FİNANSAL RAPORLAMA SİSTEMİ

Finansal raporlamanın temel amacı, işlet-meyle ilgili tarafların ve yatırımcıların bil-gi ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. Finansal tablolar, işletmenin geleceğine ilişkin karar alınması ve geçmişte verilen kararların de-ğerlendirilmesine yardımcı olmalıdır.

Finansal rapor hazırlamada belli bir tekdü-zeliğin sağlanması, raporların daha şeffaf ve karşılaştırılabilir özellikte olması ve ortak bir muhasebe dili oluşturulması amacıyla, tüm dünyada kabul gören bir uluslararası muhasebe standartlar seti oluşturulmuştur.

Bilişim teknolojilerinin yaygınlaştığı, ulus-lararası piyasaların ve işletmelerin küre-selleştiği ortamda başarılı olabilmek için muhasebeden üretilen bilgilerin anında analiz edilip yatırıma dönüştürülmesi ge-rekir. Bilgiyi kullanma sürecinde finansal tabloların yorumlanmasında muhasebe standartlarının uyumlaştırılması önemlidir.

Finansal tablolarda olabilecek farklılıklar,

işletmelerin karşılaştırılabilir finansal tab-lo oluşturulmasını engellediği gibi yatırımcı konumundaki işletmelerin analiz yapmasını zorlaştırmakta veya maliyetli hale getirmek-tedir. Sonuç olarak rapor hazırlamada belli bir tekdüzeliğin sağlanması, şirket raporla-rının daha açık, net, şeffaf ve karşılaştırılabi-lir olmasının sağlanması, ortak bir muhase-be dili oluşturulması amacıyla, tüm dünyada ortak bir muhasebe standartları setinin kul-lanılması fikri kabul görmüştür. Özellikle Avrupa Birliği ülkelerinde halka açık şirket-ler için 2005 yılından itibaren Uluslararası Muhasebe Standartlarına(UMS) uyumun zo-runlu hale gelmesi, pek çok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de söz konusu standartların benimsenmesine ilişkin çalışmaların hız-lanmasına sebep olmuştur.

Finansal verilerin toplanma, depolanma ve işlenme biçimleri özellikle karar vericiler açısından çok önemlidir. Verilerin işlenmesi sonucu ortaya çıkan istatistiki rapor işletme içerisinde yöneticiler veya işletme dışında da diğer ilgili yatırımcılarca kullanılır. Bu yüz-den bu bilginin bütünlüğü ve raporu incele-yenlere doğru bilgi vermesi çok önemlidir.

Küreselleşme ve teknolojik gelişmeler ser-maye piyasalarında yatırımları artırmakta-dır. Bu artışla birlikte işletmelerde yaşanan muhasebe skandalları muhasebe, finansal raporlama süreci ve finansal bilgilere olan güveni sarsmıştır. Bu güvenin yeniden oluş-turulması ilgili finansal bilgilerin güvenilir-liğini sağlayacak sistemlerin geliştirilmesi-ni zorunlu kılmaktadır. Finansal raporların, hızlı, güvenilir, zamanında sunulmuş ve ana-lizinin kolay olması, yatırımcı ve diğer ilgili-ler açısından son derece önemlidir. Ancak işletmeler tarafından geleneksel yöntemler-le kamuya açıklanan finansal bilgiyöntemler-lerin ana-liz edilmesi hem çok zor hem de maliyetlidir.

Bu sorunun giderilmesi amacıyla elektronik raporlama dilleri kullanılmaktadır. Bu dil-lerden birisi “Genişleyebilir İşletme Rapor-lama Dili (XBRL)’ dir.

Ticaretin ülkelerin sınırlarını aşması neti-cesinde işletmelerin ilgi grupları da çeşit-lenerek küreselleşmiş, bunun sonucunda

da işletmelerin ürettiği finansal raporların işletmeyle ilgili yatırım gruplarına ulaştırıl-ması gereği ortaya çıkmıştır. Finansal ra-porlama sürecinde, güncelliğin korunması, anlaşılabilirliğin artması ve zamandan ta-sarruf sağlanması için çeşitli teknolojiler kullanılmakta, mali tablolar internet üzerin-den kamuya açıklanmaktadır.

Genişleyebilir İşletme Raporlama Dili - GİRD (Extensible Business Reporting Language – XBRL) işletmelerde finansal bilginin; hazır-lanması, yayımhazır-lanması, denetlenmesi, pay-laşımının kolaylaştırılması ve raporlanması sürecinde standartlaşma sağlamak amacıy-la geliştirilen elektronik bir dildir.

