ESERLERĠ

2.1. Öykü Kitapları

1972 yılından itibaren Yeni Ufuklar, Yansıma, Milliyet Sanat, Vatan, Politika,

Somut, Soyut, Gösteri, Günümüzde Kitaplar, Sanat Emeği, Oluşum dergileri ile

Yugoslavya‘da çıkan Sesler, Birlik, Tan, Çevrem gibi yayın organlarında öyküleri yayımlanan Mustafa Balel‘in yedi öykü kitabı bulunmaktadır.

a. Kurtboğan

Yazarın Ardahan Lisesi‘nde öğretmenken kaleme aldığı öykülerden oluĢan ilk kitabıdır. 1974‘te Yar Yayınları‘ndan çıkan kitapta Balel, yakından tanıma fırsatı bulduğu kırsal kesim ile ilgili izlenimlerini konu etmiĢtir. Eser on dört öyküden oluĢmaktadır. Bunlar; ―Ġki Canlı‖, ―Abbas‘ın Piçi‖, ―Kurbağalar‖, ―Kuduzun Düzü‖, ―Çopur‘un Dursun‖, ―Ahırdakiler‖, ―Kurtboğan‖, ―Karga Öterken‖, ―Hasır‖, ―Kuyruklu Dünya‖, ―Mahkeme Duvarı‖, ―Kurban Eti‖, ―Makasçının Karısı‖ ve ―Kumalar‖ adlı öykülerdir.

b. Kiraz Küpeler

Yazar bu eserinde Kurtboğan‘daki kırsal kesim insanının Ġstanbul‘a geliĢini ve 12 Mart sonrasının sıkıntılı dönemini anlatır. Kiraz Küpeler 1977 yılında Öncü Kitabevi tarafından basılmıĢtır. 2010‘da ise Kavis Kitap tarafından yeni baskısı yapılmıĢtır. Eser sekiz öyküden oluĢmaktadır. Bunlar; ―Kiremit Rengi Vazo‖, ―Ayna‖, ―Kiraz Küpeler‖, ―Ekinler Sarardı‖, ―Bir Buçuğu Biraz Geçe‖, ―BoĢboğaz‖, ―Filiz Çayı‖ ve ―Can Eriği‖ adlı öykülerdir.

c. Gurbet Kaçtı Gözüme

Mustafa Balel‘in farklı hayatlardan kesitler sunarken iç/dıĢ göç olgusunu da iĢlediği Gurbet Kaçtı Gözüme Yazko Yayınları tarafından 1983 yılında yayımlanmıĢtır. Kitapta ―Rahmetlinin Ardından‖, ―Bahar Dalı‖, ―Dedemin Bakır Koltukları‖, ―Vesile‖, ―Gurbet Kaçtı Gözüme‖, ―GözyaĢı Satıcısı‖, ―Hatmigül Zamanı‖, ―Ayıp Yerleri YanlıĢ KonulmuĢ Resimler‖ öykülerinin yanı sıra ―Yağmuru Özlemek‖ adlı bir son bölüm bulunmaktadır. Ardahan‘ın bir köyünden Ġstanbul‘a göçmüĢ bir ailenin fertleri ile 12 Eylül günlerinin ele alındığı bu son kısımda birbiriyle ilintili beĢ öykü bulunur. Her biri aileden birinin adını taĢıyan bu öyküler; ―Feridun‖, ―Sedef Bacı‖, ―Ġdris Usta‖, ―Emine‖ ve ―Deste‖ adlı öykülerdir. Kitapta toplam on üç öykü vardır.

