Gözlem Sonucu Elde Edilen Bulgular ve Yorumlar

Deney ve kontrol grubunu oluşturan sınıflarda metinde ana fikir bulma ile ilgili yapılan çalışmaların belirlenmesi amacıyla her iki grupta da bir bilgi verici bir de hikâye edici metnin işlenişi gözlemlenmiştir.

MEB tarafından hazırlanmış olan İlköğretim 5. sınıf ders kitabında yer alan hikâye edici nitelikteki “Mucit Çocuk” metni için her iki grupta yapılan çalışmalara ait bulgular ve yorumlar şu şekildedir:

Metni anlamaya yönelik çalışmalar:

Her iki grubun öğretmeninin de metnin konusuyla ilgili, öğrencilerinin ilgilerini metne yöneltmek amacıyla metin öncesi sorular sordukları gözlemlenmiştir. Bu sorulardan bazıları şu şekildedir:

“Gökyüzünde neler görüyorsunuz?”

“Gökyüzünde gördüğümüz yıldızları daha yakından nasıl görürüz?” “Teleskop mu daha uzağı gösterir dürbün mü?”

“Gökyüzüyle ilgili neleri merak ediyorsunuz?”

Öğretmenler 5 dakika kadar bir süre ile sınıflarında yer alan öğrencilerin bu soruları cevaplandırmalarına fırsat vermişler, öğrencilerin verdikleri cevaplar üzerinde her hangi bir düzeltmede bulunmamışlardır.

Daha sonra her iki grupta da anahtar kelimelerle ilgili çalışmalar yaptırılmıştır. Her iki öğretmen de ders kitabında yer alan anahtar kelimelere bağlı kalmış, kendileri başka kelimeler üzerinde durmamışlardır.

Deney grubu öğretmeni öğrencilerden bu kelimeleri kullanarak kısa bir hikâye yazmalarını isterken, kontrol grubu öğretmeni öğrencilerden bu kelimeleri cümle içerisinde kullanmalarını istemiştir. Öğretmenler daha sonra isteyen öğrencilerin cümlelerini veya hikâyelerini okumalarına fırsat tanımışlardır.

Bu bölümde deney grubu öğretmeni, kontrol grubundan farklı olarak, öğrencilerden ders kitabında metnin resimlerine bakarak metnin ne hakkında olabileceğini tahmin etmeleri şeklinde bir çalışma yaptırmıştır.

Her iki öğretmen de metni kendileri okuyarak öğrencilerinden çalışma kitaplarında yer alan hikâye haritalarını doldurmalarını istemiştir.

Ana fikir buldurmaya yönelik çalışmalar:

Deney grubu öğretmeni “Ana fikir neydi? Metnin bize vermek istediği mesaj, anlatmak istediği duyguydu.” şeklinde bir açıklamada bulunduktan sonra kontrol grubu öğretmeni ise doğrudan metnin ana fikrini sınıflarına sormuştur. Öğrencilerden bazılarının vermiş oldukları cevaplar şu şekildedir:

“İlker’in teleskop istemesi ve babasının pahalı olduğu için teleskop alamayacağını söylemesi”

“Herkes satın almayıp, kendi el becerilerini göstersin” “Yıldızlar ve onların incelenmesi”

“Her şeye gücümüz yetmeyebilir alamayabiliriz, kendi becerilerimizi kullanarak yapabiliriz”

“Bilimin yıldızın ve gökyüzünün önemli olması” “Herkesin istediği şeyleri elde etmesi”

Deney grubunda 5, kontrol grubunda ise 6 öğrenci okudukları metnin ana fikrini söz isteyerek söylemişlerdir. Her iki grupta da dikkat çeken neredeyse her öğrencinin belirledikleri ana fikrin birbirinden farklı olmasıdır. Ayrıca her iki grupta da öğretmenler öğrencilerin oluşturdukları ana fikirlerle ilgili herhangi bir düzeltme yapmamışlar, yanlış bulanlara bir uyarıda bulunmamışlar ve kendi fikirlerini açıklamamışlardır. Dolayısıyla öğrencilere kendilerinin veya arkadaşlarının vermiş oldukları cevapların doğru veya yanlışlığıyla ilgili bir dönüt verilmemiştir.

