ELEKTRONĠK TĠCARETĠN TÜRK VERGĠ SĠSTEMĠNE

Elektronik ticaretin Türk Vergi Sistemine etkilerinin değerlendirilmesi kapsamında vergi kaybı, vergi idaresinin maliyetleri ve rekabet eĢitsizliğinin vergi gelirlerine etkileri değerlendirilecektir.

3.1.1. Vergi Kaybı

Elektronik ticaret, mevcut durumu itibariyle vergi kayıplarına elveriĢli bir ortamda yapılmaktadır. Günümüzde, tüm dünyada, elektronik ticaret (mal ve hizmet alıĢveriĢi) iĢlemlerine bağlı olarak, Ģirketlerin vergi ödemeden kaçınma

çabalarının, ne kadar bir vergi kaybına neden olduğu bilinmemektedir (Akgün, 2007).

Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 2inci maddesinde belirtildiği üzere, bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya onun adına hareket edenlerce, alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesi yani teslimi vergiyi doğuran olaydır. Teslimin gerçekleĢmesi devletin vergi alacağını doğuran olaydır. Elektronik ticaret kapsamında internet üzerinden yapılan iĢlemlerde vergiyi doğuran olayın belirlenmesinde güçlükler ile karĢılaĢılmaktadır. Elektronik ticarette fiziki satıĢı gerçekleĢebilen mallar için vergiyi doğuran olayın yani teslimin belirlenmesinde bir güçlük yoktur.

Güçlük, fiziki olarak teslimi gerçekleĢemeyen sanal ürünler de vergiyi doğuran olayın belirlenmesidir. Diğer bir değiĢle, elektronik ticarette, KDV’nin tahsil edilmesine engel olan iĢlemler sanal ürünlerin alım satım iĢlemleridir.

Ayrıca yabancı bir ülkeden ekonomik değeri olan herhangi bir dijital ürünün kiĢisel bilgisayara indirilmesi durumunda vergi otoritesinin vergi tahsil etmesi oldukça güçtür. Bu noktada, sanal ürünlerin alım satımının vergi kaybına neden olmaması için, gayri maddi hak bedelleri ve hizmetler, özellikle sayısal bilgiler çerçevesinde açıklanabilirse, gelirin türü belirlenebilir ve vergilendirilmesi için bir matrah tespit edilebilir. Bu sayede KDV açısından elektronik ticaretin vergi sistemi üzerindeki olumsuz etkileri giderilebilir.

Elektronik ticaretin gelir vergisi açısından vergi kaybına sebep olup olmadığı da incelenmelidir. Türk Vergi Sisteminde gelir üzerinden alınan vergilerde belirleyici esas dar mükellefiyet ve tam mükellefiyet kavramlarıdır.

Konu ile ilgili olarak gerçek kiĢiler tarafından yapılan elektronik ticarette mükellefiyet kavramı ile ilgili Gelir Vergisi Kanunu, tüzel kiĢiler tarafından yapılan elektronik ticarette mükellefiyet kavramı ile ilgili Kurumlar Vergisi Kanunu yol haritası olarak kabul edilir. GVK’nın 3üncü ve 8inci maddeleri ile KVK’nın 9uncu ve 12inci maddeleri elektronik ticaret gelirlerinin vergilendirilmesi hususunda mükellefe yorum imkânı sağlamaktadır. Gelir üzerinden alınan vergilerde esas olan mukimlik kavramı ile ilgili elektronik ticaret açısından sorunlar mevcuttur. Yürürlükteki Kanunlarımızda iĢyeri

kavramı ile tam ve dar mükellefiyet Ģartları ile ilgili hükümlerin elektronik ticaret için ayrıca yer almaması nedeni ile gelir üzerinden alınan vergilerde vergi kayıplarının önüne geçilememektedir. Bu noktada, elektronik ticarette iĢ yeri kavramının çerçevesi belirleyecek bir düzenleme ile elektronik ticaret gelirlerinin vergilendirilmesinde kaçak olması engellenebilir.

