E-Ticaretin Niteliğinden Kaynaklanan Sorunlar

E-ticaretin vergilendirilmesinde yaşanmakta olan problemlerle ilgili olarak e- ticaretin niteliğinden kaynaklanmakta olan çeşitli sorunların varlığından söz edilebilir. Bu sorunlar şu şekilde ifade edilebilir:158

72

 Bilgi Kaynağının Aşınması ve Vergi Denetiminde Ortaya Çıkan Sorunlar:

Vergi idareleri, mükellefler tarafından gerçekleştirilen ticari faaliyetlerle ilgili olarak bilgi toplama maksadıyla; toptancılar, perakendeciler, bayiler, bankalar gibi çeşitli aracılara başvurabilir. Ancak e-ticaret kapsamında gerçekleştirilen faaliyetlerde bilgi kaynağı niteliği taşıyan bu tip aracılar kullanılmamakta olduğundan, mükelleflerin beyanlarının doğru olup olmadığının saptanması oldukça zor olmaktadır. Bununla birlikte, e-ticaretin kendisine has özellikleri sebebiyle e-ticaret vasıtasıyla gerçekleştirilen faaliyetler ve bu faaliyetleri gerçekleştiren kişiler ile ilgili net bilgilere ulaşmak son derece zordur. İnternet üzerinden e-ticaret faaliyetlerinde bulunan bir kişi, herhangi bir ülkeyi kendisine adres olarak gösterebilmekte ya da başka bir işletmenin ticari unvanını ve/veya markasını kendisine aitmiş gibi gösterebilmektedir. Böyle bir durumda ise internet sayfasında yayımlanmış olan bilgilerin doğruluğunun tespit edilmesi hemen hemen imkânsız hale gelmektedir. Bunun yanında e- ticaret faaliyetlerinde, faaliyetin gerçekleştirildiği yerin saptanması da oldukça güç olmaktadır.

 E-Para Uygulamalarından Doğabilecek Sorunlar: Dijital bir değere sahip olan, nakit paranın alternatifi niteliğine sahip olan ve ödeme yapmak üzere elektronik ortamlarda kullanılan kredi kartları ve akıllı kartlar gibi araçlardan oluşan e-paranın, e-ticaret faaliyetleri kapsamında gerçekleştirilen ödemelerin yüz yüze yapılmaması sebebiyle vergi kaçırma tehlikesine yol açacağı endişesi bulunmaktadır.

 Çok Uluslu İşletmelerin Bağlı Şirketler ile Gerçekleştirdikleri İşlemlerden Doğan Sorunlar: Son yıllarda tüm dünya genelinde egemen olmaya başlayan

küreselleşme olgusu, vergilendirme ile ilgili olarak işletme içi ticari faaliyetlerde gerçekleştirilmekte olan transfer fiyatlandırması ile ilgili sorunlar yaratmaktadır. Transfer fiyatlandırması; aynı ticari örgüt bünyesinde bulunan bir işletmenin farklı birimleri, bölümleri, şubeleri, bağlı ortaklıkları vb. ortaklıkları arasında ürün ve hizmet satışında veya benzer diğer ticari faaliyetlerde uygulanmakta olan fiyatlandırma türüdür. Çok uluslu işletmelerin transfer fiyatlandırması gerçekleştirmelerinin altında yatan temel sebep, vergi yükünü azaltmak olmaktadır. Etkin bir biçimde kullanımı sağlanan transfer fiyatlandırmasının, işletmenin kar ve zarar oranlarının verimli biçimde

73

yönetilmesi üzerinde önemli etkisi bulunabilir. E-ticaretin yaygın hale gelmesi neticesinde transfer fiyatlandırması daha hızlı ve kolay bir biçimde uygulanmaya başlanmış olup, bu durum ise çok uluslu işletmelere büyük vergi avantajları sağlamaktadır.