Ana fikir bulma çalışmaları sırasında deney ve kontrol grupları öğretmenlerinin sınıf içerisinde isteyenlere söz hakkı verdiği, öğrencilerin verdikleri cevaplara müdahale etmediği, öğrenciler de birbirlerinin cevaplarına müdahale etmediği ve tüm öğrencilerin birbirlerinden farklı cevaplar bulmaya çalıştığı gözlemlenmiştir.

Ne deney grubunda ne de kontrol grubunda metnin konusunu bulma ile ilgili herhangi bir çalışma yapılmıştır.

MEB tarafından hazırlanmış olan İlköğretim 5. sınıf ders kitabında yer alan bilgi verici nitelikteki “Dünyamız ve Uzay” adlı metni için her iki grupta yapılan çalışmalara ait bulgular ve yorumlar şu şekildedir:

Metni anlamaya yönelik çalışmalar:

Bilgi verici metinde de hikâye edici metinde olduğu gibi her iki grubun öğretmeninin de metnin konusuyla ilgili, öğrencilerinin ilgilerini metne yöneltmek amacıyla metin öncesi sorular sordukları gözlemlenmiştir. Bu sorulardan bazıları şu şekildedir;

“Uzayda neleri merak ediyorsunuz?”

“Daha önce uzay konusunda bir yazı okuyanınız oldu mu?”

Her iki grupta da metni anlamaya yönelik yapılan çalışmalarda çalışma kitabına bağlı kalınmıştır. Kitapta yer alan anahtar kelimelerin anlamlarını bulma, cümle tamamlama ve diğer çalışmalar yaptırılmıştır.

Öğretmenler sınıflarına okudukları metnin ana fikrinin ne olduğunu sormuşlar ve öğrencilerden isteyenlere söz hakkı vermişlerdir. Öğrencilerin vermiş oldukları cevaplardan bazıları şu şekildedir:

“Dünyanın mükemmel bir gezegen oluşu ve normal kıyafetlerle uzaya gidilemez”

“Dünya ve uzayın özellikleri”

“Uzayda yer çekimi olmamasının zararları” “Uzayın özellikleri”

“Dünyamızın önemi” “Uzay hakkındaki bilgiler”

Öğretmenler hikâye edici metinde olduğu gibi öğrencilerine her hangi bir dönüt vermemişlerdir. Ana fikir bulma sürecinde, öğretmenlerin sınıf içerisinde isteyenlere söz hakkı verdikleri, öğrencilerin verdikleri cevaplara dönüt vermedikleri, öğrencilerin de birbirlerinin cevaplarına müdahale etmedikleri ve birbirlerinden farklı cevaplar bulmaya çalıştıkları gözlemlenmiştir. Yalnızca deney grubu öğretmeninin öğrencilerinin cevaplarını dinledikten sonra, “metnin ana fikrinin dünyanın yaşamamız için çok uygun ve mükemmel bir gezegen olması” olduğunu belirtmiştir.

Hikâye edici metinden farklı olarak sadece deney grubu öğretmeni metnin konusunun ne olduğunu sınıfa sormuştur. Kontrol grubu öğretmeni metnin konusu ile ilgili herhangi bir çalışmada bulunmamıştır. Metnin konusu ile ilgili öğrencilerin vermiş oldukları bazı cevaplar şu şekildedir:

“Uzay”

“Astronotların uzayda yaptığı araştırmalar” “Uzayda astronotun geçirdiği evreler”

“Eskiden beri evrendeki her şeyin ilgi çekmesi” “Uzayda vücudumuzda olan değişikler”

Deney grubu öğretmeninin ana fikir çalışmalarında olduğu gibi konu ile ilgili olarak verilen cevaplara da herhangi bir dönüt vermediği görülmüştür.

4.1.5. Okuduğunu Anlama ve Ana Fikir Bulma Ölçeğinden Elde Edilen