beyanda bulunmamakta, beyanda bulunanlarında yine %40‟ı daha sonraki dönemlerde ödeme yapmamaktadır (Ural, 1997). Bir baĢka örnekte, 2002 yılında Trabzon ili Pelitli Belediyesine yönelik yapılan bir çalıĢmada; bilgisayar ortamındaki tapu bilgileri, emlak beyanları ile eĢleĢtirilerek mükelleflerin %32‟sinin hiç beyan vermediği belirlenmiĢtir (Çete, 2002).
Uygulamada bazı belediyeler Kıymet Takdir Komisyonlarınca belirlenen raporlarında birden fazla sokağa cephe olan parsellerde emlak vergi değerinin hesaplanmasında, değerce en yüksek olan sokağın birim değerine göre vergi değerinin alınacağını belirtmiĢlerdir. Oysa beyan esası olduğu için vergi mükellefleri buna uymayabilir. Çünkü bazı durumlarda vergi mükellefleri kot farkı gibi engellerden dolayı değerli caddeye direkt olarak çıkamadıkları için değerli caddeye göre emlak vergisi vermeyi kabul etmemektedir. Yasal olarak bu engeli aĢamadıkları için de doğru olmayan beyanda bulunmaktadırlar. Dolayısıyla yapılan beyanın herhangi bir yöntemle belediyelerce kontrol edilmesi gerekmektedir.
Mevcut sistemler içinde belediyelerin bölge veya güzergah bazında tahmini emlak vergisi hesabını yapması uzun bir süreç alacaktır.
SONUÇ
Emlak vergisi birçok ülkede yüzyıllardır uygulanan bir vergi olmasına rağmen Türkiye‟de oldukça yeni bir uygulamadır. 1972 yılında 1972 yılında Bina ve Arazi Vergileri, Emlak Vergisine dönüĢtürülerek merkezi yönetime bırakılmıĢ, 1985 tarih ve 3239 sayılı Kanunla da 1986 yılından itibaren tahsili ve gelirleriyle tamamen yerel yönetimlere bırakılarak yerel bir vergiye dönüĢtürülmüĢtür.
Yerel yönetimlerce sunulan hizmetlerin birçoğundan emlak sahipleri doğrudan yarar sağladığından, emlak vergileri bir tür fayda vergisi olarak yerel yönetimlere tahsis edilmesi en uygun vergi türüdür. Bazı OECD ülkelerinde emlak vergisinin toplam vergi gelirleri içindeki oranı Türkiye‟deki oranların çok üzerinde önemli ve istikrarlı bir gelir kaynağıdır. Ancak, Türkiye‟de de emlak vergileri gerçekçi olmadığı gibi verimli ve istikrarlı bir gelir kaynağı da olamamıĢtır. Bu verginin matrahı, oranları, muafiyet ve istisna gibi uygulama konularında belediyelerin belirleme yetkileri olmadığından bu verginin belediyelere bırakılması mali yönden bir rahatlık getirmediği gibi kanunun uygulanması birçok yörede belediyelere yük getirmiĢtir. Özellikle seçmenle yakın iliĢkilerin yoğun olduğu orta ve küçük boyuttaki belediyelerde bu kaynaktan etkin bir Ģekilde yararlanılamamaktadır. Emlak vergisinde verimliliğin sağlanması için;
i. Belediyelerin tabi oldukları yasal mevzuat çerçevesinde topladıkları vergi, resim ve harç türündeki gelirlerin oranlarında artıĢ yapılması gerekmektedir.
Örneğin “Emlak Vergisi”nin konusunu oluĢturan emlak değerlerinin düĢük tespit edilmesi ve oranlarının düĢük olması belediyelerin bu gelirden yeterli ölçüde yararlanmasını engellemektedir. Yerinden yönetim anlayıĢının kurulması için kuvvetli bir vergi olan emlak vergisinin belediye gelirleri içindeki payının artırılması yerel bilincin artmasına da imkân tanıyacaktır.
ii. Belediyelerin öz vergi gelirleri ve harçlarının tutarları 2005 yılından günümüze güncellenmemiĢtir. Bu gelirlerin yeniden değerleme oranında endekslenmesi ile güncel hale getirilmesi ile beraber belediyelerin bu vergilerin tahsilinde gereken özeni göstermeleri belediyelere azda olsa gelir artıĢı imkânı verecektir.
iii. Vergide kayıt dıĢılık önlenmeli,
iv. Vergi alacaklarının tahsilinde kanunlar uygulanmalı, oy kaygısı güdülmemeli, v. VatandaĢlık bilinci artırılmalı,
vi. Gelir getirici mal ve hizmet üretim ve satıĢ sürecinde etkinlik sağlanmalı, vii. Arsa üretimi etkin bir Ģekilde yapılmalı
viii. Arsalar yüksek fiyata satıĢı sağlayabilecek imar düzenlemeleri yapılmadan satılmamalı.
