Elektronik Ticaretin Sorunları

Elektronik ticarette yaşanan sorunlar da genelde yukarıda bahsedilen araçlar ve ilişkiler çevresinde dönmektedir. Bu sorunların çözümü için Türkiye’de ve dünyada çalışmalar sürdürülmektedir. İnternetin en yoğun kullanıldığı ülkelerden ABD’de elektronik ticaretin kullanımı da yoğun olduğu için, sorunlarla ilk karşılaşan ve çözüm getirmeye çalışan ülke konumuna gelmiştir. Bu yeni pazardan pay almak için, bu işte geç kalmış ülkeler ve gelişmekte olan ülkeler de internet için gerekli altyapı yatırımlarına hız kazandırmıştır. (http://www.e-ticaretmerkezi.net).

E-ticaret, bilim ve teknolojiyi üreten, süratle ekonomik ve toplumsal faydaya dönüştüren ülkeler ile endüstri toplumu olmadan bilgi toplumu olmaya çalışan geri kalmış ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki refah düzeyi farkını daha da arttıracaktır. Elektronik ticarette karşılaşılan sorunları finansal, yasal ve altyapı sorunları olarak gruplayabiliriz. Çözümler ve çalışmalar da bu üç ana grup üzerinde yürütülmektedir.

a) Finansal Sorunlar

Bir ev kullanıcısı olarak, sanal alem, siberuzay gibi adlarla adlandırılan internete girebilmek için dört unsura ihtiyacımız vardır. İlk olarak bir bilgisayar ve ikinci koşul olarak bu bilgisayara modem takılması gerekmektedir. Üçüncü olarak bir telefon aboneliğimizin olması gerekmektedir. Son olarak da bilgisayarların internete ortamına girişini sağlayan bir internet sağlayıcıya yani ISP’ye ihtiyaçları vardır. Avrupa’nın online yazılım şirketlerinden birinde yönetim kurulu üyesi olan Milferd Beck, Avrupalı tüketicilerin online alışverişe ABD’li tüketicilerden üç kat daha fazla harcama yaptıklarını belirtmiştir. OECD tarafından yayınlanan rapora göre, yüksek telefon hat ücretleri, firmalar arası e-ticaretin gelişimini engellemektedir. Türkiye, tüketicilerin satın alma gücüne göre pahalı bir maliyete sahip olmasına rağmen, OECD üyesi ülkeler arasında en düşük maliyetli ülke konumundadır.

Elektronik ticaret, normal ticarette olduğu üzere para alışverişi olan bir sistem olduğundan ve coğrafi sınırları da kaldırdığından doğal olarak klasik sorunların yanı

tahsilatı, ödeme araçlarının geliştirilmesi, gümrük işlemlerinin basitleştirilmesi, hatta elektronik ticarete uygun bir biçime getirilmesi gerekmektedir. Bu sorunların başında da fiziksel olarak bulunmayan bilgisayar programları ve internet üzerinden gönderilebilen diğer materyallerin satış vergilerinin toplanması büyük bir sorundur.

Elektronik ticaretin vergilendirilmesinde, sistemin adil olması, kuralların açık ve aynı zamanda esnek olması en önemlisi de vergi kayıplarını engelleyecek bir şekilde olmasıdır.

Finansal diğer sorun ise, sanal ortamdaki ödeme araçlarını oluşturmaktır. İnternet üzerinden mal alım satımı yapılmaya başlayınca ödeme araçları olarak çeşitli çözümler üretilmeye başlanmıştır. Bu ödeme araçlarından birisi de elektronik paradır. E-para kişide bulunan bir elektronik araca yüklenmiş mali bir değer veya kişisel fonu ifade eder. Elektronik araca yüklenmiş bir değer, kişi kullandıkça azalır ve bittiğinde tekrar yüklenmesi gerekir. E-paranın yaygın olarak kullanılan kredi kartlarından en belirgin farkı, provizyon ve benzeri bir sorgulama işleminin olmamasıdır. Elektronik paranın uygulanmasındaki sorunlar ise güvenlik sorunlarını giderilememesi ve hukuki ve kurumsal yapının tam olarak kurulmamış olmasıdır.

b) Yasal Sorunlar

Elektronik ticaretin ve internet işlemlerinin hızlı bir şekilde gelişmesi sonucunda yasal düzenleme yetersizliği ve belirsizliği sorunu ortaya çıkmıştır. Özellikle internet aracılığıyla ticaret yapılan ülkelerde yasal boşluklar oluşmuştur.

