Soluk-benizli beyaz: 1971 yapımında Wonka açık kumral olup 2005 filminde çok soluk tenli, siyah saçlı ve çok beyaz bir insandır. Wonka, senelerdir fabrikasından çıkmamış, güneş görmemiş, çok başarılı olduğu düşünülen sahibi ve yöneticisidir. Fabrika gezisini kazanan çocuklar (ve her birinin bir akrabası) kapıya geldiklerinde çok eski, bozuk sesli ve büyükçe bir kuklalı robotunun şarkılı gösterisini izlerler. Fark edilmeden onlarla beraber izleyen Wonka, robotun yangın çıkarıp sönmesi sonucunda biten gösterinin sonunda alkışlayarak varlığına dikkat çeker. Büyük, çok koyu, kapsamlı güneş gözlükleri ve soluk teni, onun güneş ışınlarına karşı oluşmuş olan hassasiyetini belirtir. 1971 yapımındaki Wonka gibi çocuklara bir sözleşme imzalatmaz, fakat genel duyarlılığı azalmış olarak görülebilmektedir. Örneğin, bir çocuk çikolata nehrine düşünce 1971 yapımındaki gösterdiği (sadece çikolatası hakkında) endişe ve öfke 2005 yapımında görülmediği için—çocuğa yaklaşımında bir fark olmasa da— soğukkanlı/duygusuz bir sorumsuzluğa büründüğü daha net anlaşılır ve böylece daha acımasız
83 Üst satır: (1) Charlie and the Chocolate Factory, ilk ABD yayımı 1964, s. 72, çizeri Joseph Schindelman; (2)
Charlie and the Chocolate Factory, ilk Birleşik Krallık yayımı 1967, s. 60, çizeri Faith Jaques. Alt satır: (1) Charlie and the Chocolate Factory, ABD düzeltilmiş versiyonu 1973, s. 72, çizeri Joseph Schindelman; (2) Charlie and the Chocolate Factory, Birleşik Krallık düzeltilmiş versiyonu 1973, s. 60, çizeri Faith Jaques; (3) Charlie and the Chocolate Factory, Birleşik Krallık yayımı 2001, s. 18, çizeri Quentin Blake.
bir karakter olduğu düşünülür. Fabrikasında her şey mükemmel çalışır, çikolataları çok sevilir, en son teknolojiler onun elindedir—ve hükümdarlığını sadece çikolata/şeker piyasasında değil, canlılar üzerinde de oluşturmasını sağlar (cüce denekleri, ziyaretçileri, GDO olan özel hayvanları). Öz güveni çok yüksektir, herkese karşı küçümseyici ifadelerde bulunur, otoriter davranır, bazen robot gibi davranır, neredeyse kesintisiz olarak gülümsemektedir, çok fazla sayıda kaçak Hintli-görünümlü işçisi vardır ve tek görülebilen kusuru, dişçi babasının onu fazla korumaya çalıştığı için ona kızıp evden kaçarak Wonka’nın aile sevgisini unutup insani duygularından çoğu zaman tamamen kopuk görüldüğüdür. Bu üç ırkı temsil eden karakterler arasında en şanslısıdır.
3.4.1.3. İkili Karşıtlıklar
Hikâyedeki başlıca karşıtlıklar, iyilik/kötülük açısından yoksul/zengin, kıymet- bilen/bilmeyen ve saygın/saygın-olmayan. Dezavantajlı grupları ilgilendiren karşıtlıklar da kurulabilmektedir, fakat çoğunlukla arka planda bulundukları için bunları eleştirel bir yönde algılayabilmek zordur. Tam da bu nedenle asıl bu karşıtlıklara ışık tutmak gerekmektedir. Bunlar yukarıda da belirtilmiş oldukları gibi şöyledir: büyük yönetici Wonka ve küçük çalışanları cüceler (1971, 2005); harika Wonka ve topallayan Wonka (1971); iyiliğin temsili genç ve sarışın, kırmızı atkılı Charlie ve kötülüğün temsili orta-yaşlı, kelleşen, yaralı-yüzlü, siyah giyen Slugworth (1971); akıllı dev-fabrikalı yaratıcı Wonka ve aptal dev-saraylı tüketici Hintli Prens (2005);84 aşırı soluk-benizli, uzun boylu Wonka ve minyatürleştirilmiş koyu-tenli cüceleri (2005); zengin, hırslı, bencil İngiliz ve Amerikalı çocuklar ve alt sınıfta bir anne kuzusu olan karaktersiz obur Alman çocuk (2005).
