TRA1 Düzey 2 Bölgesi sahip olduğu geniş yüzölçümü ve engebeli arazi yapısıyla ulaşım imkânları bakımından dezavantajlı bir konuma sahiptir. Ulaşım altyapısı yıllar itibari ile iyileşiyor olsa da pazara erişilebilirlikte yaşanan zorluklar bölgenin sosyoekonomik gelişmişliğine etki eden önemli faktörlerdendir.
Bölgenin engebeli yapısı kuzey – güney bağlantısını doğu – batı aksı kadar geliştirmemiştir.
Dolayısıyla bölgenin kuzey ve güneyindeki yerleşimler arasındaki coğrafi erişilebilirlik sınırlıdır.
Ayrıca bölgenin kırsal ve kentsel yerleşimleri arasında yaşanan ulaşım kısıtlarına bağlı olarak mal, insan ve hizmet akımlarında zorluklar yaşanmaktadır. TRA1 Düzey 2 Bölgesi’nde yerleşim alanlarının ve nüfusun coğrafyaya bağlı dağılımı homojen bir yapı göstermemektedir.
Ulaşım altyapısı yıllar itibari ile iyileşiyor olsa da pazara erişilebilirlikte yaşanan zorluklar bölgenin sosyoekonomik gelişmişliğine etki eden önemli faktörlerdendir. Düzey 2
Bölgesi’nde yerleşim alanlarının ve nüfusun coğrafyaya bağlı dağılımı homojen bir yapı göstermemektedir.
TRA1 Düzey 2 Bölgesi’ni içerisine alan bir karayolu haritası üzerine yerleştirilen yıldızın kolları (Şekil 48) net bir biçimde bölgenin ana ulaşım akslarını göstermektedir.
Yıldızın kuzeye bakan kolu
Karadeniz Bölgesi (Rize ve Trabzon Limanları) bağlantısını içine alırken batı ve doğuya bakan kollar bölgenin en güçlü bağlantısını içine alır ki uluslararası bir yol olan D -100 karayolu bu aksı oluşturur.
Bu aks üzerinde veya yakınında bulunan ilçeler erişilebilirlik konusunda daha avantajlı bir konumdadır. Bölgeyi ülkenin üretim bölgesine bağlayan ana güzergâh da yine bu akstır. Yıldızın güneye bakan iki kolu bölgenin nispeten en zayıf bağlantı aksları olsa da mevcut iyileştirmeler sayesinde (Erzurum – Bingöl, Refahiye – Malatya güzergâhları) gittikçe güçlenmektedir. Bu iki
kol bölgenin Akdeniz limanlarına (batı kolu) ve GAP Bölgesi’ne (doğu kolu) bağlanması açısından son derece önemlidir. Bu sayede GAP ile Karadeniz, DAP ile de Akdeniz Bağlantısı sağlanmaktadır. Bölgede zayıf olan akslar yıldız kollarının olmadığı ara alanlardır. Güneydoğu yönünde Karayazı, Hınıs,
Karaçoban ve Tekman bağlantısı, güneybatıda Kemah, İliç ve
Coğrafi
erişilebilirlik
konusunda
merkezden
uzak ilçeler
dezavantajlı
konumdadır.
Şekil 48. TRA1 Düzey 2 Bölgesi ana ulaşım aksları şematiği
Kemaliye bağlantısı, kuzeydoğuda Şenkaya, Olur, Oltu, Narman bağlantıları ile kuzeybatıda
Bayburt, İspir, Aydıntepe, Demirözü ve Erzincan bağlantıları mevcut durumda güçsüz olduğu için coğrafi erişilebilirlik konusunda merkezden uzak ilçeler dezavantajlı konumdadır.
Bölgede yerleşim merkezlerinin coğrafi anlamda erişilebilirlikleri ve nüfus bakımından pazar olma özellikleri bir arada
değerlendirildiğinde ilçe özelinde pazara erişebilirlik seviyeleri elde edilmektedir. Bu açıdan bölgenin
merkezinde yer alan Erzurum merkez ilçesi en erişilebilir yerleşmedir. Bunu sırasıyla doğu-batı ulaşım aksı üzerinde yer alan Aşkale, Pasinler ve Tercan ilçeleri takip etmektedir. En az erişilebilir ilçe ise Kemaliye olup bunu İliç ve Karaçoban ilçeleri izlemektedir (Şekil 49). İlçe nüfusunun pazara erişebilmesi açısından Karaçoban, Pazaryolu, Kemaliye ve Aydıntepe en az erişilebilir ilçeler iken üç il merkezi ile Horasan, Pasinler ve Oltu ilçeleri en erişilebilir ilçelerdir (Şekil 50). İlçelerin pazar olma ve hizmet sunabilme
kapasitesi bakımından ele alınması durumunda en az erişilebilir ilçeler Kemaliye, Otlukbeli, İliç ve Pazaryolu’dur. En erişilebilir ilçeler ise üç kent merkezi dışında Horasan, Pasinler ve Aşkale ilçeleridir (Şekil 51). Bölgenin coğrafyası gereği doğu – batı yönlü uzanan ana ulaşım aksına yakın ilçelerin sahip olduğu nüfus potansiyeli, ilçelerin birbirlerine olan bağlantıları ve trafik akış yoğunluğu hizmet sunan ve çekiciliği olan ilçeleri göstermesi açısından önemlidir.
