Enkapsülasyon i lem

Tıbbi atıkların depolama sahalarında bertaraf i lemi ön i lemden geçmemi atıklar için pek tavsiye edilmez. Ön i lem için kullanılan seçeneklerden biri de enkapsülasyon i lemidir. Bu i lemde, atıklar konteynerlere doldurulur, burada tıbbi atıkları atıkları ba layan bir madde ilavesi yapılır ve konteynerler sıkıca kapatılır. Bu i lemde ya yüksek yo unluklu polietilen kullanılarak yapılan kübik kutular veya metal fıçı gibi konteynerler kullanılır. Bu konteynerlerin dörtte üçü kesici türü atıklar, kimyasal malzemeler veya ecza artık/kalıntıları ile doldurulur. Konteynerler veya kutular daha sonra plastik köpük, bitümen, çimento harcı veya kil gibi malzemelerle doldurulur. Bu malzemeler kuruduktan sonra, konteynerler sıkıca kapatılır ve dolma sahalarına gönderilerek bertaraf edilir.

Bu i lem oldukça ucuz, güvenilir ve özellikle de kesici ve kimyasal veya ecza artık/kalıntılarını bertaraf etmek için dü ük miktarda atık yönetimi yapan (minimal tıbbi atık programı uygulayan) tesisler için geçerlidir. Kesici olmayan bula ıcı atıklar için ise sadece “enkapsülasyon” önerilmez. Bu atıklar için enkapsülasyon yanında bu tür atıkların yakılması da önerilir. lemin temel avantajı, insan veya hayvanların tehlikeli tıbbi atıklara ula ma risklerini etkin bir ekilde azaltmaya yönelik olmasıdır.

2.1.5.Tıbbi atık yönetiminde alternatif teknolojiler 2.1.5.1.Termik Sterilizasyon

Termik Sterilizasyon, doymu buhar veya kuru ısıtma yöntemiyle çalı an otoklav cihazları kullanılarak gerçekle tirilir. Doymu buhar yönteminde sterilize edilecek malzeme 121 ºC’de,15 psi buhar basıncı altında 30 dakika bekletilir. Kuru ısıtma yönteminde ise sterilize edilecek malzeme 160ºC’de 120 dakika yada 170ºC’de 60 dakika bekletilerek i lem

gerçekle tirilir. Termik sterilizasyon, tekrar kullanılabilen alet ve malzemelere uygulanan bir yöntemdir(Anonim 1998, Safe Management of Wastes From Health,1999)

2.1.5.2.Elektron ı ın sterilizasyonu

nfekte atıkların kayna ında bertarafı için uygulanan dü ük maliyetli ve zehirli radyoaktif yan ürünleri olmayan bir sistemdir. Bu i lemle infekte atıklar, katı veya sıvı atıklar %100 sterilize edilmektedir. Virüs, bakteri, fingu, parazit, micro bakteri gibi bütün patojenler ı ınlar ile yok edilirler. Sterilize edici elektron ı ınları infekte atıkları zararsız hale getirdi inden materyaller güvenli atık olarak çöpe atılabildikleri gibi geri kazanılabilenlerin tekrar kullanılmaları da mümkündür

.

2.1.5.3. Kimyasal Dezenfeksiyon

Atık ufalandıktan sonra kimyasal sıvılarla dezenfekte edilir. Kimyasal dezenfeksiyon etki etme zamanından, nötrle me ve nüfus etme derinli inden dolayı sınırlı olarak kullanılmaktadır.

Tıbbi faaliyetlerde kullanılan ve tıbbi ekipmanların, yerlerin ve duvarlardaki mikroorganizmaların öldürülmesi amacıyla sık olarak kullanılmakta olan kimyasal dezenfektanlar son zamanlarda tıbbi atıkların bertarafında da kullanılmaktadır. Atıklara kimyasallar ilave edilerek içerdikleri patojenler etkisiz hale getirilir veya öldürülür. Bu i lem genellikle sterilizasyondan ziyade bir dezenfektasyon i lemidir. Kimyasal dezenfektasyon daha çok kan, sidik, dı kı veya hastane la ımı gibi sıvı atıkların i lenmesi için uygundur. Buna ra men, katı-ve hatta az tehlikeli- mikrobiyolojik kültürler, kesiciler vb. tıbbi atıkları, a a ıdaki sınırlamalar dahilinde kimyasal olarak dezenfekte edilebilirler:

• Dezenfektasyondan önce atıkları parçalama ve/veya ö ütme genellikle lüzumludur.

