Faiz Oranları ve Enflasyon Hedeflemesi Stratejisi

2002-2005 yılları içerisinde Merkez Bankası, kısa vadeli faizlerin değerleri, başlıca siyasi araç şeklinde kullanılan örtülü enflasyonun hedeflemesi anlayışını uygulamaktadır. Enflasyon mücadelesinin sonucunda kazanılan başarıların arkasından aşamalı şekilde karar süreleri oldukça açık ve öngörülebilecek duruma ulaştırılmış ve sonunda 2006’ da açık enflasyonun hedeflenmesi anlayışına geçişin ilanı yapılmıştır235_.

Açık enflasyon hedeflemesi rejiminin hayata geçirilmesi ile para politikasının kontrolü dışındaki unsurlardan, gıda ve enerji fiyatlarında görülen yükselişe ek olarak küresel ekonomiye yönelik belirsizlikte görülen artış ve küresel finansal kriz nedeniyle, T.C.M.B enflasyon hedefi noktasında yeni bir hedef oluşturmuştur236. Dünya piyasalarında hızlı değişimlerin yaşandığı bu dönemde 2006-2008 döneminde hayata geçirilen açık enflasyon hedeflemesi rejiminde bu sürecin bir etkisi olarak enflasyon oranlarında parasal politikalar dışında kontrol dışı değişmeler gerçekleşmiştir.

233 _{Fırat Sayıcı, 1990 Sonrası Türk Sinemasında Gerçekçilik. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler}

Enstitüsü, Konya, 2011, s. 37 (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).

234

M.N. Hanif and M.F. Arby, Monetary and Fiscal Policy Coordination, Munich Personal Repec Archive, 2003, Paper No: 10307, 42-72, p. 43.

235

TCMB, 2009 Yılında Para ve Kur Politikası, http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/ 1385d564- 3777-4348-b8ed-d9fd3be4699c/Baskan_ParaPol09.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID= 1385d564- 3777-4348-b8ed-d9fd3be4699c (Erişim Tarihi: 04.09.2017).

236 _{Aras N. Osman, “Son Ekonomik Krizin Türkiye’de Enflasyon Hedeflemesine Etkisi”, Ekonomi}

Küresel finans sisteminde ortaya çıkan finansal kriz sonrası yaşanan şoklar, enflasyonun 2006-2008 dönemi için belirlenen hedeflerin üzerinde gerçekleşmesine yol açmıştır 237_.

2010 ve 2009’da ise, enflasyonun küresel krizden etkilenmesiyle, hedeflenmiş seviyelerin aşağısında meydana gelmiştir. Böylece, 2001deki Krizin ardından para politikalar stratejisinin uygulanması, enflasyonda ki seviyenin tek haneye indirilmesinde oldukça etkili olmuştur 238

.

2007 ve 2006 da ortaya çıkan arz tarafında oluşan şoklar anormal seviyelere gelen enflasyon hedeflerin açık şekilde aşılması; 2008 deki küresel krizde ise öngörülen enflasyonun çıpa nominal özelliğin son bulmasına sebep olmuştur. Sadece Türkiye’nin olmamakla birlikte, gelişmeye devam eden ülkelerin bazılarında da enflasyon hedeflerinin başarısız olması nedeniyle, enflasyon hedeflemesinin genel kanının tersine zor bir para politikası stratejisi olduğu görülmüştür. Aslında dikkat edilmesi gereken başka bir husus, şokun arz yönüne dayalı etkilerin başlangıçta ekonomi kesimince tahmin edilen oldukça fazla sürede ilerleyebileceğine ilişkin düşüncelerin gittikçe güçlenmesidir. Enflasyona bağlı hedeflerin ulaşılmasının ardında duran nedenler sırasıyla; petrol fiyatlarındaki artışlar, küresel risk algısındaki değişmeler ile likidite uluslararası koşullar, vergilerin dolaylı olması, işlenmemiş gıdaların fiyatındaki tahmin edilemeyen hareketler ve kamu fiyatların ayarlanması olmuştur239

.

Kriz sürecinde yaşanan gelişmeler sonrası enflasyon hedefi konusunda bir takım tutarsızlıklar ön plana çıkmıştır. Enflasyon hedefi konusunda Merkez Bankası yaşanan gelişmeleri takip ederek bu süreci kontrol altında tutmak ve hedef konusunda geçerli ve tutarlı politikalar uygulama adına hükümete 2009 ve 2010 enflasyon hedeflerinin değiştirilmesini önermiş ve bu öneri hükümet tarafından kabul

237

TCMB, 2008,2009 Yılında Para ve Kur Politikası, Basın Duyurusu

htpp://www.tcmb.gov.tr/yeni/duyuru/2007/Baskan_2009Parapol.pdf, 2007, s. 10 (Erişim Tarihi: 04.09.2017).

