Fonksiyonel bağımsızlık ölçümü

Fonksiyonel bağımsızlık ölçümü (FBÖ) 18 test maddesinden oluşur. Bunlar kendine bakım, sfinkter kontrolü, mobilite, lokomosyon, iletişim ve sosyal kognisyon kategorisinden, 7 puan üzerinden Likert skalası ile değerlendirilmektedir. 2 alt gruba ayrılır. 13 madde motor fonksiyonları ve 5 madde kognitif fonksiyonları değerlendirir (116). FBÖ kognitif bozukluk ve fonksiyonel durum arasındaki ilişkiyi araştırmak için uygun bir testtir. Etkili rehabilitasyonun FBÖ’de pozitif değişiklikler yaparak fonksiyonel sonuçlar üzerinde düzeltici etkileri bulunmaktadır. FBÖ rehabilitasyonun fonksiyonel sonuçlarını değerlendirmede geçerliliği, güvenirliği ve sensitivitesi yüksek olan bir test olup yaygın bir şekilde kullanılır (30).

3.3.10. Hastane anksiyete ve depresyon ölçeği

Bedensel hastalığı olan hastalar ve birinci basamak sağlık hizmetine başvuranlarda anksiyete ve depresyon yönünden riski belirlemek, düzeyini ve şiddet değişimini ölçmek amacıyla geliştirilmiş bir kendini değerlendirme ölçeğidir. Türkçeye çevrilmiş, geçerlilik ve güvenilirlik çalışması yapılmıştır. Anksiyete (HAD-A) ve depresyon (HAD-D) alt ölçekleri vardır. Toplam 14 soru içerir. Bunların yedisi (tek sayılar) anksiyeteyi ve diğer yedisi (çift sayılar) depresyonu ölçmektedir. Dörtlü Likert tipi ölçüm sağlar. Türkiye’de yapılan çalışma sonunda anksiyete alt ölçeği için kesme puanı 10/11, depresyon alt ölçeği için ise 7/8

Buna göre bu puanların üzerinde alanlar risk grubu olarak değerlendirilirler. Hastaların her iki alt ölçekten alabilecekleri en düşük puan 0 iken en yüksek puan 21’dir (117).

3.3.11. Rivermead mobilite indeksi

Rivermead mobilite indeksi (RMİ) mobilite durumunu ölçmeye odaklı ve temel mobilite etkinliklerini içeren tek boyutlu bir indeks’tir. Guttman Skalasına uyan 14 soru ve bir gözlemden oluşan, yatak içinde dönmeden koşmaya kadar bir dizi hiyerarşik aktiviteyi içermektedir. RMİ temel olarak kafa travması ya da inme sonrası fizyoterapi girişimlerinin sonuçlarını değerlendirmek amacına dönük olarak geliştirilmiş ve hastane, poliklinik ya da ev ortamında uzmanlık gerektirmeden kullanılabileceği bildirilmektedir. Sorulara yanıtlarda kişinin kendi bildirimi esastır. Yalnızca 5. madde ise görüşmeci tarafından gözlenerek değerlendirilmektedir. Her “evet” yanıtı için 1 puan verilmekte ve 0-15 arası puan alınabilmektedir. 15 puan mobilitede sorun olmadığını 14 puan ve aşağısı mobilite sorunu olduğunu göstermektedir. RMİ basitten karmaşığa hiyerarşik bir yapı oluşturduğundan alınan puan düştükçe sorunun ağırlığının arttığı anlamına gelmektedir. Yüksek skor daha iyi performansı göstermektedir (118, 119).

İnme, özellikle hastaların kognitif fonksiyonlarında olumsuz değişikliklere neden olmakta, bu durum düşük seviyede olan fonksiyonel aktivite performansları üzerinde de olumsuz etkilere yol açmaktadır. Kognitif yetersizliklerin ve kayıpların nörorehabilitasyon sonuçları üzerine olumsuz etkilere yol açtığı ileri sürülmektedir. Kognitif yetersizliği olan hastaların rehabilitasyondan daha az yararlandığı ve düşük mental skorlar ile zayıf rehabilitasyon sonuçları arasında ilişki olduğu belirtilmektedir. İnmenin tedavisinde köşe taşını, kalan fonksiyonları restore etmek için yapılan rehabilitasyon çalışmaları oluşturmaktadır.

