Ekonomik İlişkiler

Makedonya bağımsızlığını kazandıktan sonra Türkiye ile ticari alanda da iş birliği yapmaya başlamıştır. “Turizm İş Birliği Anlaşması” 27 Ekim 1993’te, “Makedonya ile Ticaret ve Ekonomik İş Birliği Anlaşması” 17 Mart 1994’te imzalamıştır. Bu anlaşma Türkiye ile Makedonya arasında ekonomi ile birlikte tarım, turizm, inşaat, kimyasal sanayi ve ulaşım alanlarında işbirliklerini öngörmektedir. Ayrıca Türkiye Cumhuriyeti Makedonya Cumhuriyeti’ne 25 milyon dolar borç vermeyi taahhüt etmiştir. Dönemin Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Murat Karayalçın tarafından 1994 yılında Üsküp ziyareti gerçekleştirilmiş, bu ziyarette 10.000 ton tahıl Makedonya’ya hibe edilmiştir. “Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması” 16 Haziran 1995’te,“Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması” ise 14 Temmuz 1995’te imzalanmış olup İki ülke arasında petrol ve petrol ürünleri ticaretine ilişkin anlaşma ise Temmuz 1995’te imzalanmıştır135_{. 12 Eylül 1995’te de ülkeler arası daimi} uçak seferleri başlamıştır. İki ülke arasında “Serbest Ticaret Anlaşması” 7 Eylül 1999 tarihinde imzalanarak 10 Eylül 2000’de yürürlüğe girmiştir.

Türkiye Makedonya İş Forumu’nun ilki Mayıs 2009’da Ohri’de yapılmıştır136_. Dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ve Makedonya Başbakanı Nikola Gruevski’nin katılımıyla 5 Aralık 2009’da Türkiye-Makedonya İş Forumu 2. toplantısı İstanbul’da yapılmıştır. Bu forumda Makedonya ile Türkiye arasındaki toplam ticaret hacminin 1 Milyar ABD Dolarına çıkarılması hususunda anlaşmaya varılmıştır. Ayrıca Makedonya Başbakanı Gruevski İstanbul, Kayseri, Konya, Gaziantep, İzmir ve Bursa illerinde iş forumu düzenlemek maksadıyla 29 Ocak–3 Şubat 2012 tarihleri arasında Türkiye’yi ziyaret etmiş ve gerçekleştirmiş olduğu forumlarda Türk işadamlarını yatırım yapmaları için ülkesine davet etmiştir. Başbakan Erdoğan ile de bir görüşme gerçekleştirmiştir137_.

135 _{Metodi Hadzi Janev, a.g.m., s.153-55.} 136 _{Tuncay Babalı, a.g.m., s.33.}

İkili ekonomik ve ticarî işbirliğine bağlı olarak Makedonya’daki Türk yatırımları son dönemde hızla artarken Makedonya’da Türkiye sermayeli yaklaşık 100 yatırımcı bulunmaktadır. Bu firmalar 1 milyar euro toplam yatırım tutarı ile 5.000 kişilik istihdam sağlamıştır. Türk firmaları inşaat ve ticaret yanında bankacılık, eğitim, sağlık, tarım, tekstil ve turizm sektörlerinde de faaliyet göstermektedir. Makedonya’da yatırım yapan firmalar KOBİ niteliğinde işletmelerdir. Ziraat Bankası, Halkbank, Cevahir, TAV, Sütaş, Ramstore, Avrupa Göz Hastanesi, Acıbadem gibi sektörlerinde lider şirketler ve Uluslararası Balkan Üniversitesi yatırımcı Türkiye şirketleri arasında yer almaktadır.

Makedonya’da 2008 yılında açılan bir ihale ile TAV şirketi Üsküp ve Ohri hava limanlarının modernleştirilmesi ve işletmesi hakkını kazanmıştır. TAV bu hava limanlarının işletmelerini 1 Mart 2010 yılından itibaren 20 yıllık süre için devralmıştır. Modernizasyonu tamamlanan Ohri Aziz Pavlus Havaalanı 10 Nisan 2011 tarihinde Başbakan Nikola Gruveski tarafından açılmıştır. Üsküp Büyük İskender Havalimanı da 6 Eylül 2011 tarihinde açılmıştır. THY İstanbul Üsküp arasındaki seferlerini 2011 Haziran ayında üç kat arttırarak 10’a çıkarmıştır. Pegasus Havayolları da İstanbul ve İzmir’den Üsküp’e seferlerini 15 Ağustos 2011’te başlatmıştır. Pegasus Havayollarının ilk Üsküp seferi dönemin Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım’ın katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Ayrıca 7 Nisan 2011 tarihinde Üsküp’te açılan tamamı Türk sermayeli Avrupa Göz Hastanesi, Şubat 2011 tarihinde yapımı gerçekleştirilen Princess Otel ve Başbakan Gruevski tarafından açılışı yapılan Ulak Ambalaj firmasının Berova’daki yapışkan bant fabrikası Türk firmalarının Makedonya’ya yaptıkları önemli yatırımlar arasındadır. Türk yatırımları arasında önemli bir diğer yatırım projesi de Cevahir Holding’in yaklaşık 200 milyon dolarlık 1300 konut kapasiteli projesidir. Zikredilen bu yatırımlar ile Makedonya’da Türk yatırımları toplamı taahhüt edilenlerle 724 milyon ABD dolarına ulaşmıştır138_.

