Finansal analiz türleri

Finansal analizin türleri: kapsamına göre, amacına göre ve analizi yapan kişiye göre 3 gruba ayrılmaktadır.

3.4.3.1 Kapsamına göre finansal analiz türleri 3.4.3.1.1 Statik analiz

İşletmenin belirli bir tarihte düzenlenmiş bir dönemine ait finansal tablolarında bulunan verilerin analiz edilmesi olarak adlandırılmaktadır. İşletmenin cari dönemindeki finansal durumu ve faaliyet sonuçlarını göstermektedir. Oranlar ve dikey yüzdeler tekniklerinden yararlanılır (Aydoğan, 2018:4).

Statik analizde hesaplanan oranlar; işletmenin cari faaliyet dönemindeki

faaliyetlerinin etkinliği, likidite durumu, sermaye yapısı ve karlılığı gibi konularda da bilgiler vermektedir. Böylece işletmenin kısa vadeli yükümlülüklerini karşılama gücü, sahip olduğu varlıkları etkin kullanıp kullanmadığı, kaynak yapısında borçların yeri ve işletmenin karlılığı ile kaynak yapısındaki borçların ve öz sermayenin yeri tespit edilebilir (Erdoğan, 1997:265). Ancak bilgilerin karşılaştırılmasına olanak sağlamaması açısından bu husus, analizin eksik bir yönünü oluşturmaktadır.

3.4.3.1.2 Dinamik analiz

İşletmelerin art arda gelen dönemlerine ilişkin finansal tablolardaki kalemleri incelenerek ortaya çıkan değişikliklerin saptanması dinamik analizin konusunu

oluşturur. İşletmenin aynı sektördeki diğer işletmelerle karşılaştırılması yapılarak analiz genişletilebilir. İşletmeler ile ilgili önemli eğilimler gösterdiğinden geleceğe

yönelik tahminlerde dinamik analizden önemli oranda faydalanılır (Ergun,

1998:192).

Cari dönemdeki finansal durum ve faaliyet sonuçlarına ilişkin veriler, önceki dönemler ya da sektördeki rakip işletmelere ait uygulamaları gösteren verilerle karşılaştırıldığında finansal analizin değerini artırır. Farklı kalemlerdeki artışları, azalışları ve rakip işletmelere göre farklılıkları gösteren bu analize dinamik yatay analiz de denir. Bu analiz, oran eğilimleri ve karşılaştırmalı tablolar gibi analitik tekniklerle yapılır. Örneğin; son 5 yıldan beri satış hacminde bir artış/azalış olmamasına karşın faiz yükünün her yıl biraz daha artmış olduğunun tespit edilmesi, işletmenin borç politikasının ve mali yapısının incelenmesini ve gerekli etkin önlemlerin hızla alınmasını imkân verir (Yalkın, 1981:49).

3.4.3.2 Amacına göre finansal analiz türleri 3.4.3.2.1 Yönetim analizi

Yönetim faaliyetlerinin verimli gerçekleştirilmesi için yapılan bir analiz türüdür. Bu tür analizde, hem statik hem de dinamik mali analizden yararlanılabilir. İşletmenin güçlü finansman yapısına sahip olması, değerlendirme ve geleceğe dönük kararlar alma genel olarak yöneticilerin görevidir. Yöneticiler bu faaliyetlerini gerçekleştirirken finansal analizden yararlanırlar (Çetiner, 2000:12).

Finansal analizin sonuçları yönetime aşağıdaki imkânları sağlar:

• İşletmenin önceki yıllara göre likiditesi, karlılığı, verimliliği ve finansman bakımından durumunu gösterir,

• İşletmenin likiditesi, karlılığı, verimliliği ve finansman durumlarını ayrıntılı olarak tespit eder,

• Karlılık, likidite, verimlilik ve finansman bakımından elde edilen fiili sonuçları mevcut plan ve bütçelere göre ölçer,

• Finansal analiz sonuçlarına dayanarak faaliyetleri kontrol eder ve kontrol tekniklerinin daha etkili kullanılmasında katkıda bulunur,

• Faaliyetlerin planlanmasının ve yürütülmesinin her aşamasında doğru ve düzeltici kararların alınmasını yardımcı olur,

• İşletme bölümlerine ve ürünlerine ilişkin verimlilik ve karlılık durumlarını değerlemede katkı sağlar,

• İşletmenin sektör içindeki durumunu her bakımdan saptar. Böylece rekabet durumunu gösterir,

• Bir bütün olarak işletme faaliyetlerinin başarı derecelerini ölçer (Yalkın, 1988:39).

