ESERDE DİL BİLGİSİ ÖĞRETİMİ İLE İLGİLİ BULGULAR

Hagopian eserin giriş kısmında “Alfabe”, “Harflerin Telaffuzları”, “Diğer İmlâ İşaretleri”, “Vurgu”, “Ses Uyumu ve Ünlülerin Uyumu” ve “İmlâ” konularını

66

anlatarak dil bilgisi öğretimine hazırlık yapmıştır. Ardından “Türkçe Dil Bilgisi”

“Osmanlı Türkçesindeki şekliyle Arapça ve Farsça Ögeler” olarak dil bilgisi konuları iki temel kısımda incelenmiştir. Bu iki kısımda toplam altmış ders mevcut olup her bir derste bir dil bilgisi konusu anlatılmıştır. Dil bilgisi konuları kolaydan zora doğru anlatılmıştır. “Türkçe Dil Bilgisi” olan birinci kısımda anlatılan konular; isim, sıfat, zamir, edat, fiilimsi, bağlaç, zarf, zamanlar, ek fiil, fiil, ünlemdir. Konularla alakalı tanımlamalar ve kurallar öncelikle İngilizce açıklamalarıyla ayrıntılı bir şekilde verilmiş; sonra örneklere geçilmiştir. Öğrencinin öğrenilen konuyu pekiştirmesi için anlatılan her konudan sonra çeşitli kelime, alıştırma (talim), çeviri ve konuşma (mükâleme) örnekleriyle bir ders bitirilerek diğerine başlanmıştır. Çeviri ve karşılıklı konuşmalarda bazen hedef dilden anadile, bazen de anadilden hedef dile yapılan alıştırmalar vardır. Hagopian’ın ön sözünde belirttiği gibi etkileşimli dil olarak incelediği birinci bölümde, öğrenci ile öğretmen arasında karşılıklı bir iletişim ve etki söz konusudur. Öğretmen yapmış olduğu birtakım alıştırmalarla öğrenciyi aktif kılmaktadır. Aynı zamanda ilk bölüm tamamlandığında, Türk diline karşı olan ön yargıların yersiz olduğunu ve dilin düşünüldüğünden daha basit olduğunu ifade etmiştir.

• Eserde “Dil Bilgisi” öğretimi ile ilgili konu anlatımına yönelik örnekler:

Hagopian’ın dil bilgisi öğretimini nasıl yaptığı, kitaptan alınan birkaç kesitle açıklanacaktır:

Kitapta üçüncü ders “Ek Eylem” konusunun devamına ayrılmıştır.

Ek Eylem (The substantive Verb) (Devamı)

Ekeylemin geçmiş zamanı (Past Tense) aşağıdaki gibidir:

Şekil 10. Ek Eylem Görülen Geçmiş Zaman Şahıs Çekimi

Olumsuz Geçmiş Zaman (The Negative Past Tense)

67

Şekil 11. Ek Eylem Görülen Geçmiş Zaman Olumsuz Şahıs Çekimi Geçmiş Zaman Soru Biçimleri

Şekil 12. Ek Eylem Görülen Geçmiş Zaman Olumlu- Olumsuz Şahıs Soru Çekimi

Sayılar, diğer sıfatlarla tamamen aynı şekilde kullanılır. Diğerleri gibi, adın önüne gelirler. Sayı tarafından nitelenen ad, her zaman tekil kalır. Örn.; bir adem/a man, iki chojouq/iki çocuk/two boys.

Şekil 13. Sayılar

İngilizce ‘half’ (yarım) kelimesi, iki şekilde ifade edilir: Yarım ve bouchouq (buçuk). Yarım, bir sıfat gibi addan önce kullanılır: Yarım gün/half a day, yarım sa’at/half an hour, yarım elma/half an apple. Bouchouq (Buçuk), her zaman bir sayı ile birlikte kullanılır. Örneğin; iki bouchouq/iki buçuk/ two and a half, üch bouchouq sa’at/three hours and a half, altı bouchouq gün/ six days and a half.

İngilizceki ‘there is, there are’ vb. ifadeleri, Türkçe’de var ‘there is, exists’ (vardır, var olur) şeklinde, olumsuzu ise yoq (yok) ‘there is not’ olarak ifade edilir (s. 35-36).

