Faylanma Türleri 

Hareket  eden  levhalar  birbirleri  üzerine  kuvvet  uygularlar.  Bu  kuvvet  yerkabuğundaki  kayaçların  direnç  göstermesi  yüzünden  belli  bölgelerde  enerji  birikimine  yol  açar.  Bu  enerji,  kayaçların  kırılma  sınırını  aştığı  anda  da  kırılma  (faylanma)  olur.    Bu  olay  sonucunda  meydana  gelen  şekle  ise  fay  denir.  Aynı  zamanda  faylar  yerkabuğundaki  jeolojik  formasyonları  hareket  ettirerek  üzerinde  gözlemlenebilen  veya  ölçülebilen  hareket bulunan kırıklardır. Faylarda kayma hareketinin oluştuğu düzleme fay düzlemi  (fay aynası) denir. Bununla birlikte kırılma yüzeyinin ayırdığı ve yüzeyin her iki tarafında  bulunan  kayaç  topluluklarına  blok  adı  verilmektedir.  Fay  düzlemi  üzerine  yaslanıldığında  üstte  kalan  bloğa  tavan,  altta  kalan  bloğa  ise  taban  bloğu  denilmektedir.  Faylar,  blokların  hareket  yönü  ile  fay  düzlemi  arasındaki  geometrik  ilişkiye göre eğim, doğrultu ve yanal atımlı faylar olarak sınıflandırılırlar. 

Eğim  Atımlı  Faylar:  Bu  tür  faylarda  hareket  fay  düzlemi  boyunca  aşağı  ve  yukarı  doğrudur.  Eğer  tavan  bloğu  fay  düzlemi  üzerinde  tabana  göre  eğim  aşağı  doğru  veya  taban  bloğu  tavana  göre  eğim  yukarı  doğru  hareket  ederek  birbirinden  uzaklaşıyorsa  bu  tür  faylar  eğim  atımlı  normal  faylar  adını  alırlar.  Bu  tür  faylar  doğada  Hors  ve  Graben yapısı olarak ortaya çıkmaktadır. Ülkemizde Ege Graben Sistemleri bu grubun  en büyük temsilcisidir. Eğim atımlı faylarda tavan bloğu taban bloğuna göre fay düzlemi  üzerinde eğim yukarı doğru hareket etmiş ya da bunu tam tersine taban bloğu tavana 

göre  fay  düzlemi  üzerinde  eğim  aşağı  hareket  ederek  birbirine  yaklaşıyorsa  bu  tür  faylar eğim atımlı ters faylar adını alırlar. Bu tür faylar doğada Bindirme ve Şaryaj yapısı  olarak  ortaya  çıkmaktadır.  Bindirme  faylarının  eğim  dereceleri  0o  ve  10o  arasında  olanlarına nap adı verilmektedir [62]. 

  Şekil 3. 4 Eğim atımlı normal faylar (A) ve eğim atımlı ters fayların (B) gösterimi  Doğrultu Atımlı Faylar: Fay düzlemine göre düzlemin her iki tarafındaki blokları, yatay  olacak  şekilde  birbirinden  ters  yönde  hareket  etmiş  olan  faylara  doğrultu  atımlı  fay  denir. Doğrultu atımlı faylarda her iki blok birbirinden yatay yönde uzaklaşmaktadırlar.  Bu faylarda yatay atım söz konusudur. Kayma ve atım yönüne göre bu faylar sağ veya  sol  yönlü  doğrultu  atımlı  fay  olarak  isimlendirilmektedir.  Sağ  yönlü  doğrultu  atımlı  faylarda, bloklardan biri üzerinde durup karşı bloğa bakan bir kimseye göre karşı blok  sağa  doğru  hareket  etmektedir.  Sol  yönlü  doğrultu  atımlı  faylarda  ise  karşı  blok  sol  yönlü  olarak  hareket  etmektedir.    Ülkemizde  en  önemli  doğrultu  atımlı  faya  örnek  Kuzey Anadolu Fayı (KAF) verilmektedir. Bu fay sağ yönlü ve 1400 km uzunluğundadır  [63]. 

