Fiyatlandırmaya İlişkin Hususlar

Telekomünikasyon sektöründe çoklu oyun uygulamalarının tüketiciler tarafından tercih edilmesinin ilk nedeni (OECD 2011, 7-8) bu ürünlerin çoğunlukla paketi oluşturan ürünlerin fiyatları toplamı üzerinden yapılan bir indirimle satılmasıdır. Bu anlamda fiyatlamanın çoklu oyun uygulamalarına yönelik talepte büyük ölçüde belirleyici etkiye sahip olduğu söylenebilecektir. Bu kapsamda paket fiyatı ve ayrı sunulan hizmetlerin toplam fiyatı karşılaştırıldığında çoğunlukla paketlerin ürünlerin toplam fiyatı üzerinden yapılan bir indirimle satıldığı görülmektedir. Çoğunluğunu AB ülkelerinin oluşturduğu aşağıdaki grafikte bu durum daha net olarak görülmektedir.

Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezleri Serisi

44

Grafik 3: OECD Ülkelerinde Bağımsız Hizmetler Fiyatları Toplamı ve Paket

Fiyatı Karşılaştırması

55

Grafik 3: OECD Ülkelerinde Bağımsız Hizmetler Fiyatları Toplamı ve Paket Fiyatı Karşılaştırması

Kaynak: OECD 2011

Genel olarak pazar tanımında faydalanılan SSNIP100 testi paket ürünlere ilişkin pazar tanımı yapılırken de kullanılabilecektir. Açıklama Notu’nda “Paketin fiyatında gerçekleşen küçük ancak önemli ve kalıcı artışların (SSNIP) varlığında

yeterli sayıda müşterinin paketi almaktan vazgeçerek hizmetleri ayrı ayrı satın almaları söz konusu ise ürünlerin paket halinde bir bütün olarak değil de ayrı ayrı ilgili pazarlar oluşturacağı sonucuna varılabileceği”nin ifade edildiği

görülmektedir101_{. Bununla birlikte SSNIP testi yapılırken kullanılan fiyatların}

rekabetçi fiyatlar olup olmadığı da önem taşımaktadır. Konuya ilişkin olarak BEREC raporunda EPG’ye sahip bir işletmecinin pazar gücünü aktarmak amacıyla sunduğu indirimli paketler üzerinden yapılacak SSNIP testinde tüketiciler aşırı indirimli

100 _{SSNIP (Small But Significant and Non-Transitory Increase in Price-Küçük Ama Önemli ve Kalıcı}

Fiyat Artışı) testinde hayali (hipotetik) bir monopol firmanın ürün fiyatını “küçük ama önemli ve kalıcı” bir şekilde artırması sonucunda tüketicilerin alternatif ürünlere yönelip yönelmediği sorgulanmaktadır. Tüketicilerin farklı ürünlere yönelmemeleri durumunda pazar bahse konu ürün ile sınırlı tanımlanmakta, yönelmeleri durumunda ise pazar tanımı söz konusu ürün ile birlikte tüketicilerin yöneldikleri ürünü de kapsayacak şekilde genişlemektedir. Daha detaylı bilgi için bkz. Kalkan 2004, s. 25–26.

101 _{Bkz. dipnot 90.}

Kaynak: OECD 2011

Genel olarak pazar tanımında faydalanılan SSNIP100 _{testi paket ürünlere} ilişkin pazar tanımı yapılırken de kullanılabilecektir. Açıklama Notu’nda “Paketin fiyatında gerçekleşen küçük ancak önemli ve kalıcı artışların (SSNIP) varlığında yeterli sayıda müşterinin paketi almaktan vazgeçerek hizmetleri ayrı ayrı satın almaları söz konusu ise ürünlerin paket halinde bir bütün olarak değil de ayrı ayrı ilgili pazarlar oluşturacağı sonucuna varılabileceği”nin ifade edildiği görülmektedir101_{. Bununla birlikte SSNIP testi yapılırken kullanılan fiyatların} rekabetçi fiyatlar olup olmadığı da önem taşımaktadır. Konuya ilişkin olarak BEREC raporunda EPG’ye sahip bir işletmecinin pazar gücünü aktarmak amacıyla sunduğu indirimli paketler üzerinden yapılacak SSNIP testinde tüketiciler aşırı indirimli fiyatlarda oluşacak artışa tepki göstermeyecek ve ürün pazarı paket pazarı olarak yanlış bir şekilde tanımlanacaktır (2010, para 77). Böylelikle tek