68 Şekil 14. Varlık- Yokluk Kavramı

Hagopian konu anlatımını İngilizce yapmaktadır. Yani konu ve kurallar ana dilde anlatılmaktadır. Örnekler verilirken görüldüğü üzere önce “Arap Harfli Osmanlı Türkçesi” sonra Latin harfleriyle telaffuzu ve İngilizcesi verilmiştir. Bu şekilde öğrenciler kitabı daha iyi anlayacaktır. Eserde hem hedef dil olan Türkçe hem de ana dil olan İngilizce birlikte kullanılmıştır.

• Eserde “Dil Bilgisi” öğretimi ile ilgili verilen alıştırmalar:

Yazar, yirmi sekizinci derste “Sıfat-Fiiler” konusunu anlatmıştır. Ardından

“Tatbikat: Karşılaştırma-Comparison” başlığıyla anlatılan konunun pekişmesi için alıştırmalar yapmıştır. Örnekleri vermeden önce şu şekilde bir açıklama yapmıştır:

“Türkçede cümle kuruluşu İngilizcenin tam tersidir. İngilizcede cümle özne ile başlar, ardından ilgi tümcesi (the Relative Clause) gelir ve üçüncü olarak fiil gelir.

Ya da fiil, özne ve ilgi tümcesi sıralaması şeklindedir. Ancak Türkçe’de sıralama her zaman aynıdır: Önce ilgi tümcesi, sonra özne ve üçüncü olarak fiil gelir (s.189).”

Açıklamasından sonra on bir tane İngilizce-Türkçe örnek verip bunları kendi içinde, cümle kuruluşları bakımından mukayese etmiştir.

69 Şekil 15. Sıfat-Fiiller İle İlgili Alıştırmalar

1. The man who came now is blind.

The man = Özne, who came now = İlgi Tümcesi, is blind = Fiil.

Şimdi gelen adam kördür.

Şimdi gelen = İlgi Tümcesi, adam = Özne, kördür = Fiil.

2. These are the boys who did not learn their lessons.

These are = Fiil, the boys = Özne, who did not learn their lessons = İlgi Tümcesi

Derslerini öğrenmeyen çocuklar bunlardır.

Derslerini öğrenmeyen = İlgi Tümcesi, çocuklar = Özne, bunlardır = Fiil (s.

189).

Osmanlı Devleti’nde Arap ve Fars etkisi gerek dilde gerekse edebiyatta asırlar boyu etkisini sürdürmüştür. Sonuç olarak Osmanlı Türkçesinde birçok Arapça ve Farsça kelime yer almaktadır. İyi bir Türkçe bilgisi için az da olsa Arapça ve Farsça dil bilgisine hâkim olmak gerekmektedir (Hagopian, 1907:III). Yazar bu sebeple

70

ikinci bölümü “Osmanlı Türkçesindeki Şekliyle Arapça ve Farsça Ögeler” başlığıyla, Arapça ve Farsçayı Türkçenin dil bilgisi yapısına uyarlayarak ele almıştır.Kitaptan alınan bir örnekle bu durum daha iyi anlaşılacaktır:

• Osmanlı Türkçesindeki Şekliyle Arapça ve Farsça Ögeler kısmında, fiiller konusu anlatıldıktan sonra yapılan bir alıştırma örneği:

Hagopian “Aşağıdaki kelimeleri birbirine bağlayınız ve anlamlarını veriniz”

yönergesinden sonra şu alıştırmayı vermiştir:

Şekil 16. Farsça Fiiller İle İlgili Alıştırmalar

İlk kelimesi Farsça ikinci kelimesi İngilizce olarak verilen iki kelimenin bağlanması ve anlamının Türkçe olarak yazılması istenmiştir. Bu şekilde dilimize geçmiş olan Farsça kelimeyle Türkçe bir kelime birleştirilerek anlamlı yeni bir kelime elde edilmektedir.

71

4.4. ESERİN DİL ÖĞRETİMİ İLKELERİ, YÖNTEMLERİ VE TEKNİKLERİ