Ege Bölgesi’nin Sosyo-Ekonomik Yapısı

Bölgeler  arası  sosyoekonomik  gelişmişlik  sıralamasında  ikinci  sırada  yer  alan  Ege  Bölgesi,  2009  Yılı  Adrese  Dayalı  Nüfus  Sayımı  sonuçlarına  göre,  9,5  milyonluk toplam nüfusu  ile  ülke  genelinde  en  çok  nüfusa  sahip  üçüncü  bölgedir.  Yüz  ölçümü  bakımından  85.000 km2 ile Türkiye’nin yüzde on birini  kaplayan  bölge  toplam  8  ilden  oluşan  oluşmaktadır. Ege’de, nüfusun yaklaşık 3,8 milyonu, bölge merkezi konumunda olan İzmir’de  toplanmıştır. İzmir’den sonra en çok nüfusa sahip olan il, 1,3 milyon nüfusu ile Manisa’dır.  Geriye kalan illerin nüfusu 1 milyon seviyesinin altında kalmaktadır.

40

Grafik 2.3. Ege Bölgesindeki İllerin Gelişmişlik Düzeyi

Kaynak: Devlet Planlama Teşkilatı, yayın no: DPT 2671, [Erişim: 30/01/2011]  ve Berber, Metin ve

Diğerleri, “Türkiye’de İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması”, Trabzon, 2010. [Erişim: 22/02/2011]

Bölgenin nüfus yoğunluğu en az olan ili Uşak’tır. Ege Bölgesinde yıllık nüfus artış  hızı binde 14 olarak hesaplanmıştır. ADNS sonuçlarına göre bölgede kilometrekareye 107 kişi  düştüğü Ege bölgesinin merkezi konumundaki İzmir ilinde ise İzmir’inki ise 316’dır63 . Bu oranlarla coğrafi bölge sıralamasında ikinci Düzey 1 sıralamasında üçüncü sırada  yer almaktadır. DPT’nin 2003 araştırmasına göre Ege Bölgesi’nde şehirleşme oranı yüzde 61  iken ortalama hane halkı  büyüklüğü  ise  3,8  doğurganlık  oranı  ise  2,17’dir.  Ege  Bölgesi’nde  bebek ölüm hızı (1.000 Canlı Doğumda) 9,5 ile ikinci en düşük değere sahiptir.64

63 _{İzmir Bölgesel Gelişme Planı Taslak1 2009-2013, 2009. s. 14. [Erişim:14/02/2011]}

41

Tablo 2.5. Ege Bölgesindeki İllerin Gelişmişlik Endeksi

İller 2003 Araştırması 2010 Araştırması 2003

Sıra  Değişimi

2010 Sıra  Değişimi

Sıra Endeks Sıra Endeks

İzmir 3 2.5241 3 9.2423 0 0 Manisa 25 0.34165 25 1.8884 -2 0 Denizli 12 0.71624 11 3.4636 5 1 Uşak 30 0.16867 29 1.1997 -5 1 Kütahya 40 -0.20684 34 0.3115 -7 6 Afyonkarahisar 44 -0.27246 44 -0.3938 -1 0 Aydın 22 0.42025 20 2.261 -9 2 Muğla 13 0.71238 8 3.678 -1 5

Kaynak: Devlet Planlama Teşkilatı, yayın no: DPT 2671, [Erişim: 30/01/2011]  ve Berber, Metin ve Diğerleri, “Türkiye’de İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması”, Trabzon, 2010. [Erişim:  22/02/2011]

2003  yılında  DPT  yaptığı  çalışmada;  İzmir  dışındaki  illerin  Türkiye  ortalasın  da gelişmişlik endeksine sahip oldukları tabloda görülmektedir. Afyonkarahisar ve Kütahya illeri  eksi  gelişmişlik  endeksi  ile  bölge  ortalamasını  düşürmektedir.  2010  yılında  Metin  Berberin  yaptığı  çalışmada  Afyonkarahisar  haricindeki  tüm  illerin  endeks  değerlerinde  artış  olduğu  görülmektedir.  Bölgeyi  oluşturan  illerin  genel  sıralamasına  bakıldığında  2003  yılına  göre  sıralamada  ki  yeri  değişmeyen  İzmir’in  dışında,  altı  basamak  yükselen  Kütahya  dikkati  çekmektedir. Bölge içinde en çok basamak atlayan ikinci il ise Muğla’dır.