Türk şirketlerinin Makedonya’daki yatırımları 2011 yılından sonra da devam etmiştir. Sağlık sektöründe Sante Plus Hospital (Üsküp), inşaat malzemeleri sektöründe Eurobrick Company (Köprülü), gıda sektöründe Levidia Agro (Koçani) ve kimya

sektöründe Blue Energy (Kalkandelen) Türk şirketlerinin 2015 yılında Makedonya’daki yatırımlarından bazılarıdır.

Tablo 5: Makedonya’nın En Çok İthalat Yaptığı İlk 10 Ülke (2015)

İthalat (000 ABD Doları) Toplam İthalatta Payı(%)

Almanya 808.946 12,6 İngiltere 620.530 9,7 Yunanistan 499.252 7,8 Sırbistan 493.193 7,7 Çin 390.497 6,1 İtalya 386.005 6,0 Bulgaristan 340.539 5,3 Türkiye 319.442 5,0 Romanya 206.615 3,2 Slovenya 184.707 2,9 Genel İthalat 6.399.867 100,0 Liste Toplamı 4.249.726 66,4 Diğer Ülkeler 2.150.141 33,6

Makedonya’nın 2015 yılı toplam dış ticaret hacmi içinde Türkiye, %3,6 payla 8. sırada yer alırken ihracatında ise 13. sırada yer almaktadır. Türkiye, Makedonya’nın 2015 yılı ithalatında %5 payla 8. sırada yer almaktadır.

Tablo 6: Makedonya’nın En Çok İhracat Yaptığı 10 Ülke (2015)

İhracat(000 ABD Dolar ) Toplam İhracatta Payı (%)

Almanya 1.990.053 44,3

Bulgaristan 270.794 6,0

Sırbistan 205.090 4,6

Kosova 187.014 4,2

139 _{Makedonya Türkiye Ticaret Odası, MATTO Makedonya Raporu 2016, 2016, s.6.} 140 Makedonya Türkiye Ticaret Odası, MATTO Makedonya Raporu 2016, 2016, s.6-7.

İtalya 181.363 4,0 Yunanistan 165.702 3,7 Belçika 143.025 3,2 Çin 142.820 3,2 Romanya 107.390 2,4 İspanya 100.825 2,2 Genel İhracat 4.489.934 100,0 Liste Toplamı 3.494.076 77,8 Diğer Ülkeler 995.858 22,2

2017 yılında ise Makedonya ile Türkiye’nin ticaret hacmi 462 milyon dolar düzeyindedir. Türkiye’nin ihracatı bir önceki yıla göre % 4,7 oranında azalmış ve 360,3 milyon dolar değerinde gerçekleşmiştir. Türkiye’nin Makedonya’dan 2017 yılı ithalatı ise bir önceki yıla göre % 22,5 artarak 101,1 milyon dolar düzeyine çıkmıştır. Türkiye Makedonya’nın 2017 yılı ithalatında yedinci, ihracatında ise dokuzuncu sırada yer almaktadır.

2018’in ilk sekiz ayında Makedonya’nın toplam dış ticaret hacmi 10 milyar 314 milyon 611 bin dolar olarak gerçekleşmiştir. İhracat % 24,3 oranında artarak 4 milyar 428 milyon 642 bin dolar, ithalat ise % 21,4 artarak 5 milyar 885 milyon 969 bin dolar seviyesine yükselmiştir. Makedonya Devlet İstatistik Kurumunun 2018 yılı ilk sekiz aya ilişkin dış ticaret verilerine göre ise Makedonya ile Türkiye arasındaki ticaret hacmi önceki yılın aynı dönemine göre % 19 artarak 334 milyon 340 bin dolara yükselmiştir. Makedonya’nın Türkiye’ye yaptığı ihracat 63 milyon 857 bin dolar, Türkiye’den ithal ettiği mal ve hizmet ise 270 milyon 484 bin dolar olmuştur. 2018 yılında Makedonya dış ticaretindeki en büyük payı sırasıyla Almanya, Yunanistan, Büyük Britanya, Sırbistan ve

Bulgaristan almaktadır. Türkiye ise ilk sekiz aylık süreçte 9. sırada yer almıştır. Makedonya ticaretinden pay almaktadır.141.