Bu nedenle rehabilitasyon kliniklerinde özellikle bu hasta gruplarında kognitif durum değerlendirimleri de rutin muayenelere eklenmeli ve olabildiğince dikkatli, detaylı yapılmalıdır. Çünkü kısa testlerle yapılacak olan genel değerlendirmelerde bir çok kognitif fonksiyon bozukluğu atlanabilmektedir. Kişilerin kognitif durumlarının o andaki ve standart rehabilitasyon programı sonrası fonksiyonel düzeyine çok fazla etkisi olduğu için hastanın kognitif durumu ayrıntılı değerlendirilmelidir. Bu değerlendirim sonucunda saptanan problemlere yönelik özel rehabilitasyon programları uygulanmalıdır.

Bu fonksiyonların ölçümü ve gelişimlerinin değerlendirilmesi için birçok nöropsikolojik değerlendirim testleri geliştirilmiştir.

Bu testler yardımıyla hastanın kognitif sorunları ve kayıpları hakkında bilgi sahibi olunurken günlük yaşamı üzerindeki etkileri konusunda da fikir edinilebilir. Aynı zamanda inmeli hastalara verilecek olan rehabilitasyonun hem kognitif fonksiyonlar hem de fiziksel fonksiyonlar üzerinde olumlu sonuçlara neden olacağı kanaatindeyiz.

Bu çalışmada inmeli hastaların kognitif fonksiyonlarındaki bozulma düzeyinin çeşitli nöropsikolojik testler ve bununla bağlantılı olarak olaya ilişkin potansiyeller (P300) ile değerlendirilmesi ve bu testlerin yaş, cinsiyet ve eğitim düzeyi bakımından eşleştirilmiş sağlıklı kontroller ve inmeli hastalarla aynı risk faktörlerine (diyabetes mellitus, hipertansiyon, kalp hastalığı gibi) sahip kontroller ile karşılaştırılması ayrıca bu kognitif düzeylerin rehabilitasyon ile değişiminin incelenmesi amaçlandı. Literatürde bazı hastalıklarda çeşitli nöropsikolojik test bataryaları ile kognitif fonksiyonların ve P300’ün değerlendirildiği birçok çalışma olmasına rağmen inmeli hastalarda çok az çalışma mevcuttur.

Bu çalışmada elde edilmesi planlanan sonuçlar:

1- İnmeli hastalarda kapsamlı nöropsikolojik test bataryası ve OİP paradigmleri kullanılarak değerlendirilen kognitif bozukluk düzeyinin sağlıklı kontroller ve hastalığı (inmeli hastalara eşlik eden hastalıklarla aynı) olan kontroller ile karşılaştırılması,

2- Sağlıklı kontroller ve hastalığı olan kontroller arasında nöropsikolojik test bataryası, P300 kayıtları, hastane anksiyete ve depresyon ölçekleri açısından bir farklılığın olup olmadığının araştırılması,

3- İnmeli hastalarda nöropsikolojik testler ile P300’ün latans ve amplitüd değerleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi, nöropsikolojik testler ve P300’ün latans ve amplitüd değerleri ile diğer parametreler arasındaki korelasyonların saptanması, 4- İnmeli hastalarda kognitif düzeyin rehabilitasyon sonucuna etkisinin saptanması, 5- İnmeli hastalarda kognitif fonksiyonlarda (nöropsikolojik test bataryası ve P300 kayıtları) rehabilitasyon sonrası bir değişimin olup olmadığının gösterilmesi,

6- Kontrollerde nöropsikolojik test bataryası, P300 kayıtları ve hastane anksiyete ve depresyon ölçeklerinin zamana göre değişiminin olup olmadığının saptanması,