100 _{SSNIP (Small But Significant and Non-Transitory Increase in Price-Küçük Ama Önemli ve} Kalıcı Fiyat Artışı) testinde hayali (hipotetik) bir monopol firmanın ürün fiyatını “küçük ama önemli ve kalıcı” bir şekilde artırması sonucunda tüketicilerin alternatif ürünlere yönelip yönelmediği sorgulanmaktadır. Tüketicilerin farklı ürünlere yönelmemeleri durumunda pazar bahse konu ürün ile sınırlı tanımlanmakta, yönelmeleri durumunda ise pazar tanımı söz konusu ürün ile birlikte tüketicilerin yöneldikleri ürünü de kapsayacak şekilde genişlemektedir. Daha detaylı bilgi için bkz. Kalkan 2004, s. 25–26.

bir pazar tanımı yapılmış olacağından EPG’ye sahip işletmecinin gerçekleştirdiği pazar gücü aktarma eylemi örtülü kalacaktır (BEREC 2010, para 79). Bu nedenle pazarın yapısı ve pazarda oluşan fiyatların niteliği irdelenmeli, fiyatların rekabetçi mi yoksa pazar gücü aktarması sonucu oluşan aşırı indirimli fiyatlar mı olduğu sorusu yanıtlanmalıdır. Bu kapsamda UDO’lar paket içeriklerine ilişkin olarak detaylı maliyet bilgilerine ihtiyaç duymaktadır (BEREC 2010, para 81).

BEREC raporunda kapsam ekonomisi ve işlem maliyetlerinden yapılan tasarruf söz konusu olduğu durumda, [bir diğer deyişle fiyat paketinin102 _sunulduğu durumda], paket pazar tanımı yapmanın uygun olabileceği ifade edilmektedir (2010, para 83-84)103_{. Şöyle ki; teşebbüslerin paket ürünler satarak müşteriye} özgü kapsam ekonomilerden faydalandığı bir durumda bağımsız ürünler satan teşebbüsün bu kapsam ekonomilerinden faydalanamaması sonucunda hipotetik monopolcü (SSNIP) testinin uygulanması ile müşteriler paket üründen vazgeçmeyebilecektir. Paket halinde satan teşebbüsler rekabetçi fiyatların üzerinde fiyatlama yapsalar da sahip oldukları avantajdan dolayı hala rakiplerini saf dışı bırakabilecek, böylelikle ilgili pazarın paket olarak tanımlanması uygun görülebilecektir (BEREC 2010, para 83).

Benzer şekilde tüketicilerin işlem maliyetini azaltma özelliğinden dolayı paket ürünleri tercih ettiği durumda (işlem maliyetlerinden tasarrufun SSNIP testindeki fiyat artışından büyük olması durumunda) da teşebbüs, SSNIP testi kapsamında uygulanan fiyat artışları tüketicilerin bağımsız ürünlere yönelmesine neden olmadan kârlı bir şekilde uygulayabilecek böylelikle pazar tanımı yine paket olarak yapılabilecektir (BEREC 2010, para 84).

Raporda paket pazar tanımına etki eden bir başka hususun değiştirme/ geçiş maliyetleri104 _{olduğu ifade edilmektedir. Tüketiciler değiştirme maliyetine} katlanmak istememelerinden dolayı fiyat artışı karşısında paket tercihlerinden vazgeçmeyecekler, dolayısıyla paket ilgili pazar olarak tanımlanabilecektir.

102 _{OECD’nin Genişbant Paketleme: Eğilimler ve Politika Çıkarımları isimli çalışmasında yapılan} sınıflamaya göre karma paket satış, ürün paketi (product bundling) ve fiyat paketi (price bundling) olarak ikiye ayrılmaktadır. Ürün paketi, ürünlerin fiyatta indirim yapılmadan paketlendiği,

paketlemenin en azından bazı müşteriler için tek fatura, kusursuz entegrasyon gibi katma değer sunduğu durumlar olarak tanımlanmakta, fiyat paketi ise ürünlerin fiyatta indirim yapılarak

paketlendiği durumu ifade etmektedir (2011, 7).

103 _{Buradan hareketle uygulamada fiyat paketi (price bundling) yöntemiyle sunulan paketin} SSNIP testine dayanıklılık göstereceği dolayısıyla paket için bir pazar tanımına gidilebileceği ancak ürün paketi (product bundling) söz konusu ise tanımı gereği paket fiyatında bir indirim olmadığı için SSNIP testi sonucunda tüketicilerin tercih değiştirmesi sonucu paket pazar tanımı yapılamayabileceğini söylemek mümkündür.

104 _{Telekomünikasyon şirketlerinin yatırımlarını kurtarmak amacıyla paketler için minimum taahhüt} süreleri belirlemesi geçiş maliyetleri kapsamında değerlendirilebilecektir (OECD 2011, 40).

Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezleri Serisi

46

Ancak değiştirme maliyetlerinin pazarın yapısından kaynaklanmak yerine kayıp oranlarını azaltmak amacıyla pazar gücü olan teşebbüs tarafından yapay olarak planlanması halinde böyle bir pazar tanımının sağlıklı olmayacağı ifade edilmektedir (2010, para 85).