E tipi cezaevi (Antalya E tipi cezaevi örneği)

E tipi cezaevleri Türkiye’de en yaygın kullanılan cezaevi modelidir. E tipi cezaevleri 600 kişi kapasitelidir; ancak ranza sistemi kullanılarak 1000 kişiye arttırılabilmektedir. E tipi cezaevleri nüfus yoğunluğu bakımından en yoğun cezaevlerindendir. K tipi cezaevlerinde başlayan mimari planlama E tipi cezaevlerinde daha çok önem kazanmıştır. M tipi cezaevlerinde ise E tipi cezaevi mimari plan şeması kullanılmıştır.

Bu çalışmada Antalya E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu örnek E tipi ceza infaz kurumu olarak seçilmiştir. Şekil 4.12’de gösterildiği şekilde Antalya E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Antalya’nın Kepez ilçesinde 3189/10 Caddesi üzerinde bulunmaktadır. Kepez ilçesi Antalya’nın merkez ilçesi sayıldığı için kurum kent merkezinde bulunan cezaevleri kategorisinde bulunmaktadır. Kent merkezinde kurulan bir cezaevi olduğu için genişletilme ve geliştirilme şansı bulunmamaktadır.

Antalya E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu 1983 yılında hizmete açılmıştır (CTE, 2009c).

84

Şekil 4. 12. Antalya E tipi kapalı ceza infaz kurumu konumu (Anonim, 2016a)

Şekil 4. 13. Görünüş (Anonim, 2016a)

Cezaevi modeli olarak telefon direği modeline benzemektedir. İlk defa K tipinde ortaya çıkan koridor sistemi E tipi cezaevlerinde daha belirgin bir şekilde tasarımı etkilemiştir. Koridor sistemi mahkumların gözetlenmesi açısından kolaylık sağlamaktadır; ancak çocukların yetişkin mahkumlarla aynı seviyede denetlenmesi mekânın olumsuz bir özelliğidir. 4.13’de gösterildiği şekilde E tipi cezaevleri iki katlıdır. A, B, C ve K tipi cezaevlerine göre E tipi cezaevlerinde cezaevi mimari planlamasına daha çok önem verilmiştir. Cezaevi mimari planlamasının tasarımda yer bulması sonucu E tipi cezaevleri işlevlerine göre bölümlere ayrılmıştır ve E tipi cezaevleri için işlevlerine ve kullanım alanlarına göre şekillenen bir mimari şema oluşmuştur.

85

86

Şekil 4.14’de gösterildiği şekilde yapı dört farklı girişten oluşmaktadır. Bunlar; jandarma-mahkûm girişi, ziyaretçi girişi, personel girişi ve servis girişidir. Girişlerin farklı alanlardan sağlanması yapının işlevsel olarak birimlere ayrılmasını kolaylaştırmaktadır; ancak çocuk mahkumlar için özelleştirilmiş giriş çıkışlar bulunmamaktadır. E tipi ceza infaz kurumları işlevsel olarak ayrılan beş bloktan oluşmaktadır. Genel mekanlar olarak adlandırılan bekleme salonu, sağlık birimi ve özelleştirilmiş giriş çıkışlar birinci blokta bulunmaktadır. İkinci, üçüncü ve dördüncü bloklarda ise barınma birimleri bulunmaktadır. Barınma birimleri ikişer katlı olarak tasarlanan 2,4,6,8 ve 10 kişilik koğuşlardan oluşmaktadır. Koğuşların alt katları yaşam alanı olarak tasarlanmışken üst katları ise yatakhane olarak tasarlanmıştır. E tipi cezaevlerinde de A, B, C ve K tipi cezaevlerinde olduğu gibi çocuklar için ortak yaşam alanına açılan tek kişilik odalar bulunmamaktadır. Çocuklar kendileri için ayrılan koğuşlarda kalmaktadırlar, çocuklar için özelleştirilmiş mekanlar yoktur. Yetişkin koğuşları ve çocuk koğuşu arasında yalnızca koridor bulunmaktadır. Tüm koğuşlar birbirine koridorlarla bağlanmaktalardır ve her koğuşun kendi havalandırması, mutfağı ve banyosu bulunmaktadır. Alt katlardaki yaşam alanları kendilerine ait olan havalandırma alanlarına açılmaktadır. Beşinci blok ise servis mekanları olan soğuk hava deposu, endüstriyel mutfak, yemekhane, depolar, çamaşırhane ve teknik odalardan oluşmaktadır. Sosyal alanlar incelendiğinde ise eğitim birimleri, iş atölyeleri, konferans salonu ve kapalı spor alanları ikinci katta bulunmaktadır; ancak tüm mevcut sosyal alanlar tüm hükümlüler göz önünde bulundurularak tasarlandığı için çocuklar ele alındığında nitelik olarak yetersiz kalmaktadır çünkü çocuk mahkumlarla yetişkin mahkumların ihtiyaçları birbirinden farklıdır. Sosyal mekanlar grubuna dahil olan görüşme alanları ise birinci blokta bulunmaktadır; ancak çocukların aileleri ve psikologlar ile beraber görüşebilecekleri müstakil mekanlar yerine toplu görüşme mekanları bulunmaktadır. Buna ilaveten sosyal mekanlardan olan açık spor alanları, sanat atölyeleri, yeşil alanlar ve güvenlikli alışveriş alanları bulunmamaktadır. E tipi cezaevlerinde rehabilitasyona önem verilse de A, B, C ve K tipi cezaevlerinde olduğu gibi yetişkin mahkumlarla çocuk mahkumların kullandığı mekanlar birbirinden ayrılmadığı için çocuklar açısından mekanlar niteliksizleşmektedir; çünkü yetişkin mahkumlarla çocuk mahkumların istek ve ihtiyaçları birbirinden farklıdır. E tipi cezaevinde bulunan mekanların mekân analizi Tablo 4.4’de yapılmıştır.

