Muhasebe Kayıtları

3 2326 =

= 7479

= Haziran2000Endeksi Endeksi 2003

Aralık Katsayısı

Düzeltme

Bu durumda düzelte katsayısı ile ilişkilendirilerek düzeltilmiş değerler aşağıdaki gibi hesaplanır:

Demirbaşın düzeltilmiş değeri = 250.000.000 x 3,214 = 803.500.000.-TL

Enflasyon düzeltme farkı = 803.500.000 – 250.000.000 = 553.500.000.-TL Birikmiş amortismanların düzeltilmesi = 50.000.000 x 3.214 = 160.700.000.-TL Enflasyon düzeltme farkı = 160.700.000 – 50.000.000 = 110.700.000.-TL

Yukarıdaki düzeltme işlemlerine göre muhasebe kaydı ise aşağıdaki şekilde yapılacaktır:

________________31.12.2003___________________

255 Demirbaşlar Hs. 553.500.000.-

255.01Demirbaşlar Enf.Farkı Hs.

257 Birikmiş Amortismanlar Hs. 110.700.000.- 257.01 Brk.Amort.Enf.Farkı Hs.

698 Enflasyon Düzeltme Hs. 442.800.000.-

698.01. Demirbaşlar Enf.Düzeltmesi Hs.

____________________/________________________

3.9. Muhasebe Kayıtları

Bilançolar üzerinde enflasyon düzeltmesi işlemi yapıldığında sonuçta artı veya eksi bir fark yani enflasyon farkı oluşacaktır.

Enflasyon farkı, iktisadi kıymetin düzeltme sonrası değer ile düzeltme öncesi değerine göre hesaplanacaktır.

Hesaplanan enflasyon farkı, enflasyon düzeltme hesabı ile karşılıklı olarak çalışacaktır. Enflasyon fark hesabının borcuna yazılan tutar, enflasyon düzeltme hesabının alacağına yazılır. Enflasyon düzeltme hesabının bakiyesi geçmiş yıl kâr-zarar hesabına aktarılarak kapatılır.

Bulunan enflasyon farkları, ilgili kıymete eklenecek karşılığında da enflasyon düzeltme hesabı çalıştırılacaktır. Bu durumda yapılacak muhasebe kayıtları şöyle olacaktır.

______________ _____________________

Makineler Hesabı XXX

(Enflasyon Farkı)

Demirbaşlar Hesabı XXX (Enflasyon Farkı)

Yeniden Değerleme Farkı XXX

Enflasyon Düzeltme Hesabı XXX

______________ ______________________

Enflasyon Düzeltme Hesabı XXX

Birikmiş Amortisman (Enf.Farkı) XXX

Sermaye Hesabı (Enf.Farkı) XXX

Yasal Yedekler (Enf.Farkı) XXX

______________ _______________________

Enflasyon düzeltme hesabının bakiyesi geçmiş yıl kâr-zarar hesabına aktarılarak kapatılır. Buna göre enflasyon düzeltme hesabının alacak kalanı vermesi durumunda söz konusu bakiye aşağıdaki gibi bir muhasebe kaydı ile geçmiş yıllar kârları hesabına aktarılır.

______________ _______________________

Enflasyon Düzeltme Hesabı

Geçmiş Yıllar Kârları Hesabı

______________ _______________________

Enflasyon düzeltme hesabının borç kalanı vermesi durumunda ise söz konusu bakiye aşağıdaki gibi bir muhasebe kaydı ile geçmiş yıllar zararları hesabına aktarılır.

______________ _______________________

Geçmiş Yıllar Zararları Hesabı

Enflasyon Düzeltme Hesabı ______________ _______________________

3.10. Geçmiş Yıllar Kâr-Zarar Hesabı

2003 yılı hesap dönemine ait beyannamede yer alan indirilemeyen geçmiş yıl mali zararları ile 2003 yılının cari dönem mali zararları matrahın tespitinde mukayyet değerleri ile dikkate alınacaktır.

