Firmaların Gruplandırılması

Firmalar A, B1, B2, C1 ve C2 gruplarına ayrılmıştır. Gruplandırmada skor oranları dikkate alınmıştır. Skor oranı 1.00 olan ve etkin firmalar A grubuna atanırken, skor oranı 1.00 altında kalan ve etkin olmayan firmalar ise B ve C gruplarına atanmıştır. B sınıfı B1 ve B2 sınıfı olarak iki gruba ayrılırken, C sınıfı C1 ve C2 olarak iki gruba ayrılmıştır. Gruplara atama işleminde 1.00, 90-99,9, 90, 61-80, 0-60 arasındaki skor oranları dikkate alınmıştır. 1.00: A, 90-99,9:B1, 81-90:B2, 61-80:C1 ve 0-60:C2 gruplarına atanmıştır. Yüksek skor alan firmalardan, daha az skor alan firmalara doğru sıralama yapılmıştır. B grubu firmaların etkinlik oranı C sınıfı firmaların etkinlik oranından daha fazladır. C1 sınıfı firmaların etkinlik oranı C2 sınıfı firmaların etkinlik oranından daha fazla görülmüştür. Bu yönde yapılmasındaki amaç; etkinlik oran artışını görebilmek, gruplar arası geçişlerin kolay anlaşılması ve etkin olmayan firmaların, etkin firma grubuna geçmesini sağlayacak bir sistemin oluşması içindir.

107

Firmaların grupları belirlendikten sonra, her bir gruba atanan firmaların ortak sorunları analiz edilmiştir. A sınıfı firmaların kurumsallaşma, markalaşma, nitelikli eleman sorunu bulunmaktadır. Ayrıca üretim ve pazarlama alanlarında eğitim ve danışmanlık hizmeti almadıkları görülmüştür. B sınıfı firmaların ortak sorunlarının başında nitelikli eleman sorunu gelmektedir. Bununla birlikte kurumsallaşma sorunu bulunmaktadır. Ar-Ge çalışmasına ihtiyaçları bulunmaktadır. Yurtdışı pazar sorunları tespit edilmiştir. Teknolojik ekipman sorunu bulunmaktadır. C sınıfı firmalar ise ürün kalitesinde sorun yaşamaktadırlar.

Nitelikli eleman sorunu bulunmaktadır. Yurtiçi ve yurtdışı pazar sorunu tespit edilmiştir. Kurumsallaşma ile ilgili sorunları olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca finansman sorunları bulunmaktadır. Tespit edilen bu sorunlara çözüm üretmek amacıya hedef kriterleri belirlenmiştir.

5.5.1. Hedef Kriterleri

Firmaların yaşadıkları sorunlara göre altı tane hedef kriteri belilenmiştir.

Kurumsallaşma, markalaşma, pazarlama, üretim, teknoloji ve finansman başlıklardan oluşmaktadır. Kurumsallaşma: Bir işletmenin kişilerden bağımsız olarak kurallara, standartlara, prosedürlere sahip olması, değişen çevre koşullarını takip eden sistemleri kurması ve gelişmelere uygun olarak organizasyonel yapısını oluşturması; kendisine özgü iletişim ve iş yapma yöntemlerini “kültür” haline getirmesi ve böylece diğer işletmelerden farklı ve ayırt edici bir kimliğe bürünmesi sürecidir (Aksoy ve Çabuk, 2006:47). Markalaşma; maddi ve maddi olmayan, psikolojik unsurları da kullanarak, bir firmanın ürünlerini ve hizmetlerini piyasada farklılaştırmasıdır (Alan ve Yeloğlu, 2013:15). Pazarlama: bir işletmenin ürettiği mal ve hizmetlerin piyasaya sürülmesini ifade etmektedir (http://www.nedir.com/pazarlama#ixzz4XnwJaN2m). Üretim; iktisadi fayda, yani insan ihtiyaçlarını tatmin etme kabiliyetini artıran her türlü faaliyet olarak ifade edilmektedir. Daha dar manada, fikren veya bedenle belli bir emek veya sermaye sarf ederek, karşılığında elde edilen hasılat veya hizmettir (http://www.nedir.com/%C3%BCretim#ixzz4XnvruMp3). Diğer bir hedef kriteri ise Teknoloji dir. Sözlük anlamı “bilginin, sanayideki işlemlerde sistematik olarak uygulamaya alınması” olarak ifade edilmektedir. Geniş anlamı, araştırma, geliştirme, üretim, pazarlama, satış ve satış sonrası hizmeti kapsayan bir sanayi

108

sürecinin, etkin ve verimli bir biçimde gerçekleştirilmesi için kullanılabilecek bilgi ve becerilerin tümüdür (Zerenler vd. 2007:656). Son olarak finansman; Bir girişime geçebilmesi, gelişebilmesi için gereken para ve krediyi sağlama işidir (https://www.nediro.net/nedir.php?nedemek=finansman).