ç. Le Transanatolien

Yazarın 1988 yılında Paris‘te basılmıĢ Fransızca öykü kitabıdır. Kitapta yer alan beĢ öykü Gurbet Kaçtı Gözüme ve Turuncu Eleni‘de de bulunmaktadır. Bunlar; ―Ayıp Yerleri YanlıĢ KonmuĢ Resimler‖, ―Büyükbabanın Son Günleri‖ (Gurbet

Kaçtı Gözüme‘de ―Dedemin Bakır Koltukları‖ adıyla), ―GözyaĢı Satan Kadın‖

(Gurbet Kaçtı Gözüme içerisinde ―GözyaĢı Satıcısı‖ adıyla), ―Ayna‖ ve ―Çocuk Anne‖ (Turuncu Eleni‘de ―Anacık‖ adıyla)‘dir.

d. Turuncu Eleni

Yazarın 1992 yılında E Yayınları tarafından basılan öykü kitabıdır. Kitapta hayat karĢısında kaybetmiĢ, yabancılaĢmıĢ bireyler konu edilmiĢtir. Ġstanbul‘un değiĢik tablolarla karĢımıza çıktığı Turuncu Eleni sekiz öyküden oluĢur. Bunlar; ―Gülname‖ (Gurbet Kaçtı Gözüme adlı kitapta yer alan ―Yağmuru Özlemek‖ kısmındaki öykülerle ilintili), ―Turuncu Eleni‖, ―Bir Avuç Ġstanbul‖, ―Anacık‖, ―KöĢküm Var Deryaya KarĢı‖, ―MatruĢka Bebekler‖, ―ġu Gönül ġarkıları‖ ve ―Camgüzeli ya da Sürmeli‘nin Ġki Dünyası‖ adlı öykülerdir.

e. Karanfilli Ahmet Güzellemesi

Yazarın 2004 yılında Dünya Yayınları tarafından basılan bu kitabı ―Yakın Plan ĠliĢkiler‖ ve ―Eski Defterde SolmamıĢ Öyküler‖ olmak üzere iki bölümden oluĢur. Eserin ―Yakın Plan ĠliĢkiler‖ kısmı aile içi iliĢkileri, bireyin yalnızlığını konu ederken ―Eski Defterde SolmamıĢ Öyküler‖ ise 12 Eylül öncesini anlatan öykülerden meydana gelmiĢtir. ―Yakın Plan ĠliĢkiler‖ kısmında bulunan öyküler; ―Ağlayan KöĢkün Martıları‖, ―Çini Soba ya da Buruk Bir Kayıp Ġlanı‖, ―Hüznün Öteki Yüzü‖, ―Albüm‖ ve ―Kanadı Kırık Gönlüm‖dür. ―Eski Defterde SolmamıĢ Öyküler‖ kısmı ise ―Karanfilli Ahmet Güzellemesi‖, ―Mermi Türkülü Gelincik‖ ve ―Tefçi Ġsmihan‖ adlı öykülerden oluĢmaktadır. Kitapta toplam sekiz öykü bulunmaktadır.

f. Etiyopya Kralının Gözleri

Mustafa Balel‘in 2011 ġubatında Kavis Kitap‘tan çıkan son öykü kitabıdır. Yazarın çocuk gözüyle aile iliĢkilerini ele aldığı eser altı öyküden oluĢmaktadır. Bunlar; ―Etiyopya Kralının Gözleri‖, ―Medreseye Bakan Evde Son Kurban Bayramı‖, ―Mücella ya da Dayımın Daldaki Limonları‖, ―Kuyumcuzade Mehmet Hilmi Bey‘in GümüĢ Saplı Bastonu‖, ―Ötekiler Gibi Bir Balık‖ ve ―Kavanoz‖ adlı öykülerdir.

2.2. Romanları

Mustafa Balel‘in yayımlanmıĢ iki romanı bulunmaktadır.

a. Peygamber Çiçeği

Yazarın 1981 yılında Yazko Yayınları tarafından basılmıĢ romanıdır. Kitapta kadın sorunlarına, Alevi-Sünni meselesine, insanın kıymetsizliğine dikkat çekilmiĢtir. 2005 yılında Dünya Yayınları tarafından yeni baskısı yapılmıĢtır.

b. Asmalı Pencere

Yazarın üç ayrı bakıĢla Peygamber Çiçeği‘nde olduğu gibi kadın sorunlarına değindiği romanıdır. Kitap 1984 yılında Adam Yayıncılık tarafından basılmıĢtır.