3.4.1.4. İlişki Nitelikleri
Karakterler arasındaki ilişkiler: Wonka ve Oompa Loompaların karakter ve aralarındaki ilişki nitelikleri en dikkat çekici olanlardır. Hikâyenin çoğu versiyonunda Wonka onları diğer karakterlerin85 hiç duymamış oldukları bir ülkede bulmuş, fabrikasına gizlice getirip barınacak yer ve yiyecek karşılığında çalıştırmakta ve şeker/çikolatalarını geliştirmek için üzerlerinde laboratuvar deneyleri yapmakta bulunmaktadır.86 Wonka’nın en uzun boylu olup Oompa
84 Wonka’nın genelde giydiği görülen klasik siyah silindir şapkası ve prensin geleneksel beyaz (ve altın rengi)
padişah türbanı, Wonka’nın filmdeki en açık tenli karakterken prensin en koyu tenli olması vb. olgular da bu karşıtlığı destekler.
85 Filmlerde başta coğrafya öğretmeni olmak üzere Wonka’nın ziyaretçileri tarafından öyle bir ülkenin var
olmadığı iddia edilir.
86 Örneğin, bir ciklet şeklindeki öğünün sonundaki mavi yaban mersini turtasına gelindiğinde cikleti izinsiz
çiğneyen Violet maviye dönüp şişince Wonka, cikleti yirmi Oompa Loompa üzerinde denemiş olduğunu ve her birinin bir mavi yaban mersinine dönüşmüş olduğunu belirtir (s. 126). “Her seferinde böyle oluyor, hepsi yaban
Loompaların en kısa boylu olmaları, Wonka’nın en otoriter ve Oompa Loompaların en itaatkâr olmaları ve benzer unsurlar aralarındaki hiyerarşik ilişkinin net ve belirgin kalmasına sebep olmuşlardır. İlkel, tatsız bir yaşam tarzı (ve yemekleri) olup her an canavarlara yem olma tehlikesi içinde yaşayan kabiledeki Oompa Loompaları Wonka, fabrikasında dış dünyadan kopuk bir şekilde87 çalışarak güven içinde sonsuz çikolata yiyebilme olanağını sunarak kendisinin onları aç canavarlardan kurtarmış olduğunu ifade eder. Gülümseyerek talimat veren Wonka’nın, Oompa Loompalara sanki çocuklarmış gibi 1971 filmindeki şeklinden daha net ve basitçe konuştuğu farkı da not edilmelidir. Oompa Loompalar her iki filmde de Wonka’dan çok daha ciddidirler, çok daha az gülümserler, ama bu ciddiyetleri 2005 filminde çok daha bellidir. Wonka’nın tavrında gittikçe arttığı görülen amirlikle88 beraber Oompa Loompaların özellikle son filmde dil bilmeyen ilkel kabile insanları olarak başlayıp, beyaz adamın dilini öğrenip (konuşmadan) sadece dinleyip şarkı söylemeleri, cüce olup dijital olarak daha bile küçültülüp daha da tek tipleştirilmeleri, koyu tenli bir ırka dönüştürülüp ilkelleştirilmeleri, kendi düşüncelerini ifade etmekten ziyade gizlice kuklalık yaptıklarının ima edilmesi89 vb. unsurların bir arada bulunmalarıyla filmler arasında ilgili azınlıkların temsili açısından olumsuz bir değişimin gerçekleşmiş olduğu düşünülebilir. Beyaz emperyalizmi, köle ticareti ve yabancıların ucuza yasadışı çalıştırılmaları gibi konulara işaret edilirken bu konulara sadece sömürenin gözünden olumlu olarak bakılıyor olmasının Oompa Loompaların temsilini taşıdıkları gruplar (Hintliler, cüceler) açısından problemli olabildiği söylenebilir. Üstelik sayelerinde fabrikasının yeniden açılmış olmasıyla birlikte tarif hırsızlarına karşı duymaya devam ettiği hassasiyet vurgulanırken, işinden kovmuş olduğu binlerce masum insan işçi ve ailelerinin çekmiş oldukları zorluklara değinilmemeden Wonka’ya karşı (ailesinden kaçmış olduğu için) bir sempati oluşturulmaya çalışılır.
