Geçerlik ve Güvenirlik

Geçerlik ve güvenirlik konusunda bir ölçüt geliştirmek eğitim araştırmalarının karşı karşıya bulunduğu en zor ve önemli sorunlardan birisidir. Nitel araştırmalarda geçerliğinin sağlanabilmesi için katılımcılarla uzun süreli etkileşim, verilerin çeşitliliğinin sağlanması, uzman incelemesi, ayrıntılı betimleme ve amaçlı örnekleme gibi çalışmalar yapılabilir. Araştırmanın güvenirliğinin sağlanması için tutarlılık incelemesi ve teyit incelemesi yollarına başvurulabilir. Nitel araştırmada “geçerlik” bilimsel bulguların doğruluğu, “güvenirlik” ise bilimsel bulguların tekrarlanabilirliği ile ilgilidir (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Güvenirlik ve geçerliği sağlamak için veri toplama süreçlerine uygun ve yeterli katılım, verileri çeşitleme tekniği, katılımcı doğrulaması, araştırmacının duruşunu açıklaması (yansıtıcılık), uzman incelemesi, araştırma sürecinde izlenen yolun ayrıntılı açıklanması ve ayrıntılı betimlemesi gibi bazı etkinlikler yapılır. Güvenlik nitel araştırmalarda pek çok şekilde ele alınabilir. Örneğin eğer araştırmacı detaylı alan notlarını yüksek kalitede bir ses kayıt cihazı ile kaydetmiş ve bunları yazıya aktarmışsa güvenirliği arttırmaya yönelik bir girişimde bulunmuş denilebilir. Ayrıca nitel araştırmada güvenirlik genellikle veri setlerinin birden fazla kodlayıcının cevaplarındaki kararlılık anlamına da gelmektedir (Creswell, 2015).

İç geçerlik araştırmacının olay ve durumların gerçek durumları yansıtıp yansıtmadığını ifade etmektedir. Dolayısıyla iç geçerlilik yapılan araştırmalarda elde edilen bulguları, ulaşılan sonuçları, bu sonuçlara yönelik olarak yapılan yorumları ve problemin gerçek durumunu doğru bir şekilde yansıtma derecesini açıklamaktadır. Diğer bir deyişle iç geçerlik araştırmacının verileri toplarken, analiz ederken veya yorumlarken tutarlı olma durumudur. Dış geçerlik ise elde edilen sonuçların benzer durumlara veya olaylara aktarılabilmesi durumlarını ifade etmektedir. (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Araştırmanın iç geçerliğin sağlanması için ilk olarak literatür taraması yapılarak araştırmanın kapsamı biçimlendirilmiştir. Ayrıca araştırmanın iç geçerliğini sağlamak için, görüşmelerden elde dilen bulguların tutarlı ve anlamlı bir bütün oluşturmasına gayret

gösterilmiştir. Diğer yandan verilerin kodlanması ve kategorileştirilmesi aşamasında alan uzmanlarının görüşlerine de başvurulmuştur. Dış geçerliği sağlamak adına ise katılımcıların çeşitlendirilmesine özen gösterilmiş, katılımcıların ve görüşmelerin yapılacağı ortamın seçimine özen gösterilmiştir. Katılımcıların öğrenci, öğrenci velisi, eğitimci (okul yöneticileri ile öğretmenler), güvenlik görevlisi ve şoförlerden oluşmasına dikkat edilerek, paydaşlar çeşitlendirilmiştir. Araştırmanın dış geçerliği ile ilgili olarak okul servis araçlarında yaşanan problemler hakkında bilgisi ve yaşantısı olduğu düşünülen katılımcılar örnekleme dâhil edilmiştir. Görüşme formunun kapsam geçerliliğini sağlamak için de alan uzmanlarının görüşüne başvurulmuştur. Uzmanlardan gelen öneri ve eleştiriler doğrultusunda görüşme formlarında yer alan sorular yeniden yapılandırılmış ve son şekli verilmiştir. Ayrıca araştırmanın dış geçerliği sağlamak için yapılan görüşmelerde doğrudan alıntılara da sıklıkla yer verilmiştir. Araştırmada açık uçlu sorulardan oluşan taslak görüşme formları uygulama öncesinde nitel araştırma ile ilgili uzmanlara sunulmuştur.

Çalışmanın güvenirliğini arttırmak için okullardaki öğretmen ve öğrenciler ile yapılacak görüşmelerden önce Milli Eğitim Müdürlüğünden izin alınarak görüşmelere başlanmıştır. Diğer yandan elde edilen sonuçların teyit edilebilmesi amacıyla araştırma süresince kullanılan veriler ve veri analizinde yapılan çalışmalar kayıt altına alınmıştır. Çalışmanın iç güvenirliği için, kullanılan görüşme formunun soruların açık ve anlaşılır bir şekilde ifade edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada, katılımcıların öğrenci taşıma hizmetlerinde yaşanan problemlere yönelik düşünceleri bütünüyle ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Katılımcılarla görüşmeler yapılırken, görüşmelerin sohbet havasında geçmesine ve katılımcıların kendilerini rahat hissetmelerine büyük bir özen gösterilmiştir. Çalışmanın dış güvenirliğini sağlamak için yapılan işlemlerin bütün safhaları ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. Ayrıca çalışmanın verileri tekrar incelenebilecek bir şekilde kayıt altına alınmıştır.

Yukarıda açıklanan bilgiler doğrultusunda araştırmanın geçerlik ve güvenirliğini arttırmak için aşağıdaki işlemler gerçekleştirilmiştir:

a) Araştırmanın geçerliliğini arttırmak için paydaşların çeşitliliği artırılmıştır. Araştırmacı gözlem ve görüşme esnasında yönlendirici davranmayarak veri toplama sürecinde öznel yargılarını işe karıştırmamıştır.

b) Araştırmanın güvenirliğini arttırmak için görüşme formları geliştirilirken ilgili alan yazın taranarak, kavramsal bir çerçeve oluşturulmuştur. Diğer taraftan özellikle okullardaki paydaşlar ile yapılacak görüşmeler öncesinde Midyat ilçe Milli Eğitim Müdürlüğünün desteği alınarak, paydaşlar ile görüşmede kaydedilen bilgilerin sadece bilimsel amaçlı kullanılacağı, araştırmada güvenin sağlanmasında önemli bir etken olmuştur. Böylece görüşme sürecinde toplanan verilerin gerçek durumu yansıtması sağlanmıştır.

c) Araştırma raporu hazırlanırken araştırma sürecinde yapılanlar ayrıntılı bir şekilde açıklanmaya çalışılmıştır. Araştırmanın güvenirliğini arttırmak için gerekli yerlerde katılımcı ifadeleri yorum yapılmadan doğrudan verilmiştir.