Elektronik ticaretin yasal sorunundaki boşluklar için her ülkede çeşitli düzenlemeler gerçekleştirilmiştir. Bu sorunlar için yapılan çalışmalardan bahsedilecektir.

c) Altyapı Sorunları

Elektronik ticaret, iletişim altyapıları ve bilgi teknolojilerine dayanılarak yürütülen bir ticaret sistemidir. Elektronik ticareti yürütebilmek için gelişmiş iletişim şebekesine, bilgisayarlara ve ona bağlanan bilgi teknolojilerine gereksinim vardır. Her geçen gün büyük bir hızla gelişen internete bağlı olarak elektronik ticaretin

yapılabilmesi için çeşitli altyapı sorunları baş göstermektedir. Bu altyapı sorunları aşağıda şekilde maddelendirebilmek mümkündür:

Telekomünikasyon altyapısı iyileştirilmeli ve herkesin bu hizmetlerden yararlanmasına imkan sağlanmalıdır. Elektronik ticaretin tüm şekilleri altyapıyı kullanarak yapılmaktadır. Özellikle internet bu altyapıyı kullanırken bilgi akışı gerçekleştirmektedir. Bu nedenle internette bir sıkışmaya yol açmayacak bir altyapıya ihtiyaç vardır.

İletişim ve bilgi teknolojilerinde tekelcilik kaldırılmalı ve rekabete açmak için var olan mevcut engeller ortadan kaldırılmalıdır.

İletişim alanındaki teknik standartlar belirlenmelidir. Elektronik sistem bünyesinde yer alan gerçek ve tüzel kişiliklerin işlem yapabilmesi için gerekli olan güvenin sağlanabilmesi için güvenlik altyapısı oluşturulmalıdır.

d) Ülkeler Açısından Sorunlar

Elektronik ticaretin sorunlarından yukarıda kısaca bahsetmeye çalışılmıştır. Ülkelerin elektronik ticaret açısından yaşamakta olduğu sorunlar ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. Bu elektronik ticaretin sorunlarını hangi açıdan ele alacağımızla doğru orantılı olarak farklılıklar gösterir. Örneğin olayı küçük ve orta boy işletmeler açısından inceleyecek olursak, elektronik ticaretin öncüleri ülkelere göre sorunlar aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir (http://iktisat.uludag.edu.tr/dergi /6/veysel/veysel.html) :

(1) Amerika

- kapsamlı yasal bir çerçeveye duyulan ihtiyaç - elektronik ödemeler için güvenlik standartları

- küresel uyum

(2) Avrupa

- elektronik ticaretin farkında olmamak - yüksek telekomünikasyon maliyetleri

- kamu sektörünün yeterince bu uygulamalara katılmaması - açık düzenli bir yasal çerçeveye duyulan ihtiyaç

- zihniyet/kültürel engeller

(3) Japonya

- farkındalık sorunu

- aşırı telekomünikasyon maliyetleri - kamu sektörünün çok az dahil olması - güvenlik ve standartlaşma gereksinimi - çok katı bir düzenleyici çerçeve

Görüldüğü üzere ABD dışı ülkelerde, KOBİ’ler açısından ele alındığında elektronik ticaretin en önemli sorununun altyapının kurulum maliyeti olduğu gözlenmektedir. Bu ABD’nin takipçisi olan gelişmiş ülkelerde de ülkemiz gibi gelişmekte olan ülkelerde de en önemli sorun olarak göze çarpmaktadır.

OECD’nin tahminlerine göre 1997 yılında 26 milyar dolar olan elektronik ticaret hacminin 2005 yılında 1 trilyon dolar olacağı göz önüne alınırsa (İnce, 1999; 18) bu rakamdan daha çok pay alabilmek için yukarıdaki bahsi geçen sorunların çözümünün ne kadar önemli olduğu daha iyi anlaşılacaktır.