Fransa’nın kısa tarihçesine baktığımızda; Avrupa’nın en eski yerleşim alanlarından olduğu ve ilk olarak Romalıların egemenliğinde kaldığı daha sonra ise Frank’ların eline geçerek İngiliz ve Alman gibi birçok milletin saldırılarına maruz kaldığı görülmektedir. Yaşanan din savaşlarının ardından Bourbon Dönemi’ne girilerek Rönesans Hareketleri gerçekleşmiştir (Parlak ve Caner, 2013: 26). Bourbon yönetiminden sonra cumhuriyet rejimi ilan edilmiş ve ülkenin Avrupa üzerinde toparlandığı dönem I. Napolyon Boneparta dönemi olmuştur (Parlak ve Caner, 2013: 27).
Siyasi rejimi, Anayasal Cumhuriyet’tir. Üniter devlet modelinde merkeziyetçi bir anlayış hâkimdir. Yerelciliğin ulusal otoritede devletin mutlak üstünlüğüne dayandığı sistem Avrupa’da emsallerinden farklıdır. Yasamada iki meclisli bir sistem vardır. Millet Meclisi ve Senato. Millet Meclisi üye sayısı 581’dir. Senato’nun üye sayısı 322’dir. Millet Meclisi’nin görev süresi 5 yıl, Senato’nun görev süresi 9 yıldır. Yürütme; Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Bakanlar Kurulu tarafından yerine
28 getirilmektedir. Cumhurbaşkanı hem devletin başı, hem de yürütmenin başı konumundadır. Dış politika ve ulusal savunma politikalarında yetkili tek mercidir. Doğrudan halk tarafından 7 yıllığına seçilir. Yargı sistemi; adli ve idari olmak üzere ikili sistemdir. Ayrıca yönetimin denetimi için Ombudsman Kurumu da bulunmaktadır.
1.6.1. Yerel Yönetimler
Fransa yönetim geleneğinin önemli unsurlarından biri olan yerel yönetimcilik, mutlak olarak yerel özerklik esasına dayanan bir ilkeyle donatılmıştır (West, 2003: 475). Yerel hizmetlerin yerinde görülmesi, vatandaşın yönetime katılarak ulus-devlet bütünlüğünün sağlanarak sağlam bir yönetim anlayışı gerçekleşeceği ilkesi Fransız yönetim sisteminin karakteristik özelliğindendir. Fransa Anayasası’nın 72. m’sine göre yerel yönetimleri; bölge yönetimi, il özel yönetimi, belediye yönetimi (Türker, 1999: 259) olarak üç başlıkta incelenmiştir.
1.6.2. Bölge Yönetimi
Fransa yerel yönetim sisteminde ilk sırada yer alan ve bölgesel ölçekteki yerel ihtiyaçların karşılanması için kurulan sistemde karar alma organı Bölge Meclisi’dir. Üye sayıları bölgeden bölgeye farklılık gösterip 31 ile 197 arasında değişmektedir. Meclis 6 yıllığına genel oyla seçilir. Bölge’nin iş ve işlemlerini yürütmekle görevlidir. Malların yönetilmesi, ulaşım, turizm ve tarım gibi konularda tam olarak yetkilidir. Bölge’nin yürütme organı Bölge Meclisi Başkanlığı’dır (Türker, 1999: 270). Başkan 3 yıllığına seçilir. Başkana yardımcı olmak üzere ayrıca Bölge Encümeni oluşturulur. Başkan; kamu mallarının yönetilmesi, hukuki işlerin yürütülmesi, harcamaların denetlenmesi ve kaynakların sağlanması gibi görevlerden sorumludur (Parlak ve Caner, 2013: 43-44).
1.6.3. İl Özel Yönetimi
Fransa yerel yönetim sisteminde ikinci sırada yer alan ve il ölçeğindeki yerel ihtiyaçların karşılanması için kurulan sistemde karar alma organı, İl Genel Meclisi’dir. Yürütme, İl Meclis Başkanlığı’dır (Türker, 1999: 268). Meclis 6 yıllığına, Başkan 3 yıllığına seçilir. Genel Meclis Başkanı, ilin yönetiminden tek
29 başına sorumludur. Bütçeyi hazırlamak, harcamaları denetlemek, ilin mallarını yönetmek ve faaliyet raporu hazırlamak Başkan’ın başlıca görevleri arasındadır (Parlak ve Caner, 2013: 45).