Yapılan değerleme ve öneriler kapsamında belediyelerin nüfus artıĢı ve toplumsal geliĢmeye bağlı olarak ortaya çıkan gider artıĢını karĢılayacak gelir miktarı artıĢını sağlamak üzere hem gelir hem gider tarafında yapılması gerekenler vardır.
Kamu maliyesinin gelir ve gider yönü ile bir bütün olduğu dikkate alındığında gelirlerin yetmemesi durumunda gelir kaynaklarının artırılması çözümünü öne sürmeden önce harcamaların durumunun gözden geçirilmesi önemli bir adım olmalıdır. Yerinden yönetim anlayıĢı çerçevesinde yapılacak hizmetlerin öncelik sırasına göre belirlenmesi, yerel halkın buna karar vermesi ve kaynakları etkin kullanma teknik ve yöntemlerinin uygulanması ile yerel halka gereksiz maliyet yüklenmesine gidilmeden de gelir-gider denkliğinin sağlanmasına çalıĢılmalıdır. Bu noktadan sonra gelir miktarında artıĢ zorunlu ise mevcut gelirlerin artırılması konusunda belirtilen öneriler üzerinde durulmalı bunlarda yeterli olmazsa çalıĢmada belirtildiği gibi belediyelere merkezi idarenin yeni gelir kalemleri tahsis etmesi sağlanmalıdır.
KAYNAKLAR
ACAR A. (2002). “4751 Sayılı Kanunla Emlak Vergisi Kanununda Yapılan DeğiĢiklikler, Getirilen Af ve 2002 Yılı Emlak Vergisi Tarh, Tahakkuk ve Tahsil ĠĢlemleri”, Yerel Yönetim ve Denetim, Cilt:7, Sayı: 4, s. 26-36.
ACAR A. (1995). “Belediye Bütçelerinden Ayrılması Gereken Kanuni Paylar”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 4 Sayı:6, s. 51 .
AKDOĞAN A. (2002). Kamu Maliyesi, Gazi Kitabevi, 8. Baskı, Ankara.
AKSOY ġ. (1998). Kamu Maliyesi, Filiz Kitabevi, 3. Baskı, Ġstanbul.
AKALIN G. (1994). Türkiye‟de Mahalli Ġdareler, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt:3, Sayı:2.
ALTINOK T. (1975). Belediye Gelirleri, Maliye Dergisi, Sayı 13.
ALTUĞ F. (2002). Kamu Bütçesi, Ezgi Kitapevi, Bursa.
ARSLAN S. (1978). Merkezi İdarenin Mahalli İdareler Üzerindeki Denetimi, Kalite Matbaası, Ankara.
ARSLAN M . (2001). Türk Vergi Sistemi, Nobel Yayın Dağıtım, 2. Baskı, Ankara.
ARSLAN S. (1978). Merkezi İdarenin Mahalli İdareler Üzerindeki Denetimi, Kalite Matbaası, Ankara.
ATAÇ B. vd, (1977). Belediye Bütçeleri, E.Ġ.T.Ġ.A. Yay. EskiĢehir.
ATASOY V. (1992). Türkiye’de Mahalli İdarelerin Yapısı ve Yeniden Düzenlenmesi, Türk Dünyası AraĢtırmalar Vakfı Yay. Ġstanbul.
BAĞDINLI Ġ. H. (2002). “Emlak Vergisi Kanununda Yapılan Son Düzenlemeler”, Vergi Sorunları, Sayı: 164, s. 56-63.
BULUTOĞLU K. (2004). Kamu Ekonomisine Giriş, Batı Türkeli Yayıncılık, 8.Baskı, Ġstanbul.
BULUTOĞLU K. (2004). Türk Vergi Sistemi, Batı Türkeli Yayıncılık, 8. Baskı, Ġstanbul.
BULUTOĞLU K., KURTULUġ E. (1998). Bütçe ve Kamu Harcamaları, 2. Baskı, Filiz Kitabevi, Ġstanbul.
BĠLGĠÇ V. (1999). Yerel Yönetimler, 21.Yüzyıl Yayınları, Baskı:8, Hukuk Serisi: 3, Ankara
ÇETĠNKAYA Ö. (1992) Belediye Gelirleri Ġçerisinde Öz gelirlerinin Yeri, İller Ve Belediyeler Dergisi, Yıl:48, Sayı:559.
