Ergenlerde Akran İlişkilerinin Boyutları İle Dindarlık İlişkisine Dair

Araştırmanın bu bölümünde, akran ilişkilerinin alt boyutlarıyla dindarlık ilişkisi değerlendirilecektir. Bu kısımda amacımız, akran ilişkilerinin alt boyutlarıyla dindarlık ilişkisi hangi düzeyde olduğunu, ulaşılan bulguların kendi içindeki tutarlılığını ve daha önce yapılan araştırmaların bulguları ile benzerlik gösterip göstermediğini tespit etmektir. Bu bağlamda ilk konumuz, dindarlığın ergenlerde akran ilişkilerinin bağlılık boyutuyla dindarlık ilişkisi olacaktır.

2.3.1. Ergenlerde Akran İlişkilerinin Bağlılık Boyutuyla Dindarlık İlişkisi

Sosyal bir varlık olan insan hayatının her döneminde arkadaşlık ilişkisine ihtiyaç duyar. Pozitif ve negatif tecrübelerini paylaşma, fikir alma, yalnızlıktan kurtulma, kriz anlarında doğru bakış açısını yakalayabilme gibi durumlar için arkadaşlık önemli görülmektedir. Ergenlikte arkadaşlık söz konusu tecrübeler için yadsınamaz öneme sahiptir. Belki de bireyin yaşantısı boyunca arkadaş ilişkilerinin önemi hiçbir zaman ergenlikteki kadar değerli olmaz. Akran grubunun çocuğun tutum ve davranışlarına etkisi çocuk büyüdükçe artar ve ergenlik döneminde en yüksek seviyeye ulaşır.

Her iki cins yaşıtlarıyla daha yetkin ilişki kurabilmesi istenen genç, erken dönemde oluşturduğu zihinsel örnekleri akran ilişkilerine transfer eder. Bu dönemde ailenin verdiği destek, bilgi ve beceriler artık ergenin istek ve ihtiyaçlarını karşılayabilecek nitelikte algılanmaması nedeniyle ergen, destekleyici yeni ilişkilere ihtiyaç duymaktadır. Bu nedenle bağlanma modeli akranlar ya da en iyi arkadaştır.194

Araştırmamızda, ergenlerde dindarlıkla akran ilişkilerinin bağlılık boyutu arasında pozitif yönde anlamlı ilişkilerin olduğu tespit edilmiştir (r=.321 , P<.001). Katılımcıların T testi kullanılarak analiz edilen bağlılıkları, dindarlık düzeyine göre anlamlılık düzeyi oldukça yüksek bir farklılık göstermektedir (P<.001).

193 _{Sikking, Hernandez, “Religion Matters: Predicting Schooling Success Among Latino Youth}

Interim Reports 2003. 1”, Institute for Latino Studies, University of Notre Dame, 2003.

2.3.2. Ergenlerde Akran İlişkilerinin Güven Ve Özdeşim Boyutuyla Dindarlık İlişkisi

Bir ergenin sosyal hayata hazırlanabilmesi olumlu akran ilişkisi ile mümkündür. Bir gruba katılmak; öncelikle bir şeye aidiyet duymak veya başkaları tarafından ilgi ile karşılanmak gibi sosyal ve psikolojik ihtiyaçların karşılanmasına yardımcı olmaktadır. Bu gruplara katılarak yalnız başımıza yapamayacağımız işlerin üstesinden gelebiliriz. Bazı gruplara ait olmak grup dışı düşmanlara karşı güvende olmamıza yardım edecektir. Son olarak, grup üyeliği olumlu bir sosyal kimlik edinmemizi de sağlamaktadır. Akranlık ergenlerin birbirlerine karşı sevgi, yakınlık duymaları, güvenmeleri ve özdeşim kurmalarıdır.195

Araştırmamızda, ergenlerde dindarlıkla akran ilişkilerinin güven ve özdeşim boyutu arasında pozitif yönde anlamlı ilişkilerin olduğu tespit edilmiştir (r=.174 , P<.01).

Çalışmamızda katılımcıların T Testi kullanılarak analiz edilen güven ve özdeşimleri de, dindarlık düzeyine göre anlamlılık düzeyi oldukça yüksek bir farklılık göstermektedir (P<.001).