31.12.2003 tarihli bilançonun geçici 25.madde hükmüne göre düzeltmeye tabi tutulması sonucunda aktif toplamından düzeltilmiş sermaye, düzeltilmiş hisse senetleri ihraç primleri ve düzeltilmiş hisse senedi iptal karları ile borç toplamının çıkarılması sonucu bulunan fark, geçmiş yıllar kâr/zararı hesabında gösterilecektir.

Ancak bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl karı, vergi matrahının tespitinde dikkate alınmayacak, yine bu şekilde yapılan işlem sonucunda ortaya çıkan geçmiş yıl zararı ise vergi kanunları açısından zarar olarak kabul edilmeyecektir.

31.12.2003 bilançosunun pasifinde öz sermaye kalemleri dışında parasal olmayan kalemler olduğu taktirde (parasal olmayan avanslar, hak edişler ya da ertelenmiş gelirler gibi), geçmiş yıl kâr-zararı hesabında düzeltilmiş aktif toplamından düzeltilmiş borç tutarı çıkarılırken, varsa bu kalemlerin düzeltilmiş değerleriyle dikkate alınması gerekir.

31.12.2003 tarihli bilançonun geçici 25.madde hükmüne göre düzeltmeye tabi tutulması sonucunda aktif toplamından düzeltilmiş sermaye, düzeltilmiş hisse senetleri ihraç primleri ve düzeltilmiş hisse senedi iptal karları ile borç toplamının çıkarılması sonucu bulunan fark, geçmiş yıllar kâr-zararı hesabında gösterilecektir.

Ancak bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl karı, vergi matrahının tespitinde dikkate alınmayacak, yine bu şekilde yapılan işlem sonucunda ortaya çıkan geçmiş yıl zararı ise vergi kanunları açısından zarar olarak kabul edilmeyecektir.

Bu durumda enflasyon düzeltmesi yapıldıktan sonra öz sermaye kalemlerinden bir kısmı bilançoda düzeltilmiş değerleriyle yer alacak, diğer kalemler ise sıfırlanacak, yani düzeltilmiş bilançoda gösterilmeyecektir. Buradan hareketle bilançoda düzeltilmiş değerleriyle yer alacak öz sermaye kalemleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Sermaye

Hisse Senetleri İhraç Primleri Hisse Senetleri İptal Kârları Yasal Yedekler

Statü Yedekleri Olağanüstü Yedekler

Özel Fon-Sabit Kıymet Yenileme Fonu

Düzeltilmiş bilançoda gösterilmeyecek öz sermaye kalemleri ise Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışı

İştirakler Yeniden Değerleme Artışı Maliyet Artış Fonu

şeklinde sıralanabilir.

Geçmiş yıl kâr veya zararı da düzeltilmiş bilanço denkliğini sağlayacak şekilde öz kaynaklar içinde yer alacaktır (328 No.lu Gn.Tb.No.XI).

Burada belirtmek gerekir ki, yukarıda bahsi geçen kâr-zarar enflasyon düzeltmesi sonucu ortaya çıkan zarardır. Bilindiği üzere bir de işletmenin geçmiş yıllar kâr-zararı da mevcuttur. Bu durumda bu iki hesabı birbirine karıştırmamak için yardımcı hesapların açılması uygun olacaktır.

3.11. Pasif Kalemlere Ait Enflasyon Fark Hesabında Yer Alan Değerlerin Çekilmesi

Parasal olmayan pasif kalemler arasında yer alan “avans ve depozito, hakediş, kâr yedekleri ve özel fon” hariç olmak üzere pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir şekilde başka bir hesaba aktarıldığı veya işletmeden çekildiği taktirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tabi tutulacaktır. Ancak öz sermaye kalemlerine ait enflasyon fark hesapları kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilecek ve bu işlem kâr dağıtımı sayılmayacaktır.