ÇOMAKLI ġ. (2007). Türk Vergi Sisteminde Emlak Vergisi ve Uygulaması, Yerel Yönetim ve Denetim, Cilt: 12, Sayı: 12, Aralık.
DAVEY K., EMREALP S. (1991). Kentsel Mali Kaynakların Yönetimi, IULA EMME Yerel Yönetim El Kitapları Dizisi, Kent Basımevi, Ġstanbul.
DAVID N. (1 Üniversity Press, Cambridge.967). The Origin and History of Program Budgeting, Second Edition, Harvard.
DAYAR H. (1998). Türkiye’de Ve Almanya’da Büyükşehir Belediye Yönetimlerinin Hizmet- Gelir Ve Bütçesel Yapılarının Karşılaştırmalı Analizi (Bursa – Münih Örneği) 1991 Sonrası, ĠçiĢleri Bakanlığı Mahalli Ġdareler
Kontrolörleri Derneği Yayınları, No:7, Ankara.
DERDĠMAN R. (2005). Yerel Yönetimler, Aktüel , s.56
DOĞAN M.E. (1996), “Belediyelerin Denetimi”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt:5, Sayı:5.
EDĠZDOĞAN N. (1998). Kamu Maliyesi II, (Kamu Gelirleri ve Vergi Teorisi), Ekin Kitabevi, 4. Baskı, Bursa.
EDĠZDOĞAN N., ÖZKER A. (2003). Niyazi, Türk Vergi Sistemi, Ekin Kitabevi, Bursa.
ERDEM M. vd (2003). Kamu Maliyesi, Ekin Kitabevi, 3. Baskı, Bursa.
FEYZĠOĞLU B. vd (1994). Devlet Bütçesi, Anadolu Üniversitesi Yayını, no:890, s.289.
EskiĢehir.
GÖZLER K. (1999). Türk Anayasaları, Ekin Kitabevi, Bursa.
GÖZÜBÜYÜK, A. (1970). Türkiye’de Mahalli İdareler,Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
GÜLER B. (1998), Yerel Yönetimler (Liberal Açıklamalara Eleştirel Yaklaşım), Todaie Yayını, no:280, s.197, Ankara.
KELEġ R. (1998). Yerinden Yönetim ve Siyaset, 3. Basım, Cem Yayınevi, s.200, Ġstanbul.
KIZILOT ġ. (2003). Servetlerin Vergilendirilmesinde Sorunlar ve Öneriler , Maliye Seçme Yazılar, Gazi Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler
Fakültesi‟ni GeliĢtirme Vakfı Ġktisadi ĠĢletmesi, 1. Baskı, s. 66-81, Ankara.
KURTULUġ B. (2006). Türkiye’de Belediyelerin Mali Yapısı ve Harcamaların Finansmanı, DPT Yayını, Ankara.
MUTLUER K. vd. (2007). Teoride ve Uygulamada Kamu Maliyesi, Bilgi Üniversitesi Yayınları, Ġstanbul.
NADAROĞLU H. (1998). Mahalli İdareler, 6. Baskı, Beta Basım, Ġstanbul.
TÜRKOĞLU Ġ. (2009). Yerel Yönetimlerde Mali Reform Arayışları: Türkiye’de Belediyelerde Mali Özerklik ve Belediye Başkanlarının Mali Özerklik Algılaması, Ankara
URAL S. (1997) Emlak Vergi Sisteminde Taşınmaz Değerlendirmesinin İrdelenmesi Yüksek Lisans Tezi), KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
ÜSTÜNIġIK B., YETER E. (1998). Belediyelerde Özkaynak Sağlanması Ve Mali Yapının Yeniden Şekillenmesi, Türk Belediyecilik Derneği Eğitim Projesi, Ankara
YETER E. (1999), Mahalli İdarelere İlişkin Fonlar ve Bakanlık Yardımları, Mahalli Ġdareler Derneği Yayınları. Ankara.
T.K.Ġ.(T.C. BaĢbakanlık Toplu Konut Ġdaresi BaĢkanlığı). (1993)-IULA/EMME URL-1, (2003).www.belgenet.com/yasa/k4746.html, (15/08/)
www. Hurriyet.com.tr (31.10.2009) www. Hurriyet.com.tr (16.08.2008) www. ilbank.gov.tr2011
www.muhasebat.gov.tr www.muhasebetr.com www.bumko.gov.tr/
www.tcmb.gov.tr www.migm.gov.tr/
www.ekitapyayin.com
www.turkcebilgi.com/kose_yazisi_22099_arif-simsek-emlak-vergisi tartismalari.html (19.06.2011)