Faktör ve Güvenilirlik Analizleri

Faktör analizi, değiĢkenler arasındaki iliĢkinin kökenini araĢtırmak, verileri daha anlamlı ve özet bir biçimde sunabilmek amacıyla gerçekleĢtirilen çok değiĢkenli bir analiz yöntemidir. Faktör analizi vasıtasıyla ortak özelliğe sahip değiĢkenler bir faktör altında ifade edilip, daha az ve öz değiĢkenle iĢ yapma yolu açılmıĢ olur. Faktör analizi bu araĢtırmada, ölçeklerin yapısal geçerliliğinin belirlenebilmesi amacıyla gerçekleĢtirilmiĢtir. Yapısal geçerlilik, ölçeğin özelliklere uygun teorik bir yapı gösterip göstermediği ile ilgilidir (Kanten ve Kanten 2009).

Bu doğrultuda iĢ tatmini degiĢkenlerine (maddelerine) ait verilere uygulanan temel bileĢenler analizinde Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) testi, örneklem büyüklüğünün faktör analizi için yeterli olduğunu (KMO değeri ,834) göstermiĢtir. ĠĢ tatmini değiskenlerine ait verilerin normal dağılım gösterip göstermediğinin belirlenmesi amacıyla gerçekleĢtirilen Barlett testi sonucu anlamlıdır (921,739; p<0,01). ĠĢ tatminine ait verilerin faktör analizine sokulması ve varimax döndürülmesi sonucunda özdeğeri 1.00’den büyük iki faktör elde edilmistir. OluĢan faktörler toplam varyansın %53,655’ini açıklamaktadır. Çizelge 7.47. oluĢan faktörleri ve faktör yüklerini göstermektedir.

Çizelge 7.47. ĠĢ tatmini verilerine iliĢkin faktör ve güvenilirlik sonuçları

Ölçek maddeleri

DıĢsal Tatmin

Ġçsel Tatmin Amirimin astlarını (çalıĢanlarını) idare ediĢ tarzından memnunum. ,858

ÇalıĢma Ģartlarından memnunum. ,806

BaĢarılı bir iĢ yaptığımda üstlerim tarafından takdir edilirim. ,790 Amirimin karar vermedeki yeteneğine güvenirim. ,789 Kurum politikalarının uygulamaya geçiriliĢ Ģeklinden memnunum. ,679 Yaptığım iĢ karĢılığında aldığım ücretten memnunum. ,624 ĠĢimde diğer insanlara ne yapacaklarını söyleyebilme Ģansına sahibim.

,846 ĠĢimde baĢkaları için de bir Ģeyler yapabilme olanağına sahibim. ,766

Yaptığım iĢten baĢarı duygusu duymaktayım. ,701

ĠĢimde zaman zaman farklı görevleri yapabilme olanağım var. ,699 ĠĢim bana toplumda “saygın bir kiĢi” olma imkanını tanır. ,629 ĠĢimi yaparken inisiyatif kullanma özgürlüğüne sahibim. ,535 ĠĢimi yaparken kendi yöntemlerimi kullanabilirim. ,471

Tek baĢıma çalıĢabilme olanağım vardır. ,463

100

Birinci faktör altında toplanan maddelerin dıĢsal iĢ tatminine iliĢkin olması sebebiyle birinci faktöre “dıĢsal tatmin” adı verilmiĢtir. Ancak faktör yükü düĢük olan 1 madde ölçek kapsamından çıkarılmıĢtır Ġkinci faktör altında toplanan maddelerin içsel iĢ tatminine iliĢkin olması sebebiyle ikinci faktör de “içsel tatmin” olarak isimlendirilmiĢ olup, faktör yükü düĢük olan 5 madde ölçek kapsamından çıkarılmıĢtır. OluĢan iki ölçeğe iliĢkin yapılan güvenilirlik analizi sonucunda elde edilen iç tutarlılık katsayıları (Cronbach Alpha değerleri) sırasıyla, 874 ve 822’dir. Ölçeklerin sosyal bilimler alanında yüksek güvenilirlik düzeylerine sahip oldukları görülmektedir. GerçekleĢtirilen varimax döndürmeli faktör analizi sonucunda iĢ tatmini ölçeklerinin teoriye uygun tek bir özelliği ölçtükleri ve yapısal geçerliğe sahip oldukları söylenebilir.