238 _{Erdem Başçı ve Hakan Kara, Finansal İstikrar ve Para Politikası, Merkez Bankası Çalışma Tebliği,}

No. 11/08, 2011, s. 3, http://www.tcmb.gov.tr/research/discus/ 2011/WP1108.pdf, (Erişim Tarihi: 04.09.2017).

239 _{Alper Yakupoğlu, “Merkez Bankasının 2002-2009 Yılları Arasında Uyguladığı Para Politikası Ve Kur}

Rejiminin Genel Bir Analizi”, http://www.finanskulup.org.tr/assets/maliyefinans/88/MFY_88_ Alper_Yakupoglu_Merkez_Bankasinin_2002-2009_Yillarinda_Uyguladigi_Para_Politikasi.pdf, s. 11 (Erişim Tarihi: 04.09.2017).

edilmiştir. Politikaların tutarlılığı ve uygulanabilirliği açısından bu durum önemli bir aşama olmaktadır240_.

2001den sonraki süreçte Merkez Bankası’nın temel siyasi argümanı, faiz oranı kısa vadeli (Merkez Bankası Para Piyasası Borçlanma Oranı) olmaktadır. Hem enflasyon hedeflemesi stratejisi hem de örtük enflasyon hedeflemesinin uygulamaya konulduğu sürede, kademeli şekilde azaltılan MB kısa vadeli faiz oranları piyasadaki likidite sıkışıklığının yaşanmasını önüne geçmeye çalışılmaktadır. MB, piyasanın artan likidite bünyesi içerisindeki çalışmalar Bankalar ve Para Piyasası arasındaki TL depo işlemleri, BİST Ters Repo - Repo Pazarı’nın repo işlemleri ile gecelik vade içerisinde çekilmiş, böylelikle gecelik piyasaların faiz oranı genel olarak Merkez Bankası Borçlanma Faiz Oranı seviyesinde oluşmuştur241_.

Gecelik faiz oranlarının, referans faiz oranı niteliğindeki Merkez Bankası Borçlanma Faiz Oranının açık bir biçimde fark oluşturmasını Merkez Bankası’nın piyasaya yapmış olduğu müdahale ile önlemiştir. Likidite bankacılık sistemi içerisinde sağlam bir dağılım sağlamış, böylece Merkez Bankasının Faiz Borçlanma Oranı piyasalara esas bir pusula olarak yol almaya devam etmektedir242_.

Şekilden anlaşıldığı üzere MB faiz oranlarının 2000’li yılların başından itibaren azalan seyir halinde bir yol takip ettiği gözlemlenmektedir.

Şekil-6 TCMB Gecelik Faiz Oranları (2002- 2009)243

240

HakanKara ve Musa Orak, Enflasyon Hedeflemesi, Krizler, Para Ve İktisatçılar, (Editör: Ercan

Kumcu), Remzi Kitabevi, İstanbul, 2008, 1-69, s. 55. 241 _{Yakupoğlu, a.g.e., s.11.}

242

TCMB, a.g.e, s.10.

243 _{TCMB, Bankalar arası Para Piyasası İşlem Özetleri. 2009, https://www .google.com.tr}

/search?rlz=1C1GCEA_enTR767TR767&ei = I15fWp 26FYOTsgHXqZvg Ag & q=TCMB (Erişim Tarihi: 04.11.2017).

TCMB siyasi faiz oranı kullanarak 2008de kendisini gösteren küresel kriz etkisini daha aza indirmeyi amaçlamıştır. MB gelişmeye devam eden ve enflasyon hedeflemesini sürdüren ülkelerin arasında siyasi faizleri en aza indirebilen merkez bankası olmaktadır. Faiz indirimlerin başlamasıyla birlikte hem risk priminin gösterge ilerleyişi hem de ekonomiye ve enflasyona ait açıklanmış bilgilerin Merkez Bankasınca tahminlerin doğrulanması, para politikasına dair kararların beklentisi üzerinde tesirini giderek artırmıştır. Piyasada ki faizler aşamalı şekilde gerilemesi, Türkiye’de 2008 yılında en az seviyeye ulaşılmıştır244_{. Bankanın yapmış olduğu faiz} indirimi alınan mali kararlarında katkısıyla iç talep üzerinde ve kredi piyasasında etkisini göstermiş, makro ekonomik riski azaltmada etkili olmuştur.