Formalanmış Kargının Sarıma Hazırlanması

Kargının sarılmasında en önemli unsur simetridir; sarımda en küçük bir hata kamışın hava kaçırmasına, yaprakların karşılıklı tam oturmaması nedeniyle yeterli titreşim elde edilememesine sebep olacaktır. Sararken kamış, yatay-dikey düzlemlerde düzgünlüğü ve tüpün oval yapısı ile uyumlu yerleştirildiği hususlarında devamlı kontrol edilmelidir. Sarım işleminin anlatımına geçilmeden önce sarım sırasında kargının nasıl konrol edileceğine değinmekte fayda vardır.

Şekil 10‟da (bir sonraki sayfa) kargının, tüpün üzerine yerleştirildikten sonra nasıl görünmesi gerektiği gösterilmektedir (Tüp bitiminden içeriye doğru bakıldığında son durum bu şekilde gözlemlenmelidir). Daha önce de bahsedildiği üzere tüpün ağzı elips şeklindedir. Sararken, elips olan açıklıkta, kargının katlandığı noktada oluşan çizginin elipsin tam ortasından geçtiğinden emin olunmalıdır (Yani kargı tam 180 derecede olmalıdır).

Şekil 10 – Eliptik Yapı ile Kargının Düzgün Konumlandırılması43

43

40 Şekil 11‟de de, sarım bitiminde kamışın önden ve yandan bakıldığında nasıl görünmesi gerektiği gösterilmiştir. Soldaki figürler düzgün, sağdakiler ise hatalı sarımı örneklemektedir. Yani, hangi doğrusal düzlemde kontrol edilirse edilsin kamış simetrik ve düz olmalıdır. Aksi taktirde kamış hava kaçırır.

Şekil 11 – Düzgün Sarım44

Şekil 12 – Formalanmış Kargının Uçlarının İnceltilmesi45

Formalanmış kargılar sıcak suda yaklaşık 15, soğuk su kullanılması durumunda ise 20-25 dk. ıslatılmalıdır (kargılar formalama işleminden hemen sonra sarılacak ise, zaten ıslak oldukları için, suda dibe çökene kadar beklenirse yeterli olur). Sonra kargı, çatlamaması için orta kesme tahtası ya da bir kalem üzerine

44_{Webber- Capps, a.g.e., 52, 53 s.} 45

41 yerleştirilip, uçlarda 3-4 mm. kadar yontulmalıdır; bıçakla bir iki çentik almak yeterli olacaktır (Şekil 12). Bunun yapılmasının sebebi, kargı uçlarının tüpün üzerine 3-4 derecelik bir açıyla oturmasını sağlamaktır. Kargı tüpe oturtulduğunda tüpün metal kısmının yaklaşık yarısını kaplıyor olacağı için; uçlar uçurulmadığında kargı tüp üzerinde ortalama 1 mm. yüksekte kalacak, sarım kargının bittiği noktada bir kademe aşağıya düşecek, bu durum da sarımın o noktadaki ilmekleri arasından hava kaçmasına sebep olacaktır.

Uçlar alındıktan sonra kargı ikiye katlanır. Yaprakların birbiri üzerine tam olarak oturduğundan emin olunmalıdır. İsteğe bağlı olarak kargının katlandığı noktaya 4-5 cm.lik bir ip koyulabilir; bu ip sarım bitiminde yukarıya doğru çekildiğinde, kazıma işlemi için iki yaprağın yıpranmadan birbirinden ayrılmasını sağlar. Bu yöntemi tercih etmeyen çalıcılar kazıma işlemine geçmeden önce, ucu keserek yaprakları ayırmaktadır. Ama bu yöntem kamış ağzının çok açık ve kargının sert olduğu nadir durumlarda çatlamalara yol açabilir. Bu sebeple uçta 1-2 mm. uzunluğunda kargı kazınmalı, sonra kesilmelidir.