87

Tablo 4. 4. E tipi cezaevi mekân analiz tablosu

Genel mekanlar Sosyal mekanlar Barınma mekanları Servis mekanları

✓Bekleme Salonu ✓Yönetim Binası ✓Sağlık Birimi ✓Dini Mekanlar Özelleştirilmiş Giriş Çıkışlar Özelleştirilmiş Görüşme Salonu ✓ Eğitim Birimleri Sanat Atölyeleri Kütüphane ✓İş Atölyeleri Spor Alanları Yeşil Alanlar Güvenlikli Alışveriş Alanları ✓Yatakhaneler- Koğuşlar ✓Hücreler Tecrit Odaları Tek Kişilik Odalar Ortak Yaşam Alanına Açılan Tek Kişilik Odalar ✓Yemekhane ✓Mutfak ✓Çamaşırhane ✓Endüstriyel Mekanlar ✓ Teknik Odalar ✓Depolar ✓Sirkülasyon

Yetişkin mahkumlardan özelleştirilmiş çocuk ceza mekanları

Sonuç olarak E tipi cezaevlerinde çocuklar için ayrı ortak yaşam alanına açılan tek kişilik odalar ve nitelikli sosyal mekanlar bulunmamaktadır. Bu sebeple E tipi cezaevlerinde de çocuklara gerekli psikolojik destek tam olarak verilemez. ve bu kurumlarda kalan çocuklar da cezaevlerinden çıktıktan sonra gerekli eğitimi mekân yetersizliğinden dolayı alamamış olmaktadırlar.

4.2.1.5. Değerlendirme

Karışık cezaevlerinde kadın ve çocuk için bölümü olan cezaevleri kapsamında 4 adet cezaevi yapım aşamasına göre kronolojik sıralamayla incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda bazı bulgular elde edilmiştir.

A tipi cezaevleri yalnızca barınma amaçlıdır ve cezaevi mimarisine uygun bir planlama bulunmamaktadır. Çocuklar için özelleştirilmiş bir bölümü de bulunmamaktadır. Mahkûm çocuklar olduğu zaman bir koğuşun onlara tahsis edilmesi çocuklar için uygun bir barınma şekli değildir. A tipi cezaevlerinde tüm mekanlar yetişkin mahkumlarla beraber kullanılmaktadır ve çocuk ceza mekanları için elde edilen ihtiyaç listesinde bulunan genel mekanlar, sosyal mekanlar, barınma mekanları ve servis mekanları açısından yetersizdir.

B tipi cezaevleri A tipi cezaevlerinin büyütülmüş versiyonlarıdır. B tipi cezaevlerinde çocuklara ayrılmış bir koğuş vardır; ancak çocuklar diğer hükümlülerle aynı sosyal mekanları, genel mekanları ve servis mekanlarını kullanmaktadırlar. Ayrıca var olan mekanlar nitelik ve nicelik yönünden eksiktir. Bu sebeple B tipi cezaevlerinde kalan çocuklar da A tipi cezaevlerinde olduğu gibi hayata yeniden kazandırılma haklarından mekân yetersizliğinden dolayı mahrum kalmaktadırlar.

K2 tipi cezaevleri A ve B cezaevlerine kıyasla ceza mimarlığı açısından mimari bir planlamaya sahip olsa da karışık cezaevi olmasından dolayı K2 tipi cezaevlerinin

88

çocuklar için özelleştirilmiş alanları bulunmamaktadır. Özellikle rehabilitasyonda önemli role sahip sosyal mekanlar ve barınma mekanları açısından yetersizdir.

E tipi cezaevleri rehabilitasyona önem veren, A, B ve K2 tipi cezaevlerine göre sosyal mekanları daha gelişmiş olan cezaevleri olsa da karışık cezaevi olmasından dolayı çocukların ihtiyaçlarına tam olarak karşılık verememektedir. Ayrıca yeterli nitelikli sosyal mekanlara ve barınma mekanlarına da sahip değildir.

Sonuç olarak karışık cezaevlerinde kadın ve çocuk için bölümü olan cezaevleri çocuklar için özelleşmiş alanlar (yetişkin mahkumlardan ayrılmış), özel barınma mekanları ve çocukların yeteneklerine, kabiliyetlerine, isteklerine, fiziki ve ruhsal ihtiyaçlarına uygun mekanlar bulunduramamalarından dolayı çocukların hayata kazandırılması için uygun mekanlar değillerdir.