2009 yılında 270 milyar dolar seviyesindeki GSYİH, 2014 yılında 568 milyar dolarla zirve yapmıştır.
2015, 2016 ve 2017 yıllarında ise düşüşe geçerek sırasıyla 494 milyar dolar, 405 milyar dolar ve 376 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Milli gelirin 2018 yılında yaklaşık 409 milyar dolar, 2019 yılında ise yaklaşık 476 milyar dolar olacağı tahmin edilmektedir (IMF).
KDV oranı %5’tir. Nijerya, Afrika’nın (ECOWAS dahil) en düşük KDV oranına sahip ülkesidir. IMF, düşen petrol gelirlerini mahsuben, bütçe gelirlerinin artırılması amacıyla KDV oranının yükseltilmesini ve vergi tabanının genişletilmesini tavsiye etmektedir.
7,3 trilyon Naira olan 2017 federal kamu bütçesinin 2018 yılında 8,6 trilyon Naira (28,2 milyar dolar) olması planlanmaktadır. (Bütçe Bakanlığı: http://www.nationalplanning.gov.ng/). Hükümet 2017 bütçesinde öngörülen geliri sağlayamamıştır. Döviz gelirindeki azalma, ithalatın finansmanını da olumsuz etkilemektedir. 2016 yılında başlayan ekonomik durgunluk (resesyon) 2017 yılının ikinci çeyreğinin bitimi itibarıyla sonlanmıştır. 2018 yılı büyümesi ise, IMF tarafından %1,9; Dünya Bankası tarafından %2,5; Moody’s tarafından %3,3 olarak tahmin edilmektedir.
Milli gelirdeki artış veya azalışta, petrol üretimi ve uluslararası piyasa fiyatlarından kaynaklanan gelir artışı (veya azalışı) etkili olmaktadır. Zira ekonomisi petrole dayanan Nijerya, toplam 37 milyar varille dünyanın 9. büyük rezervine sahip olup, 2016 yılında 14. büyük petrol üreticisi (1,4 milyon varil/gün) ve 9. büyük petrol ihracatçısı (1,7 milyon varil/gün) ülke olmuştur (OPEC).
Nijerya’nın 2017 yılındaki yaklaşık 41 milyar dolarlık ihracatının 33 milyar dolarlık (%81’lik) kısmı ham petrol (GTİP:2709); 5,7 milyar dolarlık (%14’lük) bölümü doğal gazdan (GTİP:2711) oluşmaktadır.
Bahse konu iki ürün ihracatı, toplam ihracatının %95’ine denk gelmektedir. Hindistan (%19,9) en büyük ham petrol ithalatçısıdır. Diğer ülkeler ABD (%14,4), İspanya (%9,6), Hollanda (%9,3) ve Fransa’dır (%7,4).
Ancak, ülkenin en önemli petrol sahasını oluşturan Nijer Deltası’ndaki siyasi gerilim ve petrol tesislerine yönelik sabotajlar, ülkenin %100 kapasite ile petrol üretim ve ihracatını engellemektedir.
Nijer Deltası bölgesi, aynı zamanda ülkenin en yoğun nüfuslu ve en fakir bölgelerinden biridir. 2005 yılında 2,3 milyon varil/gün olan petrol üretimi, petrol altyapısına yapılan saldırılar nedeniyle 2016 yılında 1,4 milyon varil/gün seviyesine kadar gerilemiştir (OPEC). İç güvenlik sorunu ve üretim azalmasına ilaveten uluslararası piyasalarda 2014 yılının ikinci yarısından beri petrol fiyatının %50-60 oranında düşük seyretmesinin de etkisiyle Nijerya’nın 2012 yılına ait 99 milyar dolar düzeyindeki ham petrolden elde edilen ihracat gelirinin 2016 yılında 27 milyar dolara düşmesine yol açmıştır. Petrol satışı, miktar bazında da düşüş içindedir. Ham petrol rafineri işleme kapasitesi toplam 446 bin varil/gündür.
Kaliteli ve ucuz maliyetli petrolünün yanında, dünyanın 9. büyük doğal gaz rezervine de (5,2 trilyon m3) sahip bulunmaktadır. Üretim miktarı 85 milyar m3, ihracatı ise 27 milyar m3’tür. Afrika’da Cezayir’den sonraki tek doğal gaz ihracatçısıdır. 2016 yılında 4,6 milyar dolarlık gaz ihracatının
%17’sini İspanya, %11’ini Hindistan, %9’unu da Japonya ithal etmiştir.