4. SONUÇ

İşletmelerin öz kaynaklarının korunması, fiktif kârların oluşumunun önlenmesi, düzenlenen raporlar ve mali tabloların gerçek durumu yansıtması, reel kârların vergilendirilmesi ve bunlara bağlı olarak işletmelerin verimlilik ve rantabilitelerinin arttırılması açısından enflasyon düzeltmesinin yapılması ve bu düzeltmelere göre işletmelerin varlık ve kaynak yapısını gösteren mali tabloların yeniden düzenlenmesi hayati önem taşımaktadır.

Enflasyon düzeltmesi yapıldıktan sonra düzenlenen mali tablolar muhasebenin, gelişen ekonomi ve iş hayatına daha uygun kararlar alınmasında yöneticilere daha faydalı olacak, şirket yöneticilerinin daha doğru karar vermelerine olanak sağlayarak yatırımların doğru alanlara yönlendirilmesinde aktif rol oynayacaktır. Düzeltilmiş finansal tablolarla finansal analizler daha doğru yapılacak, işletmeler daha iyi değerlendirilecektir. İşletme dışındaki üçüncü kişilere, yatırımcılara ve halka daha doğru bilgiler verilecektir.

Enflasyon düzeltmesinden en iyi sonucu alabilmek için uygulamanın doğru yönlendirilmesi de en az uygulamanın kendisi kadar önemlidir. Bu konuda uygulamaya yön verilirken çelişkili olan noktalarda konunun uzmanı kişilerce çözümler üretilmeli, yetersizlikler giderilmelidir. İşletmelerde enflasyon muhasebesi uygulamalarının başarılı bir şekilde yürütülmesinin, işletme yönetiminin konuya destek vermesine, işletmede etkin bir finansal-yönetim muhasebesi akışının sağlanmasına ve konusunda uzman kişilerin istihdam edilerek ortak bir çalışmanın yapılmasına bağlı olduğu unutulmamalıdır.

5. YARARLANILAN YAYINLAR

GÜCENME Ümit, “Maliye Bakanlığı Yasal Düzenlemelerine Göre Enflasyon Düzeltmesi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı:22, Nisan 2004.

HAFTACI Vasfi, İşletmelerde Finansal Çözümleme, Genişletilmiş 3.Baskı, Derya Kitabevi, Trabzon, 2003.

KARAPINAR Aydın ve

Kadir GÜRDAL, Enflasyon Muhasebesi, TESMER Meslek İçi Eğitim Serisi, Tesmer Yayın No:54, Ankara, 2003.

ÖRTEN Remzi ve Aydın KARAPINAR,

Enflasyon Muhasebesi, Gazi Kitabevi, Ankara, 2003.

PEKDEMİR Recep ve

Yakup SELVİ, Örneklerle Enflasyon Düzeltmesi Muhasebesi (5024 Sayılı Kanun), İ.S.M.M.M.Odası, Yayın No:48, İstanbul, 2004.

TUĞLU Ali, “Yıllara Sari İnşaat İşlerinde İşe Başlama ve İşin Bitimi”, Vergi Dünyası, Sayı: 229, Eylül-2000.

ÜLGEN Soner, Ali

TUĞLU, “5024 Sayılı Kanunla Yapılan Düzenlemeye Göre Enflasyon Muhasebesi”, Maliye Postası, Özel Sayı, Sayı:561, Yıl:25, 15 Ocak 2004.

ÜNLÜ Levent, “Enflasyon Düzeltmesi-I”, Vergi Dünyası, Ocak-2004.

UYAR Süleyman ve

Mahmut DEMİRBAŞ, “Finansal Tabloların Yüksek Enflasyon Ortamında 5024 Sayılı Kanun ve 328 Sayılı VUK Tebliğine Göre Düzeltilmesi, Mükellef Açısından Özellik Arzeden Durumlar”, Maliye Postası, Sayı:567, Yıl:25, 15 Nisan 2004.

YÜKÇÜ Süleyman ve

Serdar ÖZKAN, Enflasyon Muhasebesi, Yaklaşım Yayınları, Ankara, 2003.

VUK, 5024 Sayılı Kanun.

VUK, 328 Sayılı VUK Genel Tebliği.