geçerlik belgelerde veya dokümanlarda sahtelik, bulgularda genellenebilirlik ile ilgilidir.

Ġç geçerlik, belgelerin veya dokümanların doğru anlaĢılıp anlaĢılmaması ve bulguların, deney değiĢkeninden etkilenip-etkilenmediğinin bir ölçüsüdür [38]. Ġç geçerlik daha çok doğru ve tutarlı veri elde etmenin yollarına vurgu yapan bir kavramdır. Ġç geçerliği sağlamanın yolları [36]:

- Üçgenleme (Triangulation): Birçok veri kaynağı kullanılarak elde edilen

bulguların karĢılaĢtırılması; ortak ve farklı bulguların gruplandırılarak değerlendirilmesi.

21

- Verilerin Kontrolü: Verileri toplayıp üzerinde yorum yaptıktan sonra,

hazırlanan dokümanı örnekleme dağıtarak yazılanların doğru olup olmadıklarının sorulması.

- Gözlemlerin Tekrarlanması: Gözlemlerden alınan sonuçların doğru olup

olmadığını kontrol etmek için gözlem sonuçlarını tekrarlamak.

- Katılımcı AraĢtırma Modellerini Kullanma: Problemin içinde bulunan kiĢilerin,

araĢtırmanın bütün süreçlerine katılması.

- ÇalıĢmanın Diğer AraĢtırmacılar Tarafından Ġncelenmesi: Verilerin benzer

çalıĢmalar yapan araĢtırmacılarla birlikte tartıĢılması.

- AraĢtırmacıların Önyargıları: AraĢtırılan konu hakkında araĢtırmacının

görüĢleri, kabulleri ve düĢüncelerinin belirlenmesi.

- DıĢ geçerlik, elde edilen sonuçların diğer durumlar üzerinde ne kadar

genellenebileceği sorusuna vurgu yapar. DıĢ geçerliği yükseltmek için iki metot sıkça kullanılmaktadır.

- Örneklemin rastgele seçimi.

- Benzer özelliklere sahip olan durumlarda aynı tür araĢtırmaların yürütülmesi

ile elde edilen sonuçların karĢılaĢtırılması.

Bunlardan farklı olarak aĢağıdaki noktalara da dikkat edilmesi ile bir ölçme aracının geçerliğini artırılabilir.

- Hazırlanan soruların kazanımlarla ilgili olması.

- Sorularla ilgili ipucu, çözüme götürecek bilgilerin verilmemesi. - Her sınavda farklı soruların sorulması.

- Sınav planının iyi hazırlanması.

- Güvenirliğin artırılması (güvenirliği artırıcı önlemler geçerliği de artırır). - Her sorunun bilenlerin doğru cevaplandırabileceği, bilmeyenlerin ise doğru

cevaplandıramayacağı nitelikte olması.

- Soruların zorluğunun iyi ayarlanması ve bütün öğrencilere hitap etmesi.

Kullanılan bir ölçme aracının geçerliğini etkileyen faktörlerden en önemlileri aĢağıdaki Ģekilde sıralanabilir.

Güvenirlik, geçerlik için bir önkoĢuldur. Güvenirlik düĢükse geçerlikte düĢüktür. Güvenirliğin sağlanmıĢ olması; geçerliğin de sağlandığı anlamına gelmez. Geçerlik aĢağıdaki faktörlerden etkilenir.

1. Güvenirlik,

2. Sistematik hata (Yanlılık), 3. Ölçme yöntemi,

4. Sorunun niteliği, 5. Uygulama hataları,

6. Kopya, ipucu, tahminle doğru cevabı bulma olasılığının fazla olması, 7. Sınavın ve ölçme araçlarının güçlüğü,

8. Sınavın (soruların) yıldan yıla değiĢtirilmeden ya da revize edilmeden kullanılması.

Kullanılan ölçme aracının ve yapılan ölçmenin geçerli sayılabilmesinin ilk koĢulu onun güvenilir olmasıdır. Güvenirlik, geçerlik için gerekli koĢul olmasına rağmen tamamen yeterli bir koĢul değildir. Güvenilir bir ölçek her zaman geçerli olmayabilir. Geçerliği yüksek olan ölçme aracının güvenirliği de bir dereceye kadar yüksektir. Fakat güvenirliğin yüksek olması aracın, geçerliğinin de yüksek olduğu anlamına gelmez. Ölçüm sonuçlarının ne kadarıyla ölçüm hatasını yansıttığına karar verebilmek için ölçme aracının geçerliğinin belirlenmesi gereklidir. Geçerliliği belirlemek amacıyla kullanılan dört farklı yaklaĢım bulunmaktadır.

