Gözlem , ölçüm ve analizler

3.3.1.1. Tarımsal özellikler

Şekil 3.1. Denemenin ilk yılına (2006) ait genel bir görünüş.

Şekil 3.3. Denemenin ikinci yılına (2007) ait genel bir görünüş.

3.3.1 .1 .1. 1. Çıkış süresi (gün)

Ekimden itibaren parsellerde %50 çıkış olduğu zamana kadar geçen süre gün olarak belirtilmiştir (Biçer ve Anlarsal 2004).

3.3.1.1.1.2. Çiçeklenmeye başlama süresi (gün)

Ekim tarihinden itibaren, bitkilerde ilk çiçeğin görüldüğü tarihe kadar geçen süre gün olarak hesaplanmıştır (Gençkan 1958).

3.3.1.1.1.3. Çiçeklenme süresi (gün)

Bitkilerde ilk çiçeğin görüldüğü tarihten çiçeklenmenin bittiği tarihe kadar ge- çen süre gün olarak kaydedeilmiştir (Eser ve ark. 1989).

3.3.1.1.1.4. Vejetasyon süresi (gün)

Ekimden hasada kadar geçen süre gün olarak belirlenmiştir (Gençkan 1958). 3.3.1.1.1.5. Çiçek rengi

Çiçek renk skalalarından (The Wilson Colour 1,2,3) bayrak ve kanatçık renkle- ri olarak belirlenmiştir.

3.3.1.1.2. Morfolojik özellikler

3.3.1.1.2.1. Bitki boyu (cm)

Bitkilerin tam olgunluk döneminde her parselden seçilen 10 bitkinin boyları ölçülmüş ve ortalaması alınıp cm cinsinden kaydedilmiştir (Önder ve Üçer 1999). 3.3.1.1.2.2. Bakla sayısı (adet/bitki)

Her parselden seçilen 10 bitki üzerinde baklalar sayılarak ortalaması alınıp bit- ki başına adet olarak hesaplanmıştır (Önder ve Üçer 1999).

3.3.1.1.2.3. Baklada tane sayısı (adet /bakla)

Her parselden seçilen 10 bitki üzerinde yaklaşık 30 bakladaki tane sayıları sa- yılarak ortalaması alınıp bakla başına adet olarak kaydedilmiştir (Aydın ve Sepetoğlu (1991).

3.3.1.1.2.4. Ana dal sayısı (adet /bitki)

Her parselden seçilen 10 bitki üzerinde ana dallar sayılarak ortalaması alınıp bitki başına adet olarak tespit edilmiştir (Önder ve Üçer 1999).

3.3.1.1.2.5. Yaprak sayısı (adet /bitki)

Çiçeklenmenin hemen başında her parselden seçilen 10 bitki üzerinde yaprak- lar sayılarak ortalaması alınıp bitki başına adet olarak kaydedilmiştir (Ağsakallı 1995).

3.3.1.1.2.6. İlk bakla yüksekliği (cm)

Her parselden seçilen 10 bitki üzerinde bitki tam olgunluk döneminde en altta teşekkül den bakla ile toprak sathı arasındaki mesafe cm olarak ölçülmüştür. (Önder ve Üçer 1999).

3.3.1.1.3. Tane verimi (kg/da)

Her parselden elde edilen taneler ayrı ayrı tartıldıktan sonra dekara kg olarak hesap edilmiştir (Önder ve Üçer 1999).

3.3.1.1.4. Protein verimi (kg/da)

Her parselin tane verimi ile % protein oranın çarpılması ile dekara kg olarak belirlenmiştir.

3.3.1.1.5. Hasat indeksi (%)

Tane veriminin, sap verimi + tane verimine (Biyolojik verim) oranlanmasıyla hesap edilmiştir (Kumar ve ark. 1981).

3.3.1.1.6. Antraknozlu bakla oranı (%)

Her parselden seçilen 10 bitki üzerindeki Antraknoz Hastalığı belirtisi gösteren baklalar sayılarak ortalaması alınıp toplam bakla sayısına oranı % olarak belirlenmiş- tir ( Reddy ve Nene 1978, Reddy ve Nene 1979).

3.3.1.2. Teknolojik özellikler 3.3.1.2.1. Bin tane ağırlığı (g)

Her parselden elde edilen tohumlardan 4 ayrı 50 adet sayılarak tartılmış ve or- talaması alınarak g cinsinden kaydedilmiştir (Gençkan 1958).

3.3.1.2.2. 8 mm elek üstü oranı (%)

Her parselden elde edilen tohumlardan 200 g tartılmış ve eleklerden geçiril- miştir. 8 mm ‗lik elek üstünde kalan tohumlar ayrı olarak tartılarak toplam tohum miktarına oranı % olarak belirlenmiştir.