Tüm bu gelişmelere rağmen, Nijerya mülkiyet edinme, inşaat izinlerinin çıkarılması, uluslararası ticaret ve vergi ödeme gibi hususlarda yaşanan sıkıntılar sebebiyle iş yapmanın zor olduğu bir ülke olarak değerlendirilmektedir. Nijerya, Dünya Bankası’nın raporlarına göre iş yapmanın oldukça zor olduğu ülkeler arasında yer almaktadır. Dünya Bankasına göre, iş yapma kolaylığı açısından 190 ülke arasında 169. sırada yer almaktadır. (Dünya Bankası 2017)
6 Nijerya dünyada gelir dağılımının en bozuk olduğu ilk 10 ülke arasında yer almaktadır. Güney Afrika Cumhuriyeti ve Kenya’dan sonra gelir dağılımının en kötü olduğu 3. ülkedir. Yolsuzluk Algılama Endeksinde 183 ülke arasında 143. sırada yer almıştır.
Ülkenin hane halkı başına en az harcamanın yapıldığı bölge ise Kuzey-Doğu Bölgesi’dir. Tarihsel olarak bu bölge, hayati limanlara sahip olan kıyı şeridindeki bölgelerden daha az refaha sahip olmuştur. Kişi başına gelir kuzeyde, güneye göre %50 daha azdır.
IMF’nin 2018 yılında Nijerya ekonomisiyle ilgili yayımlanan bir raporunda, Nijerya’nın artan petrol fiyatlarının ve yeni döviz tedbirlerinin yardımıyla durgunluktan çıkışı ve döviz rezervlerindeki güçlü toparlanma memnuniyetle karşılanmıştır. Döviz kurlarında bir yakınsama başlangıcı, sıkı para politikası, vergi idaresindeki iyileştirmeler ve iş (ticaret) ortamının iyileştirilmesinde önemli adımlar atılması da dahil olmak üzere Ekonomik İyileşme ve Büyüme Planının uygulanmasındaki ilerleme takdir edilmiştir.
Bununla birlikte, IMF, petrol dışı, tarım dışı sektördeki büyümenin artmadığı için önemli zorlukların devam ettiğini; enflasyonun yüksek ve yapışkan kaldığını; işsizliğin arttığını ve yoksulluğun yüksek olduğunu belirtmiştir. Bu açıkların giderilmesi için kapsamlı ve tutarlı politika eylemlerinin acil olarak uygulanması gerektiği ifade edilmiştir.
IMF, Nijerya ekonomisindeki kırılganlıkların düzeltilmesi ve yüksek kişi başı büyüme oranlarının elde edilebilmesinin kapsamlı politikaların acilen uygulanması yoluyla olacağını belirtmiştir. IMF, bu politikaların uygulanmasının artan petrol fiyatları ve yaklaşan seçimler nedeniyle geciktirilmemesinin önemini de vurgulamıştır.
Kaynak: https://www.ticaret.gov.tr/yurtdisi-teskilati/afrika/nijerya/ulke-profili/genel-ekonomik-durum
EKONOMİDE GELECEĞE YÖNELİK BEKLENTİLER
Nijerya Covid19 ile mücadele kapsamında bir çok ülkeye olan uçuşları durdurmuştur. Ancak ülkede limanlar ve uçak taşımacılığı çalışmaya devam etmektedir. Ülkede bir çok ekonomik önlem almış ve uzun süreli sokağa çıkış yasakları uygulamaya alınmıştır. Ekonomik açıdan özel sektöre ve halka yönelik destekler oluşturmuştur. Bununla birlikte, Fuar ve organizasyon iptalleri dışında, uluslararası mal ve hizmet ticaretine ilişkin bir sıkıntı bulunmmaktadır.
Nijerya’da ekonomik senaryo, Covid-19 salgını ve küresel petrol fiyatı çöküşünün ikiz şokları arasında önemli ölçüde kötüleşmiştir. Ülkenin büyük ekonomik merkezlerinde uygulanan kilitlenme önlemleri, sadece hizmetler sektörü tüketimdeki ciddi gerilemeden kaynaklandığı için darbeyi artırması beklenmektedir. Merkez Bankası tarafından Mart ortasında ilan edilen yaklaşık 3,5 trilyon NGN civarında (yaklaşık 9,7 milyar ABD doları), yasama meclisinin alt odası o ayın sonunda hanehalkı ve işletmelerin serpinti ile başa çıkmalarına yardımcı olmak için bir teşvik tasarısını onaylamıştır.
Hükümet ayrıca çok taraflı borç verenlerden 9,6 milyar ABD Doları tutarında fon sağlamayı hedeflemektedir. Bu arada, keskin bir şekilde kötüye giden görünüm, hem S&P Global Ratings hem de Fitch Ratings'i Nijerya'nın kredi notunu son zamanlarda önemsiz bölgelere indirmeye itmiştir. Ancak Moody's, bir düşüşten uzak durmuş ve 15 Nisan'da ülkenin B2 notunu korumuştur.
