Egmont Grubu

Uluslararası metinlerdeki düzenlemeler doğrultusunda, ―Ģüpheli iĢlem bildirimi‖ karaparanın aklanması ile mücadele sisteminin olmazsa olmaz bir parçası haline gelmesi, merkezi bir birim ihtiyacını doğuran en önemli etken olmuĢtur. Kısaca bir mali kurum aracılığıyla gerçekleĢtirilen bir iĢlemde olağanüstü, alıĢılmadık bir durum veya Ģüpheyle karĢılaĢılması halinde, bu iĢlemin ve iĢlemi gerçekleĢtirenlerin yetkili otoritelere bildirilmesini gerekli kılan Ģüpheli iĢlem bildirim yükümlülüğü bu bildirimin nereye yapılacağı, bu bildirimlerin ne gibi iĢlemlere tabi tutulup, nasıl analiz edileceği ve ulaĢılan sonuçlardan nasıl yararlanılabileceği sorularını da beraberinde getirmiĢtir. Bu kapsamda, karaparanın aklanması ile mücadelede, ülkelerin bankalar ve mali kurumlara Ģüpheli iĢlem bildiriminde bulunma ve bilgi verme zorunluluğu yüklemeleri sonucunda, her bir ülke tarafından ifĢa edilen mali bilgileri toplamak, analiz etmek ve yetkili birimlere iletmekle görevli ―mali istihbarat birimleri‖(FIU) oluĢturulmuĢtur.

47 bknz http://europa.eu/scadplus/leg/en/lvb/l24016.htm

9 Haziran 1995 tarihinde, Brüksel‘de 24 ülke ve 8 uluslararası örgütün bir araya gelmesiyle ―Egmont Grubu‖ oluĢturulmuĢtur.48 Egmont Grubu‘nun temel amacı; ülkelerin ulusal karaparanın aklanmasıyla mücadele sistemlerini geliĢtirebilmelerine yardımcı olup, uluslararası bilgi değiĢiminin önündeki engelleri kaldırmaktır. Söz konusu yardımın kapsamı içerisinde mali istihbarat birimlerine teknolojik yardım, personelin eğitimi, tecrübe ve bilgi aktarılmasının yanı sıra uluslararası bilgi değiĢiminin geliĢtirilip, sistematik bir yapıya kavuĢturulması da planlanmaktadır.

Egmont Grubu çalıĢmalarını, üye ülke temsilcilerinin katılımı ile düzenlenen toplantılar yoluyla gerçekleĢtirmektedir. Grubun oluĢturulması, karaparanın aklanmasıyla mücadelede uzun ve yoğun çalıĢmaların ürünüdür ve temellerini çeĢitli uluslararası giriĢim ve kararlardan almıĢtır. Viyana Konvansiyonu, Basel Ġlkeler Bildirisi ve özellikle FATF 40 Tavsiye Kararında teĢvik edilen karaparanın aklanmasının önlenmesinde uluslararası iĢbirliğinin sağlanması hususu Grubun oluĢturulmasında etkili olmuĢtur. Hedeflere ulaĢmada somut adımlar atılabilmesi amacıyla ―çalıĢma grupları‖ oluĢturulmuĢtur. Bunlardan ―mevzuat çalıĢma grubu‖ (Legal Working Group); potansiyel üyelerin adaylığını incelemekte ve mali istihbarat birimleri arasında iĢbirliği de dâhil olmak üzere tüm yasal yönlerini ele almaktadır. Ayrıca Egmont Grubun resmi belgelerinin hazırlanmasına da aracılık etmektedir. ―Eğitim ÇalıĢma Grubu‖(Training Working Group); üye ülkelerin mali istihbarat birimlerinin ihtiyaçlarına dayalı olarak uluslararası ve bölgesel seminerler düzenlemekte, arındırılmıĢ örnek olay çalıĢmaları dağıtmakta ve dünya çapında teknik yardım koordinasyonu sağlamak üzere diğer uluslararası organizasyonlarla birlikte çalıĢmaktadır. ―Outreach ÇalıĢma Grubu‖ global mali istihbarat birimi ağını geniĢletme ve geliĢtirme üzerine yoğunlaĢmaktadır. Bu grup potansiyel aday mali istihbarat birimleri ile ön iletiĢim kurmaktan ve bir mali istihbarat biriminin Egmont üyeliğine hazır olup olmadığını belirlemek üzere değerlendirmeler yapmaktan sorumludur. Operasyonel ÇalıĢma Grubu (Operational Working Group) üye mali istihbarat birimlerinin operasyonel bölümleri arasında artırılmıĢ iĢbirliğini teĢvik etmekte ve mali istihbarat birimleri tarafından toplanan bilgileri kullanarak çalıĢma ve tipolojilerin geliĢtirilmesini koordine etmektedir. Bilgi Teknolojisi ÇalıĢma Grubu (Information Technology Working Group) ise mali istihbarat birimlerine teknik

48 _{Ġlk toplantı Belçika‘nın Brüksel Ģehrinde Egmont-Arenberg Palace‘ta yapılmıĢ ve toplantının}

destek sağlamakta, tavsiyelerde bulunmakta, mali istihbarat birimleri arasında elektronik bilgi değiĢimini kolaylaĢtırmak için çalıĢmalarda bulunmakta, bilgi teknolojisi ile ilgili konularda diğer çalıĢma gruplarına destek sağlamaktadır.