Bölgenin  aradan  geçen  yedi  yıldaki  değişimine  bakıldığın  gelişmişlik endekslerini daha iyi noktaya  geldiği  ve  bölgesel  kalkınma  politikalarının  olumlu  sonuçlar  doğurduğu  görülmektedir.

Tablo 2.6. Ege Bölgesi İstihdamın Sektörel Dağılımı

Bin

TOPLAM TARIM SANAYİ TİCARET HİZMET

Türkiye 21277 5254 5379 4542 6102

Ege Bölgesi 2999 710 770 654 865

%

TARIM SANAYİ TİCARET HİZMET

Türkiye 24,7 25,3 21,3 28,8

Ege Bölgesi 23,7 25,7 21,8 28,8

Kaynak: TÜİK, Hanehalkı İşgücü İstatistikleri 2009

42

Ege  Bölgesi  yüzde  25,7’lik  sanayi  istihdamı  ile  Marmara  Bölgesinden  sonra  en  yüksek  orana  sahiptir.  Tarım  sektörü  istihdamı  diğer  ticaret  ve  sanayi  yoğun  Marmara  bölgesine  göre  düşüktür.  Ege  bölgesinde  tarım  sektöründe  istihdam  oranının  düşük  olması  tarım  sektörünün  modernize  edildiğinin  göstergesidir.  Ayrıca  tarım  sektöründe  kullanılan  makine  sayısı  2005  yılından  bu  yana  yüzde  6,94’lük  artışla,  düzey  bir  bölgeleri  arasında  altıncı sıradadır.  Ticaret iş kolunda çalışanların toplam istihdam içindeki payı (21,8) Türkiye geneline (21,3) göre daha yüksektir. Hizmet sektöründe çalışan sayısı Türkiye geneline göre  daha yüksektir.

Tablo 2.7. Ege Bölgesi İş Gücü İstatistikleri

Toplam Kent Kır Toplam Kent Kır

Bin 23.114 15.635 7.479 24.748 16.585 8.163 3.287 2.077 1.210 3.491 2.198 1.293 İstihdam      Bin 20.738 13.764 6.973 21.277 13.839 7.438 2.979 1.847 1.132 2.999 1.820 1.179 İşgücüne Katılım        % 46,2 44,3 50,8 47,9 45,8 52,7 46,7 45,2 49,5 48,4 46,4 52,3 İşgücüne Katılım Kadın       % 23,6 19,8 32,5 26 22,3 34,6 25,3 22,7 30 28,4 25,8 33,5 İşsizlik       % 10,3 12 6,8 14 16,6 8,9 9,4 11,1 6,4 14,1 17,2 8,8 Kaynak: TÜİK, Hanehalkı İşgücü İstatistikleri Türkiye Ege Bölgesi Türkiye Ege Bölgesi Türkiye Ege Bölgesi Türkiye Ege Bölgesi 2007 Ege Bölgesi İşgücü İstatistikleri  2009 Türkiye Ege Bölgesi Toplam İşgücü (15 ve daha yukarı yaş)

Ege  bölgesinin  iş  gücü  göstergeleri,  Türkiye  ortalamasına  çok  yakındır.  Kadınların  işgücüne katılım oranı Türkiye ortalamasını üzerinde bir seyir izlemektedir. Kent-Kır ayrımın  da ise Ege bölgesinde kentli kadınların iş gücüne katılım oranın yüksekliği göze çarpmaktadır.  Türkiye  genelinde  kadının  iş  gücüne  katılım  oranında  gerime  yaşanırken  Ege Bölgesinde kadınların işgücüne katılımının artması, iş gücüne katılımda engel oluşturan çevresel faktör,  eğitim düzeyi vb. faktörlerin etkisinin azaldığının göstergesidir.