1.6.4. Belediye Yönetimi
Fransa yerel yönetim sisteminde üçüncü sırada yer alan belediye yönetimlerinde karar alma organı Belediye Meclisi’dir. Yürütme organı, Belediye Başkanlığı’dır (Türker, 1999: 266). Belediye Başkanı 6 yıllığına seçilir ve görevi yardımcıları ile yürütür. Belediye Başkanı’nın görevleri arasında; nüfus işlemlerinin yapılması, kriminal polis memurluğu, seçim listelerinin hazırlanması, seçimlerin organizasyonu, pasaport, inşaat izinleri, askerlik yoklaması, eğitim, belediye mallarının yönetilmesi, alım-satım, ihale ve sözleşmelerin imzalanması gibi hizmetler bulunmaktadır (Parlak ve Caner, 2013: 46).
1.6.5. Yerel Yönetimlerin Mali Kaynakları
Fransa yerel yönetimlerinin geniş mali kaynakları ve mali özerklikleri bulunmaktadır. Bu kaynakların ilk sırasında vergi gelirleri önemini korumaktadır. Dolaylı ve dolaysız diye ikiye ayrılır. Dolaysız olanlar; ikamet, emlak, yol, temizlik ve elektrik taşıma vergileridir. Yerel yönetimler tarafından doğrudan temin edilmektedir. Dolaylı vergiler ise merkezi yönetim ve bölgeler tarafından yerel yönetimlere nüfusa göre aktarılan kaynaklardır. Yerel yönetimlerin ikinci sıradaki gelir kaynağı ise devlet tarafından yapılan doğrudan yardımlar ve katkılardır. Mali kaynağın son sırasında; denkleştirme, borçlanma, mal ve hizmetlerin yönetilmesinden elde edilen gelirler yer almaktadır (Parlak ve Caner, 2013: 47).
1.6.6. Yerel Yönetimler ile Merkezi Yönetim Arasındaki İlişkiler
İdarenin bütünlüğü ilkesi gereği yerel yönetimler merkezi yönetime hesap vermek zorunluluğundadır. Bölge ve İl yönetimleri yerel yönetim ile merkezi yönetim arasında ilk kademe basamağı olarak görev yaparlar. Yerel idarenin kararları mahkeme kararı ile bozulabilir. Fransa yerel yönetim sisteminde, merkezi yönetim
30 yerel yönetimler üzerinde idari vesayet denetimi yetkisine sahiptir (Parlak ve Caner, 2013: 48).
Sonuç olarak Fransa yerel yönetim sistemi Fransa Anayasası’nın 72. m’sinde düzenlenmiş olup genel olarak bölge yönetimi, il özel yönetimi ve belediye yönetimlerinden oluşmaktadır. Türkiye’nin de yönetim modeli olarak esinlendiği üniter devlet modelinde olan Fransa’da merkezi yönetim, idarenin bütünlüğü ilkesi gereğince yerel yönetimler üzerinde vesayet denetim yetkisine sahiptir. Yerel ihtiyaçların karşılanması açısından hizmetlerde yetkilerin adem-i merkeziyetçilik anlayışıyla yerel yönetimlere aktarılması 1982 reformu sonrası olmuştur. 2 Mart 1982 tarihinde kabul edilen; Belediyelerin, İllerin ve Bölgelerin Hak ve Özgürlüklerine İlişkin kanunla birlikte bölge yönetimi sorumluluğu vali’den alınmış ve meclis yönetimine bırakılmıştır. Yine ilde de valinin yetkileri il genel meclisine aktarılarak desantralizasyon (adem-i merkeziyetçilik) anlayışı benimsenerek demokrasinin güçlendirilmesi, halkın yönetime katılması ve hizmetlerde etkenlik adına önemli adımlar atılmıştır. Bu kanun, hem merkezi yönetim hem de yerel yönetim birimi olan bölge yönetimi ve il yönetimini demokratikleştirerek halkın yönetime katılmasıyla güçlendirme amacını taşımaktadır. Türkiye de kabul ettiği 6360 sayılı Kanun ile il özel idarelerini kaldırarak büyükşehir meclisini güçlendirmesi Fransa’nın yaptığı, Belediyelerin, İllerin ve Bölgelerin Hak ve Özgürlüklerine İlişkin kanunla kabul ettiği adem-i merkeziyetçi reformun ruhunu taşıdığı görülmektedir. Fransa bölge yönetimi 1982’ye kadar merkezi yönetimin taşra teşkilatı olarak görev yapmaktaydı. 1982’den sonra seçimle işbaşına gelen bir yönetim olarak yerel yönetim sisteminde yer almaktadır. Türkiye’de bölge yönetimi bulunmamakla beraber merkezi yönetimin taşra teşkilatı olarak örgütlenmiş genel müdürlüklere bağlı bölge müdürlükleri bulunmaktadır. Teknik konularda görevli olup yerinden hizmet esasına göre hizmet sunmaktadırlar (Demir Yolları Bölge Müdürlüğü, Karayolları Bölge Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Müdürlüğü, Orman Bölge Müdürlüğü gibi).