3.4.3.2.2 Kredi analizi

İşletmenin finansman ve borç ödeme gücünü ölçebilmek için yapılan bir analiz türüdür. Kredi analizleri genelde işletmeye kredi sağlayan kredi ve finans kuruluşlarınca yapılması yanında, bazen şirketin finansman yöneticilerince yapıldığı da görülebilir. Kredi analizlerindeki amaç; işletmenin borç ödeme gücünü ölçerek borçlarını zamanında ödeyip ödeyemeyeceği ve ne ölçüde kredi verilebileceğini veya alınabileceğini saptamaktır.

Kredi analizlerinde bilanço verilerinden yararlanarak;

• Dönen varlıkları ile kısa vadeli yükümlülükleri arasındaki ilişki • İşletmenin uzun ve kısa vadeli yükümlülükleri arasındaki ilişki • Ticari ve mali borçların gelişimi

• Dönen varlıkların yapısı • Sermaye yapısı

• Yabancı kaynak/öz kaynak oranı • Duran varlıkların yapısı

bilançolardan yararlanılarak analiz edilmektedir. Ayrıca gelir tablosu verilerinden yararlanılarak;

• İşletmenin karlılığı • Finansman giderleri • Alacak devir hızı

• Stokların devir hızı gibi ölçütler kredi analizlerinde dikkate alınmaktadır (Gülten ve Özçalık, 2015:8-9).

3.4.3.2.3 Yatırım analizi

İşletmenin sahibi ve ortakları ile işletmeye uzun vadeli kaynak sağlayan ya da sağlamayı düşünen kişi veya kuruluşlarca yapılan analizdir. Bu analiz ile işletmelerin öz kaynak ve yabancı kaynaklar arasındaki ilişkiyi görmek mümkündür. İşletmenin karlılık durumunu ve geleceğe ilişkin kazanma yeteneğini anlamak, işletmenin faiz ve anapara borç taksitlerini zamanında ödeyip ödeyemeyeceğini belirlemek için kullanılan analizdir.

Yatırımcılar; işletmenin mevcut ve gelecekteki kazanma gücü, dağıtacağı kar payı ve sürekliliği gibi konularla ilgilenirler. Bu yüzden amaçları doğrultusunda da finansal analize ihtiyaç duyarlar. Ayrıca işletmeye verdikleri borcu zamanında tahsil etmek isterler. Bu yüzden bu kişi ve kurumlar; işletmenin borç ödeme gücü ile ilgilenirler. Bunun için de işletmenin finansal tablolarını kullanarak bu analizi gerçekleştirirler (Çetiner, 2000:13).

3.4.3.3 Analizi yapan kişi açısından finansal analiz türleri 3.4.3.3.1 İç analiz

İşletmede içinde çalışan yöneticiler, muhasebeciler, iç denetçiler v.b. kişiler tarafından yapılan finansal analizdir. Bu analizde; analizi yapan kişilerin işletmenin tüm finansal tablolarından ve belgelerinden yararlanabilir.

3.4.3.3.2 Dış analiz

İşletme dışında çalışan ( kredi kuruluşları, hisse senedi tahvil sahibi v.b. gibi) kişiler tarafından yapılan analizdir. Yatırım amaçlı finansal analiz ve kredi analizi dış analizin konusunu oluşturur. Dış analizde, analizi yapan kişiler yalnızca işletmenin yayınlamış olduğu finansal tablolardan yararlanırlar (Arat, 2005:79). Ancak günümüzde iç ve dış analiz ayrımının çok fazla önemi kalmamıştır. Çünkü dış analizi gerçekleştirecek analistler de işletmenin finansal bilgi ve belgelerine kolayca ulaşabildikleri için iç analize yakın bir bilgi sağlayabilmektedirler.