Faktör analizi

Faktör analizi, başlıca amacı aralarında ilişki bulunduğu düşünülen çok sayıdaki değişken arasındaki ilişkilerin anlaşılmasını ve yorumlanmasını kolaylaştırmak için daha az sayıdaki temel boyuta indirgemek veya özetlemek olan bir grup çok değişkenli analiz tekniğine verilen genel bir isimdir. Faktör analizi ile karmaşık ve çok sayıda değişkenden daha basit ve anlaşılır boyutlara indirgeme yapılarak esas varyansın kaynağı olan temel bileşen ve bağımsız olan değişkenler belirlenir (Özdamar, 1999, s. 233–234).

Faktör analizinde, öz değer (eigen value), bir kare matrisin karakteristik köküdür. Bir başka tanımla öz değerler faktör yüklerinin karelerinin toplamına eşittir. Öz değeri 1.00’ın üzerinde olan faktörler (ortak değişkenler) yoruma esas alınırlar yani faktör olarak değerlendirilirler. Faktör analizinde varimax yöntemi ile daha az değişkenle faktör varyanslarının maksimum olmasını sağlamak amacıyla döndürme yapılır. Faktör matrisinin sütunlarına önem verilir. Varimax yöntemi diğer yöntemlere göre en çok kullanılan yöntemdir (Büyüköztürk, 2010).

Faktör analizinde, Kaiser-Meyer-Olkin KMO testi ile örneklem büyüklüğü ve normalliğin çok değişkenli sınanmasını sağlayan Barlett testi yapılabilmektedir. KMO katsayısı, veri matrisinin faktör analizi için uygun olup olmadığını, veri yapısının faktör çıkarma için uygunluğu hakkında bilgi verir. Bulunan katsayı değeri 1.00’e yaklaştıkça mükemmel olmakta, 0.50’nin altında kabul edilememektedir. Faktör analizinde verilerin çok değişkenli normal dağılıma uygunluğu Barlett testi ile kontrol edilmektedir (Büyüköztürk, 2010).

Yapılan faktör analizi ile araştırma kapsamında yer alan her bir ifadenin ait oldukları faktörler altında yer alan ifadeler belirlenmiştir. ERP sistemi modülleri ve yalın üretim uygulamaları için faktör analizi yapılmıştır. Elde edilen faktör sonuçları MANOVA analizinde kullanılacaktır.

Araştırmada anket kapsamında belirlenen 14 ERP kullanım modülünün faktör analizi sonucunda Kaiser-Meyer-Olkin testinde KMO yük değeri 0,60 çıkmıştır. Bu değer, 0,45 değerinden büyük olduğu için kabul edilebilir şeklinde yorumlanmıştır. Verilerin faktör analizi için kullanılabileceğini göstermiştir. 14 modülde her birinin %80 üzerinde açıklandığı analiz sonuçlarına dayanarak söylenebilmektedir. Diğer yandan Barlett testine göre de veri değerleri anlamlı çıkmıştır. Anlamlılık düzeyi sıfır

(sig. değeri sıfırdır) olarak çıktığından değişkenler arasında anlamlı bir ilişki vardır denilebilmektedir. Özdeğeri 1’in üzerinde olan 4 adet faktör oluşmuştur. Bu faktörler değerlerin kümülatif olarak %79’unu tanımlamaktadır.

Çizelge 5.20’de görüldüğü üzere, döndürülmüş bileşen matrisi (rotated component matrix) incelendiğinde 0,50 değerini üzerinde olanlar ile faktörler gruplandırılmış ve ankette var olan 14 ERP modülü, faktör analizi sonucu 4 faktöre indirgenmiştir. Analiz sonucu oluşan bu 4 faktör altında toplanan modüller belirlenmiş ve yeni oluşan 4 faktöre yeni isimlendirmeler verilmiştir.

Çizelge 5.20 : Döndürülmüş bileşen matrisi.