3.3.1.2.3. Su emme kapasitesi (%)

Her parselden ayrı ayrı 100 g tane numunesi tartılmış ve kuru ağırlıkları kay- dedilmiştir. Bu numuneler aynı büyüklükteki kaplara konulduktan sonra 100 ml saf su eklenmiş ve üstleri kapatılmıştır. Örnekler 22 C0

(+ 2 ) ‗ lik oda sıcaklığında 16 saat bekletildikten sonra suları süzülmüş ve taneler kurutma kâğıtları ile kurutulmuş ve

tartılmıştır. Su emme kapasitesi aşağıdaki formül vasıtasıyla (Singh ve ark., 1986 a) belirlenmiştir.

Su alma kapasitesi (%) = [Y- ( X- X/100)) N2 ] (N1 –N2)

Y = Yaş tane ağırlığı (g) N1: Su alan tane sayısı (adet) X= Tane kuru ağırlığı (g) N2: Su almayan tane sayısı (adet)

3.3.1.3. Besinsel özellikler

3.3.1.3.1. Protein oranı (%)

Her parselden ayrı ayrı tane örnekleri alınarak kuru madde de protein tayini ISO 1871 metoduna göre yapılmıştır.

3.3.1.3.2. Yağ oranı (%)

Her parselden ayrı ayrı tane örnekleri alınarak kuru madde de yağ analizi AACC 3025 ‗e göre yapılmıştır.

3.3.1.3.3. Kül oranı: (%)

Her parselden ayrı ayrı alınan numunelerin kuru madde de kül oranı T.S. 1511 metoduna göre tayin edilmiştir.

3.3.1.3.4. Selüloz oranı (%)

Her parselden ayrı ayrı alınan numunelerin kuru madde de selüloz oranı T.S. 6932 metoduna göre tayin edilmiştir.

3.3.1.3.5. Azotsuz öz maddeler oranı (%)

Kuru madde üzerinden hesap edilmiş olan organik madde miktarından protein, ham yağ ve ham selüloz miktarı çıktıktan sonra geriye kalan kısım olarak tayini ya- pılmıştır (Gençkan 1958).

3.3.1.3.6. Nem oranı (%)

Her parselden ayrı ayrı alınan tane örnekleri Kurutma (etüv) fırınlarında 105

º

C‘de 24 saat bekletilerek kurutulması ve tartılması ile nem oranı belirlenmiştir (Gençkan 1958).

3.3.1.3.7. Metabolik enerji (cal)

Her parselden ayrı ayrı alınan numunelerin metabolik enerji değeri T.S. 6910 metoduna göre tayin edilmiştir.

3.3.1.3.8. Tanede mineral maddeler (Elementer seviyede ICP’de)

Her parselden alınan örnekler S.Ü. Ziraat Fakültesi‘nin ilgili laboratuarların- daki ICP-AES (Inductively Coupled Plasma Atomic Emission Spectrometry ) (Varian - Vista Model, Axiel) cihazı ile analizlere tabi tutulmuş ve fosfor (P), kalsiyum (Ca) , potasyum (K), demir (Fe), bor (B), bakır (Cu), magnezyum (Mg), çinko (Zn) element- lerinin miktarları mg/kg olarak belirlenmiştir.

3.3.1.3.9. Amino asit tayini (%)

Her parselden ayrı ayrı alınan numunelerin amino asit analizi TUBİTAK Marmara Araştırma Enstitüsü laboratuarlarında Eppendorf LC 3000 Amino Acid Analyzer cihazı ile serine, alanine, glycine, valine, leucine, isoleucine, lysine,

phenylalanine, threonine, histidine, aspartic asit, glumatic asit, tryosine, proline, methionine miktarları 100g proteinde g (%) olarak belirlenmiştir. Nohut için önemli

olan tryptophane aminoasidi çok düşük miktarlarda olduğu için ölçülememiştir. Tez içerisinde amino asit sonuçları değerlendirilirken birim olarak tezin akışkanlığı ve cümle anlam bütünlüğü için yüzde (%) ifadesi kullanılmıştır.

3.3.1.3.10. Fitik asit analizi (%)

Haug ve Lantzsch (1983)‘e göre kolorimetrik metot kullanılarak yapılmıştır.

3.3.1.4. İstatistikî analiz ve değerlendirme

Bu araştırmada; fenolojik ve morfolojik özellikler, bin tane ağırlığı, hasat in- deksi, 8 mm elek üstü oranı, antraknozlu bakla oranı,tane verimi gibi konular iki yıllık tarla çalışması sonucunda yılları ayrı bir faktör olarak ele alarak ana parsellere yılları, alt parsellere genotipleri yerleştirerek iki faktörlü (yıl ve genotip) ―Tesadüf Blokların- da Bölünmüş Parseller‖ deneme desenine göre varyans analizine tabi tutulmuştur. Su emme kapasitesi ve besinsel özelliklerin tamamı ise tarla denemelerinin ilk yıl sonuç- larından elde edilen taneler üzerinde yapıldığından bu verilerin istatistiki analizi ― Tesadüf Blokları Deneme Desenine‖ göre yapılmıştır. Yapılan tüm istatistiki analiz- lerde JUMP istatistik paket proğramı kullanılmıştır. Bu istatistiki analizlerde ―F‖ de- ğeri önemli çıkan ortalamalar Lsd önem testine göre (P<0.05) gruplandırılmıştır (Düzgüneş ve ark. 1987).