Ege Bölgesi, 2009 yılı sonu itibariyle faaliyet de olan organize sanayi bölgesi sayısı  sıralamasında  Marmara  Bölgesi’nden  sonra  dördüncü  sıradadır.  Ege  Bölgesi  genelinde  yer 

43

alan organize sanayi bölgelerinin büyüklüğüne bakıldığında 3,873 (ha) 65_{sıralamadaki  yerini}  korumaktadır. OSB düzenli kentleşme arasında doğrusal bir orantı vardır.

OSB kurulma nedenleri 4562 sayı kanunda da belirtildiği gibi “...çarpık sanayileşme

ve çevre sorunlarını önlemek, kentleşmeyi yönlendirmek, kaynakları rasyonel kullanmak, bilgi ve bilişim teknolojilerinden yararlanmak, sanayi türlerinin belirli bir plan dâhilinde yerleştirilmesi ve geliştirilmesi...” amaçlanmıştır. En çok OSB olan il İzmir’de bunun etkileri

görülmektedir.

Bölgede  sağlık  göstergelerinin  bir  çoğu  ülke  ortalamasına  yakın  veya  üzerinde  değerlere  sahiptir.  Bölgede  bin  kişiye  düşen  hastane  yatağı  Sayısı,  25,7    ile  Türkiye  (29,3)  ortalamasının  altındır    Ayrıca  bölgede  bin  kişiye  düşen  hekim,  diş  hekimi  ve  eczacı  sayısı,  sırasıyla; 1,73(1,64); 0,35(0,28) ve 0,44(0,35)’dir.66

2009 yılında yapılan toplam kamu yatırımlarının yüzde dokuza yakını Ege Bölgesine yapılmıştır.  Düzey  1  bölgeleri  arasında  kamu  yatırımlarından  en  çok  pay  alan  beşinci  bölgedir.  Bölgeye  yapılan  1  327  975  bin  TL  yatırım  içinde  ise  en  çok  yatırım  yapılan  alan  Ulaştırma ve Haberleşme sektörleridir.

Ege  bölgesi  sosyoekonomik  gelişmişlik  endekslerine  göre  oldukça  dengeli  bir  yapı  sergilemektedir.  İktisadi  ve  sosyal  göstergelerden  de  anlaşıldığı  gibi  kalkınma  bölgenin  genelinde gerçekleşmiştir  (Afyonkarahisar  dışında).  Sanayi  ve  hizmet  sektörlerinin  kalkınmada aşamasında  önemli  bir  yere sahiptir. Bölgenin  merkezi  konumundaki  İzmir,  kalkınmışlık  göstergelerinin  bazılarında  Türkiye  ortalamasının  üzerinde  değerlere  sahipken  bazılarında göstergelerde ise ülke ortalamasına  yakın  değerdedir. Afyonkarahisar bölgede negatif gelişmişlik endeksine sahip tek şehirdir.

İstihdamın  sektörel  dağılımında,  tarım  sektörünün  payının  düşük  olmasıyla birlikte makineleşme  oranın  yüksekliği,  bölgede  tarım  sektörünün  modernize  olduğunun  göstergeleridir.  Tarım  sektörünü  ihracata  dönük  bir  yapı  sergilemesi  sektörün modernizasyonuna  katkı  sağlamıştır.  Turizm  sektörünün  gelişmesi,  bölgenin  kültürel  zenginliklerinin  yanında,  iklim  şartlarına  ve  deniz  taşımacılığına  bağlanabilir.  Bölge’de  yer 

65 _{Cansız, Mehmet. “Türkiye’de Organize Sanayi Bölgeleri Politikaları Ve Uygulamaları”,Devlet Planlama}

44

alan organize sanayi bölgeleri, bölgenin geçmişte olduğu gibi bugünde dış ticarette önemli bir merkez olmasına katkı sağlamıştır.