ERP modülleri Faktör 1 Faktör 2 Faktör 3 Faktör 4

Satınalma 0,805 Ürün Ağacı 0,861 Üretim Yönetimi 0,577 Stok Yönetimi 0,803 Satış 0,531 CRM 0,861 Finansal Yönetim 0,600 Muhasebe 0,836 Planlama 0,672 Kalite Yönetimi 0,825 İnsan Kaynakları 0,865 Maliyet 0,898 Data Otomasyonu 0,931 Bakım Yönetimi 0,724

Faktör–1 altında toplanan ifadeler ve bu ifadeler bazında faktörün güvenilirlik testi sonuçları Çizelge 5.21’de gösterilmiştir. Faktör–1 altında toplanan bu ifadelerin iç tutarlılığına bakıldığında yüksek oranda güvenilir olduğu söylenebilir. Herhangi bir ifadenin çıkartılması güvenililirlik düzeyini arttırmadığından bu ifadeler Faktör–1 altında olup, orijinal hali saklanmıştır.

Çizelge 5.21 : Faktör–1 altında toplanan ifadeler ve güvenilirlik testleri.

Cronbach's Alpha = 0,890 N = 5 Madde Silindiği Takdirde Ölçeğin Alfa Değeri ERP modülleri Faktör 1

Satınalma 0,805 0,855

Satış 0,531 0,877

Finansal Yönetimi 0,600 0,873

Muhasebe 0,836 0,888

Maliyet 0,898 0,825

Faktör–1 altında, satınalma, satış, finansal yönetim, muhasebe ve maliyet modülleri toplanmıştır. Bu modüllerin parasal işlemlerle ilgili olduğu bilinmektedir. Faktör–1 işletmenin para ile ilgili olan aktivitelerinin birarada toplanmasını sağlamıştır. Bu

ifadelerin faktör yükü 0,50 üzeri olduğu için kabul edilmiştir. Araştırmanın diğer ilerleyen kısımlarında Faktör–1 ifadesi “finansal işlemler” faktörü adı altında incelenecektir.

Faktör–2 altında toplanan ifadeler ve bu ifadeler bazında faktörün güvenilirlik testi sonuçları Çizelge 5.22’de gösterilmiştir. Faktör–2 altında, kalite yönetimi, insan kaynakları ve bakım yönetimi modülleri toplanmıştır. Bu modüllerin dökümantasyon ile ilgili olduğu, kayıtların tutulması, veirlerin elde bulundurulması, gerek çalışan, gerek makine gerekse süreçlere dair plan, prosedür gibi işlemlerin yapıldığı söylenebilir. Faktör–2 altında, süreçlerin yönetilmesi, kalite güvencenin ve hem iş anlamında hem de çalışan anlamında verimliliğin sağlanmasını hedefleyen modüller birarada toplanmıştır. Faktör–2 altında toplanan bu ifadelerin iç tutarlılığına bakıldığında yüksek oranda güvenilir olduğu söylenebilir. Herhangi bir ifadenin çıkartılması güvenililirlik düzeyini arttırmadığından bu ifadeler Faktör–2 altında olup, orijinal hali saklanmıştır. Ayrıca bu ifadelerin faktör yükü 0,50 üzeri olduğu için kabul edilmiştir. Araştırmanın diğer ilerleyen kısımlarında Faktör–2 ifadesi “iş– insan–makine işlemleri” faktörü adı altında incelenecektir.

Çizelge 5.22 : Faktör–2 altında toplanan ifadeler ve güvenilirlik testleri

Cronbach's Alpha = 0,842 N = 3 Madde Silindiği Takdirde Ölçeğin Alfa Değeri

ERP modülleri Faktör 2

Kalite Yönetimi 0,825 0,715

İnsan Kaynakları 0,865 0,777

Bakım Yönetimi 0,724 0,840

Faktör–3 altında toplanan ifadeler ve bu ifadeler bazında faktörün güvenilirlik testi sonuçları Çizelge 5.23’te gösterilmiştir. Faktör–3 altında, ürün ağacı, üretim yönetimi, stok yönetimi ve planlama modülleri toplanmıştır. Faktör–3, üretim işlemlerinin, ürün ile ilgili işlemlerin, planlama faaliyetlerinin ve stok miktarı ile ilgili işlemlerin gerçekleştirildiği temel modülleri biraraya toplamıştır. Faktör–3 altında toplanan bu ifadelerin iç tutarlılığına bakıldığında yüksek oranda güvenilir olduğu söylenebilir. Herhangi bir ifadenin çıkartılması güvenililirlik düzeyini arttırmadığından bu ifadeler Faktör–3 altında olup, orijinal hali saklanmıştır. Ayrıca bu ifadelerin faktör yükü 0,50 üzeri olduğu için kabul edilmiştir. Araştırmanın diğer ilerleyen kısımlarında Faktör–3 ifadesi “üretim ve malzeme planlama” faktörü adı altında incelenecektir.