Bölgenin coğrafyası gereği doğu-batı yönlü uzanan ana ulaşım aksına yakın ilçelerin sahip olduğu nüfus potansiyeli, İlçelerin
birbirlerine olan bağlantıları ve trafik akış yoğunluğu hizmet sunan
ve çekiciliği olan ilçeleri göstermesi açısından önemlidir.
Şekil 49. Coğrafi erişilebilirlik
ZorKolay Erişebilirlik
Şekil 50. Potansiyel erişilebilirlik (yayılma)
0100 Potansiyel Erişilebilirlik Yayılma
Şekil 51. Potansiyel erişilebilirlik (cazibe)
0100 Potansiyel Erişilebilirlik Cazibe
Bu açıdan üç il merkezi de en çok ilçe bağlantısı olan merkezler olurken Erzurum merkez ilçenin 5 ilçeyle yoğun bağlantısı bulunmaktadır. En yüksek
yoğunluk Aşkale - Erzurum merkez ilçe - Pasinler güzergâhında (uluslararası D – 100 karayolu) gözlenirken bu yolun batı
bağlantısı olan Erzincan – Refahiye ana yolu ile bölgeyi kuzeye
bağlayan Bayburt - Gümüşhane – Trabzon yolu yine en yoğun noktalardır. Bölge dışı ile bağlantısı olan ilçelerin yoğunluklarına bakıldığında Horasan - Karakurt (Kars) ve Horasan - Ağrı
bağlantıları, İspir - Yusufeli ve İspir - İkizdere, Karayazı – Tutak, Oltu - Yusufeli, Oltu - Göle, Uzundere - Yusufeli (Erzurum - Artvin), Kemaliye - Arapgir, Refahiye’nin İmranlı ile ana yol bağlantısından
dolayı trafik akışı mevcuttur. İlçeler arası bağlantılara bakıldığında (Şekil 52, 53) güneyden başlayarak Hınıs, Tekman ve Karaçoban’ın birbirleri ile ilişkileri ve sonrasında Karayazı üzerinden Köprüköy bağlantısı yoğunluğu bilinen bir akstır. Bir diğer düğüm noktası olan Horasan ise güney ve kuzey yönlü yol ayrımının merkezinde yer almaktadır. Köprüköy ise Hınıs ve Karayazı bağlantıları ve ana yol bağlantısı nedeniyle yüksek yoğunlukludur. Kuzeyde en yoğun düğüm Oltu üzerindeyken Narman, Olur, Şenkaya bağlantıları yoğunluğun artmasına sebep olmaktadır. Kuzeyde diğer bir kesişme noktası İspir’dir. Bayburt, Yusufeli ve Pazaryolu güzergâhları yoğunluğun sebebi olarak
görülmektedir.
Bölge genelinde taşıt
yoğunluğunun batı – doğu ana aksı ve kuzey güney aksları (uluslararası yol ve Bayburt – Trabzon, Erzincan – Gümüşhane, Erzurum – Artvin) üzerinde olduğu görülür. Buna karşılık ilçeler arası yoğunluklar ise genelde ana güzergâhlara bağlanmak içindir.
Bölge geneline bakıldığında ilçeler arası gidiş gelişler Oltu ve Hınıs dışındaki bağlantılarda tamamen merkez ilçelere giden ana yolların tercih edilmesi nedeniyle olup o ilçelerin tercih edilmesinden dolayı değildir.
Buna göre bölgenin batı – doğu yönü ile Karadeniz bağlantısında yoğunluk belirgindir. Kemaliye – İliç – Refahiye – Erzincan bağlantısı ile Kemaliye – İliç – Kemah – Erzincan yoğunluğu Erzincan merkez ilçeye ulaşım açısından yoğunluk göstermektedir.
037,5150 Km75 TRA1 Yol Aksları
Araç Yoğunluğu214
6550
İlçe YollarıKöy Yolları
Şekil 52. İlçeler arası güzergâhların trafik yoğunlukları
Şekil 53. Bölgenin trafik yoğunluğu
TRA1 BölgesiAraç Yoğunluk Kuşakları
Çok Yoğun
Az Yoğun