Egmont Grubu faaliyetlerini bu beĢ çalıĢma grubuyla sürdürmektedir. Hedefler doğrultusunda temel kararlar ise üye ülkelerin FIU‘larının baĢkanlar düzeyinde temsil edildiği ―Genel Kurul‖ toplantılarında ele alınmaktadır. Grubun karar organı genel kurul iken, yürütme organı bu çalıĢma gruplarıdır.

Egmont Grubu‘nun 1996 yılında Roma‘da yaptığı toplantıda, Grubun çalıĢmalarına yön verebilmek için en azından ortak kriterlerin belirlendiği bir FIU tanımı kabul edilmiĢtir. 2004 yılında ise bu tanım, terörün finansmanını da kapsayacak Ģekilde yeniden düzenlenmiĢtir.

Buna göre; mali istihbarat birimi: ―suçtan elde edildiğinden Ģüphe duyulan gelirlere ve potansiyel terörün finansmanına veya karapara aklama ve terörün finansmanı ile mücadele amacıyla ulusal mevzuat ve düzenlemelerin gerektirdiği mali bilgilere iliĢkin bildirimleri toplamak, analiz etmek ve ilgili makamlara sevk etmekle sorumlu merkezi ulusal birimdir.‖

FIU tanımı yapılmasıyla güdülen amaç, karapara aklama ve terörün finansmanıyla ilgili FATF ve diğer uluslararası organizasyonlardan farklı olarak Egmont Grubuna ait ve onun faaliyetlerinde esas alacağı tanıtıcı ve ayırt edici ortak bir kavram geliĢtirmektir. FIU tanımı yapılırken bir yandan, FIU‘ların diğer idari birimlerden farkı vurgulanmaya çalıĢılırken, diğer yandan da bu birimlerin içerisinde yer aldıkları teĢkilatların yapılarına göre idari, adli ya da polis kapsamında olmalarına değinilmemiĢtir.

Egmont Grubunca kabul edilen tanımdan da anlaĢılacağı üzere, FIU‘ların temel fonksiyonu karapara aklama ve terörün finansmanı ile ilgili olarak mali bilgileri toplamak, analiz etmek ve ilgili birimlere sevk etmektir. Ancak bu birimlerin ortak özelliği bu olmasına rağmen yetki ve görev alanlarının sadece bunlarla sınırlı kalması konusunda bir kural yoktur. Bazı mali istihbarat birimlerinin aynı zamanda kendilerinin de inceleme ve karapara soruĢturması yapma yetkileri bulunmaktadır.

FIU‘lar arası bilgi değiĢimini daha kapsamlı ve sistematik hale getirmek için Egmont Grubu‘nun çalıĢmaları kapsamında iki önemli geliĢme sağlanmıĢtır. Bunlardan ilki; ―Egmont Güvenlik Ağı‖ (Egmont Secure Web-ESW) olarak adlandırılan, FIU‘lar arası bilgi değiĢimi dâhil, doğrudan ve hızlı bir iletiĢimi

sağlayan bir bilgisayar ağı sistemi; diğeri ise sistematik olarak bilgi değiĢimini amaçlayan ―Memorandum of Understanding-MOU‖ dur.

Egmont Grubu‘nun ESW projesi 1997 yılında faaliyete geçirilmiĢtir. ESW, kamuya açık olmayıp, sadece ağa dahil olan FIU‘larca kullanılabilmektedir. Bir FIU‘nun ağa dahil olabilmesi için bu FIU‘nun Egmont Grubu‘nca aranan kriterlere sahip olması ve bu gruba dâhil olması gerekmektedir. ESW‘nin asıl amacı, FIU‘lara finans kuruluĢları tarafından gönderilen mali bilgilerin suiistimal edilme tehlikesine karĢı korumak, ortak bir havuzda toplayarak, kiĢisel verileri gizliliği ilkesini ihlal etmeden paylaĢmaktır. Ayrıca ESW, FIU‘lar arası güvenli bir e-mali haberleĢmesi ve diğer FIU‘lar tarafından siteye konan bilgi ve dokümanlara(mevzuat, tipoloji v.b.) ulaĢılabilmesi imkanını vermektedir.

Egmont‘a Ģu anda 101 ülke üye49

olup, ülkemiz üyelik için ġubat 1998‘de müracaat etmiĢ ve Haziran 1998‘de üyeliğe kabul edilmiĢtir. FIU olarak MASAK, 4208 sayılı Kanunun 3/2'nci maddesi ile karapara ile ilgili olarak ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluĢlarla görüĢ ve bilgi alıĢveriĢinde bulunmak, inceleme ve araĢtırma yapmakla görev ve yetkili kılınmıĢtır. MASAK, Mayıs 2001 tarihinde de ESW‘ye dâhil olarak ve güvenli ağın bilgi paylaĢımı ve haberleĢme fonksiyonlarından yararlanmaktadır.

2.6. BAZI ÜLKELERDE KARAPARA İLE MÜCADELEDE YAPILAN