2016 durgunluğundan ancak kademeli olarak toparlandıktan sonra, ekonomi bu yıl tekrar daralmasına kesin gözüyle bakılmaktadır. Ham petrol fiyatlarının düşmesinin yerli üretimi engelleyebileceği, döviz ve mali gelirlerdeki muhtemel bozulmanın ve ülkenin uluslararası rezervlerine ve para birimine baskı uygulaması beklenmektedir. FocusE Economics panelistleri, 2020 yılında %2,0 oranında küçülmesi öngörülen Nijerya ekonomisindeki küçülme 3,1 puan seviyesindedir. 2021 yılında %1,9 oranında GSYİH’de büyüme beklenmektedir.
7
NİJERYA’NIN GENEL DIŞ TİCARETİ
Tablo 1 Nijerya’nın Dış Ticareti (1000 Dolar)
2015 2016 2017 2018 2019
İhracat 48,465,647 34,764,915 41,010,138 52,920,065 53,624,701 İthalat 33,839,240 35,947,713 28,839,569 36,477,277 47,387,304 Hacim 82,304,887 70,712,628 69,849,707 89,397,342 101,012,005 Denge 14,626,407 -1,182,798 12,170,569 16,442,788 6,237,397 Kaynak: ITC TradeMap (www.trademap.org)
Nijerya dış ticaret fazlası veren bir ülke konumudadır. 2019 yılında 53 milyar $ ihracata karşılık toplam 47 milyar $ ithalat gerçekleştirmiştir. Nijerya’nın 2019 yılı ihracatında ilk sırada yer alan Hindistan’ın payının % 15,4 olduğu, bu ülkeyi İspanya (%9,9), Hollanda (%9,1), Gana (%7,5) izlemektedir. Türkiye ise Nijerya’nın ihracatında %2,5 pay ile 11. sırada yer almıştır.
Nijerya’nın en önemli ithalat kalemleri sırasıyla makine ve aksamları, mineral yağlar ve yakıtlar petrol, otomobiler ve aksam parçalarından oluşmaktadır.
Nijerya ithalatının % 25,5’ini Çin’den gerçekleştirmiştir. Aynı yıl Hindistan % 12,0 pay ile Nijerya’nın ithalatında ikinci sırada yer almış; A.B.D. (%9,9), Hollanda (%7,4) ve Belçika (%5) ile Nijerya’nın diğer başlıca tedarikçileri olmuştur. Türkiye, Nijerya’nın başlıca tedarikçileri sıralamasında %0,8 pay ile 22.
sırada yer almıştır.
NİJERYA’NIN TÜRKİYE İLE DIŞ TİCARETİ
Türkiye-Nijerya ikili ticaret verileri incelendiğinde ülkemiz aleyhine sürekli dış ticaret açığı verir şekilde olduğu görülmektedir. İki ülke arasındaki ticaret dalgalı bir seyir izlemektedir.
Tablo2 Türkiye-Nijerya Dış Ticaret Değerleri (1.000 Dolar) YIL İHRACAT İTHALAT HACİM DENGE 2010 250,602,360 602,557,381 853,159,741 -351,955,021 2011 393,837,482 823,203,183 1,217,040,665 -429,365,701 2012 438,767,037 1,123,943,565 1,562,710,602 -685,176,528 2013 412,666,100 1,119,060,900 1,531,727,000 -706,394,800 2014 439,828,875 2,043,854,333 2,483,683,208 -1,604,025,458 2015 313,984,489 831,209,140 1,145,193,629 -517,224,651 2016 241,603,577 440,521,435 682,125,012 -198,917,858 2017 335,424,326 704,035,636 1,039,459,962 -368,611,310 2018 346,279,266 932,081,156 1,278,360,422 -585,801,890 2019 595,924,416 1,782,599,326 2,378,523,742 -1,186,674,910 Kaynak: TÜİK, (http://www.tuik.gov.tr)
İhracat
2019 yılında Nijerya’ya ihracatımızda motorlu Demir veya çelikten inşaat ve inşat aksamı; alçılar;
kablolar ve demir veya alaşımsız çelikten profiller ilk üç sırada yer alan ürün kalemleridir.
8 İthalat
Türkiye’nin Nijerya’dan 2019 yılında ithal ettiği başlıca ürünler arasında mineral yağlar ve yakıtlar; yağlı tohumlar ve meyveler ile kakao ve ürünleri ilk üç sırada yer almaktadır.