XBRL’ in GELİŞİMİ

XBRL ilk olarak 1998 yılında ABD’de bir mu-hasebe şirketinde finansal raporlama süre-cinde XML’in nasıl kullanılacağının bulunma-sı ile başlamıştır. Yine 1998 yılında Amerika Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Enstitüsü (AICPA) XML’in finansal raporlama sürecin-de kullanımına ilişkin düzenleme yapmış, 1999 yılında da bir bilgisayar şirketi ile XBRL aracılığıyla 10 işletmenin finansal tablolarını deneme yoluyla test etmiştir. 2000 yılında da Microsoft başta olmak üzere teknoloji şir-ketleri XBRL uygulamaları başlatmışlardır.

Yine 2001 yılında XBRL konusunda uluslara-rası konferanslar yapılmış, Uluslarauluslara-rası Mu-hasebe Standartları Kurulu (IASB) ve SEC bu konuda öneriler sunmuştur. 2002 yılında ilk kez, The Australian Prudential Regula-tory Agency, XBRL’i uygulamıştır. Yine 2002 yılında Microsoft XBRL ile bilgi yayınlayan ilk teknoloji şirketi olmuştur. Temmuz 2002’de NASDAQ, Microsoft ve PriceWaterhouseCo-opers yaptıkları çalışma ile NASDAQ’a kayıt-lı 21 şirketin beş yılkayıt-lık finansal tablolarının XBRL ile sunulmasını sağlamışlardır. Mayıs 2004’te İngiltere, muhasebe ilkelerine uygun XBRL uygulaması başlatmıştır. Ekim 2004’te OECD, XBRL uygulamasının vergi tahsilatını arttırma noktasında faydalı olacağını açıkla-mıştır. 2005 yılında ABD Menkul Kıymetler Komisyonu (U.S.A. Securities and Exchange Commission-SEC), EDGAR ile XBRL uygula-masını başlatmıştır.

Microsoft 2002 yılında finansal tablolarını XBRL dili ile raporlayarak bu konuda ilk uy-gulama yapan teknoloji şirketi oldu. Bu şir-ket daha sonra XBRL raporları hazırlama ve veri analizi için Microsoft FRx 6.7 adlı yazılı-mı piyasaya sürmüştür.

XBRL, finansal raporlama sürecinde tekno-lojik farklılık ve veri format yapısından kay-naklanan sorunları ortadan kaldırmakta, verimlilik ve şeffaflık artışı sağlamakta, in-ternet ortamında finansal raporlama olana-ğı sunmakta, ilgililerin işletmeye ilişkin her türlü bilgiye daha kolay, hızlı ve az maliyetle ulaşmasını sağlamaktadır.

Finans kuruluşlarının kredi uygulamaları-na bir disiplin getirmeyi amaçlayan Basel II yaklaşımı çerçevesinde, finans kuruluşları tarafından ihtiyaç duyulan raporların analizi, bu türden raporlama dillerine uygun olarak hazırlanmış finansal bilgiler setini gerektir-mektedir. Bu bağlamda XBRL, finans kuru-luşları tarafından verilerin tekrar girilme-sinden kaynaklanan zaman kayıplarını ve hataları da önlemekte ve analiz için zaman kazandırmaktadır.

Günümüzde yöneticilerin değer yaratan faa-liyetlere dönüştürülebilecek işletmeye özgü bilgi üretmeleri veya kendi işletmelerinin ya da rakiplerinin erişebileceği herkese açık bilgiyi rakiplerinden daha iyi kullanabilme-leri gerekmektedir. Bu açıdan, bilgi tekno-lojilerinin finansal bilgilerin üretiminde ve paylaşımında önemli bir araç olması söz konusu iken, bilginin ne kadar çok olduğun-dan ziyade işletmeler tarafınolduğun-dan ne kadar iyi kullanılabildiği önem kazanmaktadır. Bu açıdan bakıldığında her zaman bir rekabet ortamında bulunan işletmeler tarafından bilgi teknolojilerinin kullanımından daha çok kullanılan teknolojinin ve bilginin yönetimi avantaj sağlayıcı bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.

Yarınları şekillendirecek olan şimdiki tekno-lojik gelişmeler ise bu teknolojilerin kullanı-mıyla ortaya çıkabilecek problemlerin önüne geçebilmek ancak sistemlerin sınırlandırıl-madan en iyi şekilde kullanılması ve denet-lenmesi ile mümkün olacaktır.