- Kapsam geçerliği, - Ölçüt geçerliği, - Yapı geçerliği, - GörünüĢ geçerliği

Kapsam geçerliği: Kapsam geçerliği, bir bütün olarak ölçeğin ve ölçekteki her bir maddenin amaca ne derece hizmet ettiğidir. En etkili yol uzman görüĢüne baĢvurmak veya belirtke tablosu hazırlamaktır. Kapsam geçerliği olan test hedeflenen özelliklerin hepsini kapsayan ve ölçen bir testtir.

23

Örneğin, ünitede sonuna kadar öğrencilerin 20 kazanıma sahip olması amaçlanıyor. Uygulanan test bu kazanımların tamamını içeriyorsa kapsam geçerliğine sahiptir. Bu kazanımlardan bir kısmını içerdiği durumda kapsam geçerliğine sahip olmaz.

Ölçüt (Kriter) Geçerliği: Ölçüt geçerliği, geçerliği araĢtırılan bir ölçme aracı ile geçerli olduğu bilinen baĢka bir ölçme aracının aynı örnekleme uygulanarak elde edilen ölçümler arasındaki korelasyondur. Bu geçerlik türü, gelecekte veya Ģu andaki korelasyonu inceler. BaĢka bir ifade ile geleceğe yönelik olarak bir tahminde bulunmayı sağlar. Örneğin, öğrencilerin aldıkları puana bakarak gelecekte hangi mesleklerde baĢarılı olabilecekleri hakkında fikir yürütme, yordamda bulunma. Ölçüt geçerliğinin, yordama geçerliği ve uyum geçerliği olmak üzere iki alt grubu vardır.

a. Yordama (Kestirimsel) Geçerliği: Yordama geçerliği, bir ölçekten elde edilen yordamsal puan ile belirlenen kriter arasındaki korelasyonun hesaplanmasıyla elde edilir. Korelasyon katsayısı 0 ve +1 arasında değiĢir. Korelasyon katsayısı +1‟e yakın olduğu oranda yordama geçerliği yüksektir. Örneğin öğrencinin ÖSYS puanı ile fakültede sınavlarda aldığı puanlar arasındaki iliĢki.

b. Uyum Geçerliği: Yordama puanından daha önce veya aynı anda elde edilen ölçüt puan ile yordama puanı arasındaki iliĢkidir. Örneğin, eğitim fakültesinde okuyan bir öğrencinin puanı ile OSYS sınavından aldığı puan karĢılaĢtırıldığında ÖSYS sınavından aldığı puan fakültede aldığı puanın yordayıcısı olarak kabul edilir.

Yapı geçerliği: Zeka, yetenek, yaratıcılık, ilgi, tutum gibi testlerde yapılan ve teorik olarak ölçeğin ifade ettiği yapıyı temsil edip etmediği belirlenir. Yapı geçerliği faktör analizi yaparak veya uzman görüĢü alınarak sağlanır. Faktör analizi ile ölçekteki maddeler belli özelliklerine göre gruplandırılarak standart hale dönüĢtürülür. Yapı geçerliği ile ölçeğin üst grup ile alt grup arasındaki ayırımı ne derecede geçerli yaptığı belirlenir.

Kapsam geçerliği: Bir ölçme aracının ölçülmek istenen özelliği ne derece ölçer göründüğüdür. GörünüĢ geçerliği testtin tamamı olduğu gibi her biri soru içinde olmalıdır. Testte kullanılan kelimeler görünüĢ geçerliğinde önemlidir. Örneğin, fizik testi fizik kavramlarını içeren kelimelerden oluĢmalıdır.