Örgütsel bağlılık degiĢkenlerine ait verilere uygulanan temel bileĢenler analizinde Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) testi, örneklem büyüklüğünün faktör analizi için yeterli olduğunu (KMO değeri, 685) göstermiĢtir. Barlett testi sonucu anlamlıdır (522,309; p< 0,001). Örgütsel bağlılık degiĢkenlerine ait verilerin faktör analizine sokulması ve varimax döndürülmesi sonucunda özdeğeri 1.00’den büyük üç faktör elde edilmiĢtir. OluĢan faktörler toplam varyansın %54,480’ini açıklamaktadır.

Çizelge 7.48. oluĢan faktörleri ve faktör yüklerini göstermektedir. Birinci faktör altında toplanan maddelerin normatif bağlılığa iliĢkin olması sebebiyle birinci faktör “normatif bağlılık” olarak isimlendirilmiĢtir. Faktör yükleri düĢük olan bir madde ölçek kapsamından çıkarılmıĢtır. Ġkinci faktör altında toplanan maddelerin duygusal bağlılığa iliĢkin olması sebebiyle ikinci faktör “duygusal bağlılık” olarak isimlendirilmiĢtir. Dört madde ölçek dıĢında kalmıĢtır. Üçüncü faktör altında toplanan maddelerin devam bağlılığına iliĢkin olması sebebiyle üçüncü faktöre ise “devam bağlılığı” adı verilmiĢtir. Üç madde ölçek dıĢında kalmıĢtır. OluĢan üç ölçeğe iliĢkin yapılan güvenilirlik analizi sonucunda ölçeklerin her biri için elde edilen iç tutarlılık katsayıları (Cronbach Alpha degerleri) sırasıyla, 745, 844 ve 614’tür. Ölçeklerin sosyal bilimler alanında yeterli güvenilirlik düzeylerine sahip oldukları görülmektedir. GerçekleĢtirilen varimax döndürmeli faktör analizi sonucunda oluĢan ölçeklerin teoriye uygun tek bir yapıyı ölçtüğü ve yapısal geçerliliğe sahip oldukları söylenebilir.

101

Çizelge 7.48. Örgütsel bağlılık verilerine iliĢkin faktör ve güvenilirlik sonuçları

Ölçek maddeleri

Normatif

bağlılık Duygusal bağlılık Devam bağlılığı BaĢka bir kuruluĢtan daha iyi bir teklif alsam dahi, bu

kuruluĢtan ayrılmanın doğru olduğunu düĢünmem. ,769 Ġnsanların kariyerlerinin büyük bir kısmını aynı kuruluĢta sürdürmeleri daha iyidir.

,721 Bu kuruluĢa sadık kalmam gerektiğine inanıyorum. ,691 Bu kuruluĢta çalıĢmaya devam etmemin temel sebeplerinden birisi bağlılığın önemine ve manevi yükümlülük bilincine olan inancımdır.

,681

Bir kuruluĢtan diğerine geçmek bana göre ahlaki değil. ,570 Bu günlerde insanların çok sık bir Ģekilde iĢyeri değiĢtirdiklerini düĢünüyorum.

,500

Bu kuruluĢa karĢı “duygusal bir bağ” hissetmiyorum. ,857 Bu kuruluĢa karĢı güçlü bir aidiyet duygusu hissetmiyorum. ,850 Bu kuruluĢta kendimi “ailenin bir parçası” gibi

hissetmiyorum.

,836 ġimdi bu kuruluĢtan ayrılmaya karar verirsem hayatım

fazlasıyla altüst olur.

,765 Ġstesem bile, Ģu an bu kuruluĢtan ayrılmak benim için çok

zor olurdu.

,763 ġu an bu kuruluĢtan ayrılmam maddi kayba uğramama

neden olmaz.

,693 Bu kuruluĢta kalmaya devam etmem kendi isteğim olduğu

kadar, aynı zamanda da bir zorunluluktur.

,423 Çıkarım yöntemi: Temel bileĢenler analizi – Döndürme yöntemi: Varimaks döndürmesi