2.3. Gezi Kitabı

M. Balel‘in BükreĢ Üniversitesi‘nin açtığı yaz kursuna çağrılması sonucu ortaya çıkan tek gezi kitabı Bükreş Günleri‘nde doğal güzellikler, yapılar ikinci plana atılmıĢ, insan öne çıkarılmıĢtır. Kitabın baskısı 1985 yılında 4 Eylül Yayınları tarafından yapılmıĢtır.

2.4. Anlatı

Mustafa Balel‘in bir nevi mektup, gezi yazısı, roman sentezi diyebileceğimiz tek anlatı eseri İstanbul Mektupları Avrupa Yakası‘dır. Bir Fransız‘ın mektuplarından Ġstanbul‘un anlatıldığı kitabın baskısı 2009 yılında Kavis Kitap tarafından yapılmıĢtır. Eserin devamı niteliğindeki Anadolu Yakası ve Unutulmuş Mektuplar henüz yazım aĢamasındadır.

2.5. Çocuk Edebiyatına Ait Eserleri

Yazarın çocuk edebiyatı üzerine kitaplarının sayısı oldukça fazladır. Bunların bir kısmı yazarın adlandırmasıyla daha küçük yaĢtaki çocuklara hitap eden ―fındık kitaplar‖dır. Bunlar; Kurbağanın Derdi, Dişlek Tavşan, Leyleğin Yuvası, Yumak ile

Topak, Umduklarını Bulamayan Kargalar, Güneşe Meydan Okuyan Zambak, Köstebekle Alakarga, Kurnaz Tilki, Övüngen Çan Çiçeği, Hangisi Daha Hızlı adlı

eserlerdir. Yazarın bu çalıĢmaları 2005 yılında Morpa Kültür Yayınları tarafından basılmıĢtır.3

Balel‘in bu alanda kaleme aldığı iki dilli kitapları da bulunmaktadır. Bunlar;

Sincaplı Kalemtraş (The Squirrel Pencil), Kiraz Tokalı Kız (The Girl with the Cherry Barrette), Berke‟nin Badem Şekerleri (Berke‟s Almond Candies), Renkli Tebeşirler (Colored Chalk) ve Piknikte (The Picnic)‘dir. Yazarın bu çalıĢmaları 2007 yılında

Heyamola Yayınları tarafından basılmıĢtır.

Bu çalıĢmaların dıĢında Balel tarafından 1983 yılında basılan Milliyet Yayınları için derlenmiĢ bir halk masalı olan Çember Tiyar‘ı da çocuk edebiyatına ait eserleri içerisinde değerlendirmek gerekir. 2005 yılında bu kitabın Morpa Kültür yayınları tarafından yeni baskısı yapılmıĢtır.

2.5.1. Çocuk Öyküleri

Mustafa Balel‘in çocuklar için kaleme aldığı tek öykü kitabı Nöbetçi

Ayakkabıcı Dükkânı‟dır.

Nöbetçi Ayakkabıcı Dükkânı

Yazarın 2005 yılında Morpa Kültür yayınları tarafından basılmıĢ öykü kitabıdır. Kitapta yer alan öyküler ―Nöbetçi Ayakkabıcı Dükkânı‖, ―Erika‘nın Kuyruğu‖, ―Safiye Sultan‘ın Sırma Saçları‖, ―Gevezenin BoĢ Kafesi‖, ―Sabırsız

3

Balel ile yaptığımız görüĢmede bu kitaplara benzer on kitaplık bir dizinin hazırlandığını, bunların resimlemelerinin ise Selçuk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi‘nden Yrd. Doç. Dr. Ġlham Enveroğlu tarafından yapılacağını belirtmiĢtir. Bahsi geçen kitaplar; Yastık Adında Bir Kedi, Suya

Düşmüş Aydede, Papağanın Sihirli Aynası, Kırmızı Benekli Tırtıl, Balkondaki Bahçe, Barbosa‟nın Gözlüğü, Benek Buzağı, Üşengeç Amcanın Ayakkabıları, Kırlangıç İle Minik Tay ve Çinlilerin Adı Neden Kısadır? adlı kitaplardır.