Çizelge 5.23 : Faktör–3 altında toplanan ifadeler ve güvenilirlik testleri

Cronbach's Alpha = 0,856 N = 3 Madde Silindiği Takdirde

Ölçeğin Alfa Değeri

ERP modülleri Faktör 3

Ürün Ağacı 0,861 0,850

Üretim Yönetimi 0,577 0,800

Stok Yönetimi 0,803 0,853

Planlama 0,672 0,789

Faktör–4 altında toplanan ifadeler ve bu ifadeler bazında faktörün güvenilirlik testi sonuçları Çizelge 5.24’de gösterilmiştir. Faktör–4 altında, CRM ve data otomasyonu modülleri toplanmıştır. Faktör–4, veri tabanını oluşturan, sistem üzerinden veirlerin elde edilebilmesini ve kontrol edilebilmesini sağlayan modülleri biraraya toplamıştır. Müşteri memnuniyetini sağlamada veri güncelliğini sağlayan ve istenilen veriye istenildiği zaman ulaşabilmek adına data otomasyonunu sağlayan modüller Faktör–4 altında toplanmıştır. Biraraya toplanan bu ifadelerin iç tutarlılığına bakıldığında yüksek oranda güvenilir olduğu söylenebilir. Herhangi bir ifadenin çıkartılması güvenililirlik düzeyini arttırmadığından bu ifadeler Faktör–4 altında olup, orijinal hali saklanmıştır. Ayrıca bu ifadelerin faktör yükü 0,50 üzeri olduğu için kabul edilmiştir. Araştırmanın diğer ilerleyen kısımlarında Faktör–4 ifadesi “teknoloji destekli veri işlemleri” faktörü adı altında incelenecektir.

Çizelge 5.24 : Faktör–4 altında toplanan ifadeler ve güvenilirlik testleri.

Cronbach's Alpha = 0,898 N = 2 Madde Silindiği Takdirde Ölçeğin Alfa Değeri

ERP modülleri Faktör 4

CRM 0,861 0,890

Data Otomasyonu 0,931 0,880

Araştırmada ankette, yalın üretim uygulamaları başlığı altında cevap aranan toplam 38 soru için de faktör analizi yapılmıştır. Yapılan faktör analizi sonucunda Kaiser- Meyer-Olkin testinde KMO yük değeri 0,70 çıkmıştır. Bu değer, 0,45 değerinden büyük olduğu için kabul edilebilir ve iç tutarlılığa sahiptir şeklinde yorumlanmıştır. Verilerin faktör analizi için kullanılabileceğini göstermiştir. 38 ifadenin her birinin %68 üzerinde açıklandığı analiz sonuçlarına dayanarak söylenebilmektedir. Diğer yandan Barlett testine göre de veri değerleri anlamlı çıkmıştır. Anlamlılık düzeyi sıfır (sig. değeri sıfırdır) olarak çıktığından değişkenler arasında anlamlı bir ilişki vardır denilebilmektedir. Özdeğeri 1’in üzerinde olan 6 adet faktör oluşmuştur. Bu faktörler değerlerin kümülatif olarak %79’unu tanımlamaktadır. Faktör analizi yapmadan önce de anketin yalın üretim uygulamaları kısmında 38 soru 6 grup halinde ayrılmış

şekilde bulunmaktaydı. Faktör analizi ile de bu gruplamanın anlamlılığı ve güvenilirliği test edilmiştir. Ankette zaten 6 başlık altında toplanan 38 soru bu gruplandırma bazında değerlendirmeye alınmıştır.