  Şekil 3. 5 Doğrultu atımlı fay gösterimi (sağ yönlü) 

Yanal Atımlı Faylar: Yanal atımlı faylar eğim atımlı ve doğrultu atımlı fayların bileşkesi  şeklindedir. Yani kayma hareketi ne sadece fay düzleminin eğimi yönünde ne de sadece  doğrultu  istikametindedir.  Bu  tür  faylara  yanal,  verev,  oblik  isimleri  de  verilmektedir.   Eğim  atımlı  faylar  gibi  tavan  ve  taban  bloğunun  birbirine  göre  hareketiyle  normal  ve  ters  fay  adını  almaktadır.  Birçok  eğim  ve  doğrultu  atımlı  faylar  incelendiğinde  aslında  yanal atımlı fay olukları görülmüştür. Bu tür fayları belirlemek için fay aynalarındaki fay  çizikleri  dikkatle  incelenmelidir  [63].  Şekil  3.6’da  yanal  atımlı  bir  fayda    A  eğim  atım  bileşenini, B yanal atım bileşenini,  C net  atım bileşenini göstermektedir. 

  Şekil 3. 6 Yanal atımlı fay gösterimi  3.3 Güneybatı Anadolu’daki Başlıca Tektonik Yapılar 

Güneybatı  Anadolu  birçok  tektonik  oluşumu  barındıran  kompleks  bir  yapıya  sahiptir  (Şekil  3.7).  Bu  nedenle  günümüzde  de  birçok  araştırmacının  ilgisini  çekmiştir  [1],  [2],  [4],  [69],  [70],  [71],  [72].  Batı  Anadolu’daki  yaklaşık  K‐G  yönlü  genişleme  tektoniğine  bağlı olarak oluşan grabenler, Güneybatı Anadolu’da yerini normal ve ters atımlı faylara  bırakmaktadır [73], [74], [75],  [76], [77], [78].  Helenik yayın doğu kanadını oluşturan  Plini‐Strabo  sisteminin  KD’sunun  Güneybatı  Anadolu’dan  geçmesi  bölgenin  tektonik  önemini daha da arttırmaktadır. Bölgenin en önemli tektonik yapıları;  • Fethiye‐Burdur Fay Zonu   • Dinar ve Çivril Fayı  • Gökova Grabeni  • Knidos Fayı  • Isparta Açısı (Büklümü) 

• Antalya Fay Zonu (Kemer Çizgiselliği)  • Aksu Bindirmesi  • Akşehir Fayı dır.    Şekil 3. 7 Güneybatı Anadolu ve çevresindeki önemli tektonik yapılar ([69], [78]  değiştirilerek yapılmıştır.)  3.3.1 Fethiye‐Burdur Fay Zonu   Fethiye‐Burdur Fayı, Fethiye Körfezi ile Keçiborlu arasında yaklaşık 300 km boyunca KD‐ GB  yönünde  uzanan  ve  sol  yanal  atım  bileşeni  olan  normal  bir  faydır.  Bölgenin  en  büyük  fay  sistemidir  [69].  Bu  fay  zonu  Helenik  yayın  doğu  kanadını  oluşturan  Plini‐ Strabo  sisteminin  Anadolu  plakası  içindeki  KD uzantısı  olarak  kabul edilmektedir  [79],  [80], [81]. Fay zonu Kuzey Anadolu fay zonu gibi çoğu yerde tek bir yapısal çizgi halinde  değildir.  Birbirine  paralel  gelişmiş  kesikli  uzanıma  sahip  segmentlerden  oluşmaktadır.  Bu  segmentler  KD  doğrultusunda  uzanım  gösteren  ve  genişliği  3‐10  km  arasında  değişen  bir  zon  içinde  yer  alır  [82].  Kuzeydoğuya  doğru  genişleyerek  devam  eden  Fethiye‐Burdur  Fay  Zonunun  batı  kesiminde  KD‐GB  ve  KB‐GD  yönlerinde  olmak  üzere 

birbirine hemen hemen dik yönde gelişmiş fay sistemleri mevcuttur. Kıbrıs ve Helenik  yitim zonları Fethiye Körfezi açıklarında bir dirsek oluşturur [78]. Bu dirseğin oluşumu  Burdur  fayının  sol  yönlü  atımına  uygun  bir  geometrik  ilişki  gösterir.  Fay  Senirkent  ve  Hoyran gölünü kuzeydoğu yönünde takip ederek Afyon Çay yöresinde Akşehir‐ Simav  fayı ile kesişir (Şekil 3.7) [12], [51], [83], [84], [85], [86], [87].