2.3.3. Ergenlerde Akran İlişkilerinin Kendini Açma Boyutuyla Dindarlık İlişkisi

Ergenlik döneminde önemi en üst düzeye ulaşan toplumsal ilişkilerin netliği, sürdürülebilirliği ve gelişimini sağlayan en önemli etkenlerden birisi kendini açma davranışıdır.

Araştırmamızda, ergenlerde dindarlıkla akran ilişkilerinin kendini açma boyutu arasında anlamlı ilişkiler tespit edilememiştir (r=-.021 , , P>.05).

Çalışmada katılımcıların akran ilişkilerinin kendini açma boyutu ve dindarlık düzeylerini T Testi kullanarak analiz ettiğimizde; Katılımcıların kendini açmaları, dindarlık düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermediği tespit edilmiştir (P>.05). Her ne kadar anlamlı bir farklılık olmasa da fikir vermesi açısından ortalama puanlara baktığımızda; dindarlık düzeyi orta (x= 8,94) olanların kendini açma puanları yüksek (x= 8,60) olanlara göre daha yüksektir.

2.3.4. Ergenlerde Akran İlişkilerinin Sadakat Boyutuyla Dindarlık İlişkisi

Ölçülmesi hedeflenen özelliğin ortaya çıkarılması için kullanılan ölçek sorusu, uyma davranışını etkileyen çevresel etmenlerden olan grubun söz birliğinin etkisini dolaylı olarak örnekleme yöneltmiş olabilir. Böyle bir durumda grupta yapılabilecek muhtemel bir sözbirliği, sözünde durmak ve doğruluk gibi dinin tavsiye ettiği özellikleri gündeme getirecektir. Dini tutumu daha yüksek bireylerin daha çok uyma davranışında bulunmaları bu yönde bir yorumla açıklanabilir.

Araştırmamızda, ergenlerde dindarlıkla akran ilişkilerinin sadakat boyutu arasında negatif yönde anlamlı ilişkilerin olduğu tespit edilmiştir (r=-136 , P<.01). Öte yandan katılımcıların sadakatleri de, dindarlık düzeyine göre T Testi kullanılarak analiz edildiğinde de anlamlı bir farklılık göstermektedir (P<.05).

3. Dindarlıkla İlgili Bağımsız Değişkenlerin Sosyalleşme ve Akran İlişkilerine Etkisine Dair Bulguların Değerlendirilmesi

Ergenlik döneminde önemi zirveye ulaşan sosyalleşme ve akran ilişkileri bireyin dindarlıkla ilgili sahip olduğu özelliklerle yakından ilişkilidir.

Bulgularımıza göre sosyalleşme ile ergenin kendine yönelik dindarlık algısı (r=,233) arasında P<.001 düzeyinde pozitif yönde anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Aynı zamanda sosyalleşme ile annenin dindarlık düzeyi (r=,169, P<.01), babanın dindarlık düzeyi(r=,120, P<.001), arkadaş çevresinin dindarlık düzeyi(r=,130, P<.05), en samimi arkadaşın dindarlık düzeyi(r=.161, P<.01) arasında da pozitif yönde anlamlı ilişkiler gözlenmiştir. Buna karşılık sosyalleşme ile arkadaş seçiminde dindarlığın önemi (r=-.135, P<.001) ve birey için dinin önem derecesi (r=-.131, P<.05) arasında ise negatif yönde anlamlı ilişkiler mevcuttur. Buna göre, deneklerin dindarlık algısı, annenin dindarlık düzeyi, babanın dindarlık düzeyi, arkadaş çevresinin dindarlık düzeyi, en samimi arkadaşın dindarlık düzeyi yükseldikçe, sosyalleşme de yükselmektedir. Bu sonuçlara göre, dindarlıkla ilgili değişkenlerin sosyalleşmeyle ilişkisine dair ipotezlerimizin tamamının desteklendiğini söyleyebiliriz.

Akran ilişkileri ile dindarlıkla ilgili bağımsız değişkenler arasındaki ilişkilere baktığımızda, sadece arkadaş çevresinin dindarlık düzeyi (r=.157) ile p<.01 düzeyinde pozitif yönde anlamlı ilişkisinin olduğu görülmektedir. Buna göre arkadaş çevresinin dindarlık düzeyi yükseldikçe ergenlerin akran ilişkileri de yükselmektedir.