Kullanılan parçalayıcıların çok sık mekanik arızalanması sebebiyle bu i lem zincirin hemen hemen en zayıf halkasıdır.

• yi e itilmi ve yeterli olarak korunmu ahıslarca kullanılması gereken güçlü dezenfektanlara

ihtiyaç vardır.

• Tüm katı atı ın sadece temas edilen yüzeyi dezenfekte edilmektedir.

Normal olarak insan vücudu parçaları ve hayvan le leri kimyasallarla dezenfekte edilmez. E er alternatif bertaraf i lemleri henüz mevcut de ilse bunlar küçük parçalara bölündükten sonra kimyasal dezenfektasyona tabi tutulabilir. Kimyasal dezenfektasyon i lemlerinin planlanmasında artık/kalıntıları bertaraf etme gereksinimi dikkatlice gözden geçirilmelidir. Uygun olmayan bir bertaraf ciddi boyutlu çevresel problemlerin olu masına sebep olabilir.

Dezenfektasyonun etkinli i standart mikrobiyolojik testlerde indikatör olarak kullanılan organizmaların hayatta kalma oranları ile de erlendirilmektedir.

Tıbbi atıkların dezenfeksiyonunda yaygın olarak kullanılan kimyasal maddeler ve bunların etkinlikleri a a ıda özetlenmi tir:

Formaldehid (HCHO): Bütün mikroorganizmalara (bakteri, virüs, sporlu bakteri) kar ı etkindir. 80 C sıcaklıkta buhar ile birlikte kuru katı atıklara kar ı uygulanır. Temas süresi: 45 dakika.

Etilen oksit (CH OCH ): Bütün mikroorganizmalara (bakteri, virüs, sporlu bakteri) kar ı etkindir. Katı atıkların dezenfeksiyonunda uygulama sıcaklı ı 37 – 55 C ve nem % 60 – 80 mertebesinde olmalıdır. Temas süresi: 4–12 saat.

Glutaraldehit (CHO-(CH )) -CHO): Bakterilere ve parazitlerin yumurtalarına kar ı etkindir. % 25 – 50’lik solüsyon olarak ve %2’lik asetat tamponu ile birlikte uygulanır. Temas süresi: 5 dakika (tıbbi ekipmanlar için), 10 saat (sporları yok etmek için. Atıkların dezenfeksiyonu için bakteriyolojik testler yapılarak karar verilir.

Sodyumhipoklorit(NaOCl): Hemen bütün bakteriler, virüslere ve sporlara kar ı etkindir. Kan ve benzeri yüksek organik madde içeren sıvılar için fazla etkin de il. Yaygın olarak suyun dezenfeksiyonu için kullanılır. Atıklar için temas süresi bakteriyolojik testlere göre tayin edilir.

Klordioksit (ClO ): Hemen tüm bakterilere, virüslere ve sporlara kar ı etkindir. Yaygın olarak içme suyu hazırlanmasında, sanitasyon i lemlerinde ve su arıtılmasında kullanılır.

Zamanımızda, endüstrile mi ülkelerde tıbbi atıkların kimyasal dezenfektasyonu sınırlandırılmı tır. Buna ra men bu yöntem, geli mekte olan ülkelerde kolera hadiseleri sonucu hasta dı kıları gibi fizyolojik sıvıların ve çok bula ıcı maddelerin bertarafında cazibesini hala korumaktadır.

Kimyasal dezenfektasyon genellikle hastanelerde gerçekle tirilir. Son zamanlarda, tıbbi atıkların bertarafında da ticari amaçlı ve tam otomatik sistemler geli tirilmi olup bunlar endüstriyel bölgelerde kullanılmaktadır. Dezenfekte edilmi atıklar risk ta ımayan tıbbi atık olarak bertaraf edilebilirler. Ancak kimyasal dezenfektanlar sızıntı yoluyla ciddi çevresel problemler yaratabilirler.

Etilen oksit kullanıldı ında;50–60ºC’de,3–8 saat bekleme süresinde atıklar sterilize edilir. Etilen oksit çok tehlikeli bir kimyasaldır ve iyi e itimli personel tarafından kullanılmalıdır.

Glutaraldehit kullanıldı ında; atıklar bu kimyasalla 30 dakika maruz bırakırlar. Etilen oksit’e göre daha güvenli bir yöntemdir ancak micro bakterilerin giderilmesinde daha az etkilidir (Ross 1974).