 Türev Ürünlerin Çeşitlenmesi Sonucu Ortaya Çıkan Sorunlar: Türev

ürünler; “forward” ve “swap” gibi işlemleri içeren, düzenli bir piyasası bulunmayıp borsada işlem görmeyen finansal ürünler ile “futures” ve “opsiyon” gibi işlemleri içeren, düzenli bir piyasası bulunan ve borsada işlem gören finansal ürünler olmak üzere iki kategoride değerlendirilmektedir. Forward sözleşmeleri ile gelecekteki belli bir tarihe yönelik olarak, belirli iki taraf arasında önceden belirlenmiş bir fiyat üzerinden bir ürün, para veya menkul alım-satım anlaşması yapılmaktadır. Swap sözleşmeler; iki tarafın karşılıklı olarak faiz veya döviz ödemelerini takas ettikleri bir finansal sözleşme niteliği taşımaktadır. Futures sözleşmeler; belli bir niteliğe ve miktara sahip olan bir ürünün veya finansal varlığın, sözleşmenin yapıldığı tarihte belirlenmiş olan bir fiyat üzerinden, yine sözleşme kapsamında gelecekteki belirli bir tarihte teslimini belirten standart bir sözleşmedir. Opsiyon ise; elinde bulunduran kişiye önceden belirlenmiş olan şartlar altında bir ürünü alma ve satma hakkı tanıyan, yasal bağlayıcılığı bulunan bir sözleşmedir. Türev ürünlerin bu şekilde çeşitliliğinde yaşanan artış, ticari nitelikli işlemler neticesinde elde edilen gelirin vergilendirilmesi hususunda, bu tip yeni finansal ürünlerin de göz önünde bulundurulmasını gerektirmektedir, çünkü bu türev ürünler ile ilgili işlemlerin vergilendirilmesi hususunda yapılmış olan düzenlemeler halen yetersiz durumdadır ve bu ürünler vasıtasıyla vergi kaçırabilmek mümkün olmaktadır.

 Off-Shore Bankacılığı (Kıyı Bankacılığı) ve Vergi Cennetlerinin Neden

Olduğu Sorunlar: Ülke dışından sağlanan fonların ülke içinde ya da dışında

kullanılması, uluslararası devletsiz paraların fon fazlasına sahip olan merkezlerden fon açığı bulunan merkezlere transfer edilmesi gibi finansal hizmetler yürütmekte olan off-shore bankacılığı, genel olarak serbest bölgelerde faaliyette bulunan, ulusal bankacılık sistemine ilişkin hukuki düzenlemelerin dışarısında tutulan, çeşitli finansal ve hukuki avantajları sebebiyle insanlara daha uygun koşullar sunan bir bankacılık türüdür. Bu tip

74

bankalar, mevduat sahibinin ikamet ettiği ülke dışındaki yabancı bir ülkede bulunan ve genel olarak düşük vergilendirilme hakkı veya vergi cenneti gibi finansal ve hukuki avantajlar sağlamakta olan bankalardır. Vergi cennetleri ise, mükelleflerin vergiden kaçınmasına olanak sağlayan ve birtakım gizli koşullar doğrultusunda faaliyetlerin gerçekleştirilebilmesine imkân tanıyan hukuki bir yapı şeklinde ifade edilen bu ülkelerde vergilendirme söz konusu olmadığı veya oldukça düşük seviyede olduğundan, diğer ülkelerle çifte vergilendirme anlaşması yapılmasına da gerek kalmamaktadır. E-ticaretin gelişmesi neticesinde vergi cenneti şeklinde nitelendirilmekte olan ülkelerde gerçekleştirilen off-shore bankacılık hizmetlerinde de artış yaşanmaktadır. Bu durumda ise vergi idarelerinin mükelleflere ilişkin bilgi toplama ve denetim yapabilme olanakları hemen hemen imkânsız hale gelmekte ve bu durum aynı zamanda bankalar arasında da ciddi bir rekabet eşitsizliğine sebep olmaktadır.