Buna karşılık annenin dindarlık düzeyi(r=.020, p>.05), babanın dindarlık düzeyi(r=.022, p>.05), en samimi arkadaşın dindarlık düzeyi(r=.071, p>.05), arkadaş seçiminde dindarlığın önemi(r=.023, p>.05), dinin önem derecesi(r=.005, p>.05), dindarlık algısı(r=-.044, p>.05) arasında anlamlı bir ilişki tespit edilememiştir. Bu durumda, akran ilişkilerinin sadece arkadaş çevresinin dindarlık düzeyi ile ilişkisine dair hipotez desteklenmiş; diğer değişkenlerle ilgili hipotezler desteklenmemiştir.Örneklemin akran ilişkileri puanlarının dinî hayatın şekillenmesinde etkili olan din eğitimi türü bağımsız değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir (P<.05). Dinî hayatın şekillenmesinde etkili olan din eğitimi türü İmam Hatip Okulu Eğitimi olan katılımcıların akran ilişkileri puan ortalamaları (X= 73.43) diğerlerine oranla daha yüksektir. İmam Hatip grubunu Dini Cemaat (X=66.33) ve Cami Hocası (X= 63.11) grupları takip etmiştir.

Uygulanan tek yönlü varyans analizi neticesinde, katılımcıların sosyalleşme puanlarının annenin dindarlık düzeyi bağımsız değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir (P<.05). Annenin dindarlık düzeyi yüksek olan katılımcıların sosyalleşme puan ortalamaları (X= 60.39) diğerlerine oranla daha yüksektir. Annenin dindarlık düzeyi yüksek olan grubu, ortanın üstü (X= 59.14) ve orta (X=58.92) grupları takip etmiştir.

Katılımcıların dindarlık puanlarının babanın dindarlık düzeyi bağımsız değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir (P<.05). Babanın dindarlık düzeyi yüksek olan katılımcıların dindarlık puan ortalamalarının (x= 77,7) diğerlerine kıyasla daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Puanlar yüksekten düşüğe babanın dindarlık düzeyi ortanın üstü (X= 76.53), orta (X= 76.25), ortanın altı (X= 75.96) ve düşük (X= 69.71) grupları şeklinde sıralanarak devam etmiştir.

Katılımcıların sosyalleşme puanlarının en samimi arkadaşın dindarlık düzeyi bağımsız değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir (P<.05).

En samimi arkadaşın dindarlık düzeyi yüksek olan katılımcıların sosyalleşme puanlarının diğerlerine oranla daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Yapılan analiz neticesinde; katılımcıların sosyalleşmeleri, arkadaş seçiminde dindarlığın önemi bağımsız değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermektedir (P<.01). Arkadaş seçiminde dindarlığa önem verenlerin sosyalleşme puanları (x= 59,9) önem vermeyenlere göre (x= 57,2) anlamlı bir şekilde daha yüksektir.

Diğer taraftan yapılan analiz sonucu; katılımcıların akran ilişkileri, arkadaş seçiminde dindarlığın önemi bağımsız değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermediği tespit edilmiştir (P>.05). Her ne kadar anlamlı farklılık olmasa da fikir vermesi açısından ortalama puanlar incelendiğinde de arkadaş seçiminde dindarlığa önem vermeyenlerin (x= 62,02) akran ilişkileri puanlarının, verenlerden (x= 61,3) yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Yine yapılan T testi neticesinde; katılımcıların dindarlıkları, arkadaş seçiminde dindarlığın önemi bağımsız değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir (P<.001). Arkadaş seçiminde dine önem verenlerin (x= 78,2) dindarlık puanları vermeyenlere (x= 73,4) oranla anlamlı şekide daha yüksektir.

Katılımcıların dindarlık puanlarının dindarlık algısı bağımsız değişkenine göre anlamlılık düzeyi oldukça yüksek bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir (P<.001). Dindarlık algısı ortanın üstü olan katılımcıların dindarlık ortalama puanlarının (x= 79,55) diğerlerine oranla daha yüksek olduğu; sırayı yüksekten düşüğe yüksek (x= 77.31), orta (x= 76.22), düşük (x= 68.84) ve ortanın altı (x= 68.92) grupları takip etmektedir.

4. Ergenlerde Dindarlığın Sosyalleşme ve Akran İlişkilerine Etkisine Dair