ĠletiĢim teknolojilerindeki hızlı değiĢim elektronik ticaretin geliĢmesini de tetiklemektedir. Elektronik ticaretin hızla geliĢmesi karĢısında, fiziki altyapı eksikliklerin tamamlanması ve gerekli yasal düzenlemelere iliĢkin çalıĢmaların yapılması gerekmektedir. Özellikle yasal düzenlemelerin elektronik ticaretteki geliĢmeler ile paralel gitmemesi durumunda elektronik ticaretten kaynaklı vergi kayıplarının artması kaçınılmaz bir gerçek olarak karĢımıza çıkar.

3.1.2. Vergi Ġdaresinin Vergi Maliyetleri

Geleneksel ticaret ile kıyaslandığında elektronik ticaretin vergilendirilmesinde birçok sorun olduğu görülmektedir. Elektronik ticaretin vergilendirilmesinde yürürlükte yer alan vergi kanunlarının yetersiz kalması nedeniyle elektronik ticaret vergi kayıplarına ve rekabet eĢitsizliğine neden olmaktadır.

Elektronik ticaretin vergi sistemimize olan etkilerinden bir tanesi de vergi idaresinin vergi maliyetlerini arttırmasıdır. Bilindiği gibi elektronik ticaret son derece hızlı geliĢen ve sürekli yenilenen bir sistemdir. Bu kadar hızlı geliĢen elektronik ticaret sistemindeki yeniliklerin ve uygulamaların sürekli olarak takip edilmesi ve uygun vergilendirme seçeneklerinin belirlenmesi gerekir. Bu noktada elektronik ticaret, vergi idaresinin gerek teknik gerekse nitelikli personel donanımını zorunlu kılmaktadır. Bu bağlamda verginin açık ve saklı maliyetlerinde artıĢ gerçekleĢecektir.

3.1.3. Rekabet EĢitsizliğinin Vergi Gelirlerine Etkileri

Yürürlükteki vergi sisteminin tarafsızlığı kiĢi ve kurumların yürürlükte olan vergi sistemine güvenmesi için olmazsa olmaz kurallardan biridir. Vergi politikalarının genel amacı da vergi sisteminin tarafsızlığını korumak ve eĢitliği sağlamaktır. EĢitlik kavramı vergi mükellefleri arasında vergi yükünün eĢit bir Ģekilde dağıtılmasıdır. Vergi sisteminin tarafsızlığını koruması ve vergi dağıtımında eĢitliğin sağlanabilmesi için vergileme alanında elektronik ticarete konu olan ürünler ile geleneksel ticarete konu olan ürünler arasında farklı bir durum yaratılmamalı ve mükelleflerin vergisel avantajlar ya da dezavantajlar nedeniyle, söz konusu ticaret biçimlerinden herhangi birine yönelmelerine sebebiyet verilmemelidir. Mükelleflerin benzer ticari iĢlemlerini geleneksel yollarla ya da elektronik ortamlarda gerçekleĢtirmeleri hallerinde, benzer vergi oranlarıyla karĢılaĢmaları sağlanmalıdır (Günaydın, 2000: 100).

Elektronik ticaret iĢlemleri üzerine konulacak vergiler, geleneksel ticaret iĢlemleri üzerindeki vergilere paralel olarak konulmalıdır. Geleneksel ticaret üzerinden alınan vergilerin elektronik ticaret iĢlemlerine uygulanan vergilerden yüksek olduğu durumlarda, tüketiciler alım satım iĢlemlerini geleneksel yollardan gerçekleĢtirmek yerine elektronik ticaret yoluyla gerçekleĢtirme yolunu seçecektir. Bu durumda geleneksel ticaret uygulamaları üzerinden alınacak vergiler tahsil edilemeyecek ve elektronik ticaret dolaylı olarak vergi kaybına neden olacaktır.

Sonuç olarak elektronik ticaret üzerine konulacak vergiler, aynı durumda bulunan ekonomik sektörler arasındaki rekabet eĢitliğini devam ettirmelidir. Vergi konulurken ticaret tipleri arasında ayrım yapılmamalıdır aksine her ticaret tipi arasındaki eĢitliğin sağlanması hedefi güdülmelidir.

Bunlara ek olarak teslim Ģekline bakılmadan elektronik ticaret geleneksel ticaretten daha yüksek veya daha düĢük vergi oranlarına tabii olmamalıdır.

3.2. VERGĠ REKABETĠNĠN TÜRK VERGĠ SĠSTEMĠNE ETKĠLERĠNĠN