Selim‖, ―Tülbendin Kenarındaki Ġplik‖, ―ViĢneli Dondurma‖, ―YanlıĢ Ezber‖ ve ―TebeĢir Tozu‖dur.

2.5.2 Çocuk Romanları

Mustafa Balel‘in çocuk romanları Bizim Sinemamız Var ve Cumartesiye Çok

Var mı? adlı kitaplarıdır.

a. Bizim Sinemamız Var

Yazarın 1979 yılında ABeCe Yayınları tarafından basılan ilk çocuk romanıdır. Kitapta ailelerin sosyoekonomik konumlarının çocuklar üzerindeki etkisi anlatılmıĢtır. M. Balel romanın yeni basımının Kasım 2011‘de Morpa Kültür yayınları tarafından yapılacağını bildirmiĢtir. (M. Balel ile kiĢisel iletiĢim, 15.06.2011).

b. Cumartesiye Çok Var mı?

Yazarın 1981 yılında Yazko Yayınları‘ndan çıkan romanıdır. 2011‘de Kavis Kitap tarafından yeni baskısı yapılan kitapta Deste adında bir kızın okul ve aile yaĢantısı ile neden cumartesiyi dört gözle beklediği anlatılmıĢtır.

2.6. Çevirileri

Mustafa Balel Gazi Eğitim Enstitüsü‘nde Fransızca bölümünü bitirmiĢ, Fransızca öğretmenliği yapmıĢ ve Fransa‘da karĢılaĢtırmalı dünya edebiyatı üzerine yüksek lisansını tamamlamıĢtır. Tüm bunlar yabancı dillere, özellikle de Fransızcaya hâkim olmasını sağlamıĢtır. Bu durum beraberinde pek çok çeviri eseri getirmiĢtir. Bunlardan 1978 yılında Öz Yayınları tarafından basılan Tünel, 1975‘te ilk baskısı Yonga Yayınları tarafından, yeni baskısı ise 2010‘da Kavis Kitap tarafından yapılan

tarafından basılan Yağmurlar Cumhuriyeti Bulgar yazar Stoyan Daskalov‘a aittir. 1995‘te Evrensel Yayınları tarafından basılan İncili Terlikler (1981‘de Küçük Kırmızı

Balık adıyla Oda Yayınları‘ndan çıkmıĢtır.) Liana Daskalova‘ya; ilk baskısı 1988‘de

Oda Yayınları‘ndan, yeni baskısı ise 2009 yılında Kavis Kitap‘tan çıkan Sünger

Avcısı Panait Istrati‘ye; 1991‘de Yılmaz Yayınları tarafından basılan Tanrı Rusya‟yı Unuttu Vasiliy Pavloviç Aksionov‘a; 1986‘da Oda Yayınları tarafından ilk baskısı

yapılan, yeni baskısı ise 2009‘da Kavis Kitap‘tan çıkan Halkın İçinde Maksim Gorki‘ye; 2000 yılında Papirüs Yayınları‘ndan çıkan Eski Kız Kardeşim Bir

Değişimin Anatomisi Marléne Amar‘a; 1988 yılında Ayrıntı Yayınları tarafından

basılan Neçayev Dönüyor Jorge Semprun‘a; 1993‘te ĠletiĢim Yayınları tarafından basılan Barbar Düğünler Yann Queffelec‘e; 2004‘te Ayrıntı Yayınları‘ndan çıkan

Güzellik Hırsızları ve Hınç Ayları Pascal Bruckner‘e aittir. Yazarın Michel

Tournier‘den Ayrıntı Yayınları aracılığıyla yaptığı çevirileri ise 1990‘da basılan Çalı