KOBİ’lerin ulaşmak istediği 6 hedef kriteri Tablo 5.11.’de verilmiş, AHP ağırlıklandırma işlemleri bunlar üzerinden yapılmıştır. A ve B1 grupları için, markalaşma, teknoloji, kurumsallaşma, finans kriterleri tespit edilirken, etkinlik oranı B1 grubuna oranla daha az olan, B2, C1, C2 grupları için pazarlama, üretim ve finansman belirlenmiştir. Hedef kriterinler atanmasında, firmaların etkin olma, etkin olmama, daha az etkin olma durumları ve ortak sorunları dikkate alınmıştır.

Ayrıca literatür ve 15 adet KOSGEB KOBİ Uzmanının görüşünden yararlanılmıştır. Hedef kriterlerinin belirlenmesine istinaden bu kriterlerle ilişkili KOSGEB destek modeleri belirlenmiştir.

Tablo 5.11 Hedef Kriterleri Kodu Hedef Kriterleri

K1 Markalaşma

K2 Teknoloji

K3 Kurumsallaşma

K4 Pazarlama

K5 Üretim

K6 Finansman

KOSGEB destek başvurusu, proje kapsamındaki modellerle birlikte, proje hazırlanmadan başvurusu kabul edilen modeller mevcuttur. 12 program altında 27 adet destek modeli bulunmaktadır. Girişimcilik destek modeli yeni iş hayatına giren girişimcilere destek vermektedir. İş birliği Güç birliği destek modeli ortaklık modeli ile verilen destek modelidir. Tematik proje destek programı ağırlıklı olarak KOBİ meslek kuruluşlarına verilmektedir. Ar-Ge ve inovasyon destek modeli çalışmada yer aldığından, Uluslararası Kuluçka Merkezi ve Hızlandırıcı Destek modeli yer almamıştır. Ayrıca test analiz kalibrasyon desteği çalışmaya dahil edildiğinden bazı işlemlerde mükererlik olmaması için laboratuvar hizmetleri destek modeli dahil edilmemiştir. Genel destek modeli altında yer alan bağımsız denetim desteği, sınai

109

ve mülkiyet hakları desteği, enerji verimliliği desteği ve tasarım destek modeli çalışmaya dahil edilmemiştir. Hedef kriterlere hizmet edecek, KOSGEB destek modelleri belirlenmiştir.

5.5.2. KOSGEB Destek Modelleri

KOSGEB destek modelleri firmaların sorunlarının çözümüne yönelik dizyan edilmiştir. Bazı destek modelleri proje bazlı olurken, bazı destek modelleri proje hazırlanmadan başvurulmaktadır. KOBİGEL destek modeli, kurumsallaşma, markalaşma, kapasite artırımı, pazar payı artışına yardımcı olurken, Ar-Ge destek modeli, teknoloji geliştirme, yeni ürün geliştirme ve mevcut ürünü iyileştirme amacı gütmektedir. Bu destek modellerini dolaylı finansman desteği olarak ifade etmek mümkündür. Yurtiçi fuar desteği pazar payının artmasına ve markalaşma hedefine hizmet etmektedir. Yurtdışı iş gezisi ihracata yönelik bir destek modelidir.

Tanıtım desteği pazarlama ve markalaşmaya yöneliktir. Nitelikli eleman, eğitim ve danışmanlık desteği bütün hedef kriterlerine yardımcı olan destek modelleridir.

Kredi faiz desteği firmaların bankadan aldığı kredi faizini desteklemekte, finansman destek modeline girmektedir. Eşleştirme destek modeli yurtdışında kurulu alanlarda ihracata yönelik bir destek modelidir. Lojistik destek modeli ilk defa ihacaat yapan firmaların lojistik giderini desteklemektedir. Belgelendirme destek modeli kapsamında ürün, sistem, personel, laboratuvar akreditasyon belgeleri için destek verilmektedir. Test, analiz ve kalibrasyon destek modeli ise test, analiz ve ekipmanların kalibrasyonu için verilen başka bir destek modelidir.

Gönüllü uzmanlık desteği kapsamında emekli uzmanların uzmanlık konularından yararlandırmak amacıyla firmalara kısa süreli uzman temin edilmektedir. KOSGEB destek modelleri P1-P14 arasında kodlanmış, Tablo 5.12’ de sunulmuştur. Destek modellerinin belirlenmesinde işletmelerin sorunları dikkate alınmıştır (http://www.kosgeb.gov.tr).

110

Tablo 5.12 KOSGEB Destek Modelleri

Kod Destek Modeli A B1 B2 C1 C2 C3

KOSGEB destek modellerini firmaların etkinlik durumu ve ortak sorunları gözetilerek kullandırılması, hedeflerine daha kolay ulaşması ve verimli çalışmasını sağlayacaktır. Bu amaçla öncelikli destek modellerini AHP tabanlı TOPSIS yöntemiyle belirleme imkânı verecektir. Böylelikle hem firmaların hemde kamu kaynakları etkin kullanılacak ve zaman kaybı yaşanmayacaktır. KOSGEB destek modelleri ve hedef kriterleri ile işlemlere yardımcı olacak skala değerleri dizayn edilmiştir.

111

5.6. AHP Tabanlı TOPSIS Yöntemiyle KOSGEB Destek Modellerinin