Wonka’nın Oompa Loompaların şarkı/gösteri sonunda alkışlaması ve kendi zevkleri için yapıyorlarmış gibi bahsetmesi, bir ziyaretçinin Oompa Loompaların epey prova yapmış gibi göründüklerini söylediğinde onu doğaçlama yaptıklarına ikna etmek için her kelimeyle
mersinlere dönüşüyor… Patlamadan hemen önce [suyu] sıkılmalı” (1971). Tatlıya gelindiğinde biraz arıza yaptığını ve üzgün olduğunu söyleyip kendisi saklanır ve Violet’in annesine, kitapta olduğu gibi, yaklaşık yirmi Oompa Loompa üzerinde denemiş olduğunu ve her birinin sonunda yaban mersinlerine değişmiş olduklarını söyler (2005). Son yapımında ek olarak bu arızayı “Garip!” diye yorumlar. Filmlerde, en az bir Oompa Loompanın bir zamanlar patlamış olduğu ima edilmiştir.
87 Wonka’nın tariflerinin d aha önce insan işçileri tarafından çalınarak rekabet şirketlere satıldıkları belirtildiğinde,
tüm çalışanlarını işten çıkarıp fabrikasını bir müddet kapatmış olduğu da öğrenilir. Oompa Loompaları Wonka için cazip eleman yapan unsurların neler oldukları tahmin edilebilir (kontrol altında, dil bilmeyen, ucuz ve dışarı çıkma hakkı vermesinin gerekmediği için risksiz olmaları, vs.).
88 Bir örnek olarak, Wonka 1971 yapımında ziyaretçilerine 14 defa lütfen, 4 defa teşekkürler der, bir Oompa
Loompalıya ise bir kez lütfen ve bir kez teşekkürler der. 2005 yapımında Wonka ziyaretçilere 4 defa lütfen, 1 defa teşekkürler der; bir Oompa Loompalıya ise hiç lütfen demez, bir kez teşekkür eder.
kafiyenin çok kolayca yapılabildiğini söyleyip inanmadıkları beceriksiz bir örnek verir. Wonka’nın, Oompa Loompaların bu şarkıları kendilerinin yazmış olduklarına ikna etme çabası ve başarısızlığının, tersinin doğruluğunu ima etmekte olduğu algılanabilir. Yani, 1971 filminde beynin kime ait olduğu hiç sorgulanmazken bu filmde saklanılmaya çalışılarak önceki düşünülenin tersinin doğru olabileceği imkânını sunar. Oompa Loompaların 1971 filminde bilgeliğin sesi olarak görülüp 2005’te akıllarının kaynağının Wonka olabileceği iması algılanabilir90 doğru bu dönüşümleri, kameranın açılarıyla da desteklenmektedir.
Karakterlerin kamera ile ilişkileri: 1971 yapımındaki Oompa Loompalar şarkı söylerken kamera onlara ekstralar sunarak (ör. ekranda sadece izleyiciye görünen özel kareler, kelimeler ve efektler) kapsamını genişleterek rollerini önemsiyor görünmektedir. Diğer karakterler şarkı söylerken kameranın onlara Oompa Loompalara tanıdığı kadar imtiyaz tanımadığı gözlemlenmektedir. 2005 yapımında kamera şarkı sırasında herkese eşit davranır. 1971 yapımında Wonka Oompa Loompalara talimat verirken onlara doğru yakın bir şekilde eğilir. Bu sırada kameranın açısı ve uzaklığı değişmez. 2005 yapımında ise kamera Oompa Loompayı Wonka’nın gözünden, Wonka’yı da Oompa Loompanın gözünden göstererek (kamera birine aşağı, diğerine yukarı bakar) aralarındaki boy ve otorite farkını—hiyerarşik ilişkiyi—izleyiciye hissettirerek vurgulamış bulunur. Aşağıdaki figürde görüldüğü gibi Wonka, ilk kaybeden çocuk Augustus çikolata nehrine düştükten sonra bir Oompa Loompaya Augustus’u çikolata karıştırıcısının içinde ararken uzun bir sopa batırmasını söylerken bastonuyla ona doğru sert bir sapma hareketi yapar. Bastonun hızlıca yaklaşan ucu hem uzak hem de yakın çekimde görülür. Wonka ve Oompa Loompa göğüslerinde kollarını çapraz yaparak anlaşma işaretini yaptıktan sonra Oompa Loompa Wonka’ya başını eğer ve Wonka aynı zamanda konuşmak için bulunduğu eğilme pozisyonundan dik bir pozisyona geçerek hafifçe gülümser (biri eğilirken diğeri kalkar). Bu baş eğme hareketi Oompa Loompaların talimat aldıkları bazı diğer sahnelerde de görülebilir.