Horozu, 1992‘de basılan Veda Yemeği, 1996‘da basılan Altın Damla ve 2000 yılında

basılan Kaynak ve Çalı ya da Eléazar‟dır. Balel‘in Jean-Philippe Toussaint‘ten yaptığı çevirilerden Banyo 1990‘da, Mösyö ise 2000‘de Ayrıntı Yayınları tarafından basılmıĢtır. 2011‘de Kavis Çocuk‘tan çıkan Güzel ve Hayvan Sergey Aksakov‘a aittir. Balel ayrıca Ayten Mutlu‘nun Ģiir kitabı Uzun Gemide Akşam (Le Soir Dans le

Bateau Long)‘ın çevirisini de yapmıĢ ve kitap 2007‘de Artshop Yayınevi tarafından

basılmıĢtır. Balel, Ayten Mutlu‘nun seçme Ģiirlerinden oluĢan İstanbul‟un Gözleri (Les Yeux d‘Istanbul)‘nin ise 2012‘de Paris‘te Edition d‘Harmattan Yayınevi tarafından yayımlanacağını bize bildirmiĢtir. (M. Balel ile kiĢisel iletiĢim, 15.06.2011).

Son olarak yazarın Dragan Babic‘ten çevirdiği ilk baskısı 1999‘da, ikinci baskısı ise 2001‘de Ayrıntı Yayınları tarafından yapılan Son Sürgün Türk Ceza Kanunu‘nun 426‘ncı maddesi uyarınca ―halkın ar ve hayâ duygularını rencide ettiği‖ gerekçesiyle toplatılmıĢtır. (http://hurarsiv.hurriyet.com.tr, 2011)." Balel, bu davadan beraat ettiğini bildirmiĢtir. (M. Balel ile kiĢisel iletiĢim, 15.06.2011). Kitabın imha kararını Radikal Kültür Sanat Ģu haberle duyurmuĢtur:

―AB kapısındaki Türkiye, kitap yakacak. Ġstanbul 2. Asliye Ceza, Dragan Babic'in daha önce toplatılan 'Son Sürgün' adlı romanının imhasına karar verdi.

ĠSTANBUL - Dragan Babic'in 'Son Sürgün' kitabı için 'imha' kararı alındı. Ayrıntı Yayınları'nın 'Yeraltı Edebiyatı' dizisinden çıkan kitap, müstehcen olduğu gerekçesiyle toplatılmıĢtı. Ġstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi, önceki günkü duruĢmada kitabın 'imhasına ve müsaderesine' karar verirken, yayıncısı Ömer Faruk'u ve çevirmeni Mustafa Balel'i de, kitabını Türkiye'de yayımladıkları için 5 milyar 600 milyon liralık ağır para cezasına çarptırdı. Sık sık kitap toplatılan Türkiye'de mahkemeler genellikle beraat kararı alıyor veya para cezası veriyor. Yıllardır ilk kez bir kitabın imha edilmesine karar verilmesi yayın dünyasında büyük tepki çekti. Toplatılan binlerce kitap yakılacak ya da SEKA'ya gönderilip hamur haline getirilecek. Önceki günkü mahkemede konuĢan Ayrıntı Yayınları'nın yöneticisi Ömer Faruk, yasakların kalkmasının gündemde olduğu bir dönemde alınan bu kararın ülkemizi zora sokacağını, müzakerelerde hükümet temsilcilerinin açıklamakta güçlük çekeceği bir karar olacağını söyledi. "10 yıldır Avrupa Birliği ülkelerinde özgürce okunan ve ilk kez Türkiye'de toplatılan, bir tek 'Türk halkının ar ve hayâ duygularını bozduğu' iddia edilen bir kitap..." Konuyla ilgili görüĢ bildiren Yayıncılar Birliği Genel Sekreteri Metin Celal ise 'Muzır Yasası'nın yoruma açık olduğunu ve yasanın acilen değiĢtirilmesi gerektiğini söyledi: "ÇağdıĢı ülkelerde bile artık kitapların imha edildiğini zannetmiyorum.‖ (www.radikal.com.tr, 2011).

Sonuç olarak Balel, kendi kitaplarının dıĢında çeviri eserlere de oldukça önem vermiĢ, yirmi bir eseri Türkçeye çevirerek edebiyatımıza kazandırmıĢtır.

III. BÖLÜM