Bazı çalıcılar sarmadan önce, ilerleyen paragraflarda değinilecek olan, “yakma” dediğimiz bir işlem uygulamaktadır. Eğer bu işlem uygulanmayacak ise, iki yaprak birbirine ip yardımı ile geçici olarak sabitlenmelidir (Yakma yönteminde bu iş için tel kullanılmaktadır). Yapraklarının kaymadığı kontrol edildikten sonra, ikiye katlanmış kargı 15-20 cm. uzunluğunda ince bir ip ile tam ortasından 6-7 boğum sarılarak sarma işlemine hazır edilir. Bu işlem için alternatif malzemeler de kullanılabilir. Örneğin; yumuşak dokulu bir pipetin 3-4 mm. eninde kesilmiş bir parçası, katlanmış olan kargı içinden geçirilerek kullanılabilir. Sabitledikten sonra kargı uçlarının birleştiği noktada, içinden tüp geçirilecek olan, 2-3 mm. yüksekliğinde doğal bir açıklık oluşacaktır. Bu açıklığın çok dar olması tüpün içeri girerken kargının çatlamasına, çok geniş olması da kargının, tüpü kavramadığı için sararken kaymasına yol açabilir.

42 1.2.4.2. Yakma İşlemi

Yakma işlemi kargının tüp üzerine daha rahat oturmasını, sararken kaymamasını, çatlamamasını ve sarımın başladığı noktada kargının daha bombeli olmasını sağlamak için yapılmaktadır. Geniş çaplı bir tüp kargı kullanılıyorsa bu işlem, ağız açıklığını arttırarak kamışın daha dirençli olmasını sağlayabilir. Fakat, birçok obuacı bu yöntemi kullanmamakta, birbirine uyumlu ölçülerde malzemeler kullanıldığında zaten kamışın yeterli dirence sahip olacağını düşünmektedir.46

K.Hentschel, yukarıda bahsi geçen nedenlerden dolayı yöntemi önermekte; bazı obuacıların bu yöntemi tercih etmeme sebeplerini şu sözlerle açıklamaktadır;

“Bazı obuacılar yakma işlemini yapmamaktadır. Çünkü kimilerine göre doğal direnç yok olmakta, tahta yapısı doğal olmayan sarım nedeniyle özelliğini yitirmektedir. Daha sonra oluşabilecek dezavantajlar (kayma, hava kaçırma vb.) önlenebilecekse sarım yakılmadan da yapılabilir.”47

K. Hentschel‟in önerdiği yakma yöntemi şu şekildedir; 4 cm. uzunluğunda bir tel kesilerek, mandrel üzerinde 5 mm. çapında olacak şekilde iki boğumlu bir tel ilmek elde edilir (Resim 3 A). Kargı, katlanıp düzgünlüğü kontrol edildikten sonra bu ilmeğin içinden 11-12 mm. kadar geçirilir. Bu ölçülerde tel, sarımın başladığı noktadan 1 mm. yukarıya takılmış olacak ve sararken bize ne kadar yukarı gidileceği hususunda ipucu verecektir. Aynı şekilde yakarak sarma yöntemini kullanan M. Untch ise, teli tam tüpün bittiği noktaya yerleştirmekte ve sıkıştırmadan önce telin yerini ölçerek kontrol etmektedir.48

46 _{Erdem, Ece. Hansjörk Shellenberger ile Görüşme, İzmir, 2008}

47 _{Hentschel, a.g.e., 26 s.} 48

43 A B

Fotoğraf 3 – Tel İlmeklerin Hazırlanışı ve Kargıya Uygulanışı49

Mandrelin ilk 2-3 cm.si çakmak ile 15-20 sn. ısıtılır. Mandrel, ıslak ve telle sabitlenmiş kargının içine 2.5 cm. kadar sokulur; bu, tüpün üzerinde oturacağı noktaya tekabül etmektedir. Kargı yapraklarının kaymadığı kontrol edilerek tel kargaburun yardımı ile iki üç burgu kadar sıkılır (Resim 3 B). Böylece tüpün üzerine takıldığında sarım esnasında hiç bir şekilde kaymayacak, sabitlenmiş bir kargı elde edilmiş olur.