Eğitsel Oyunların Sahip Olması Gereken Özellikler

Eğitsel oyunlar öncelikle öğrenmeye yönelik olmalıdır ve belirli bir amaç için öğretim sürecinde kullanılmalıdır (Demirel, 2007). Bir eğitsel oyun tasarlanırken öğrenenin doğru ve verimli sonuçlar almasına dikkat edilmelidir. Öğrencilerin hangi ortamda ne kadar öğrenecekleri, diğer öğrenenler ile olan etkileşimleri, öğrenme sürecinde öğretmenin ve öğrencilerin aldığı rol, sınıfın büyüklüğü, gürültü durumu, oyun için gerekli materyaller, oyun için ihtiyaç duyulan zaman, öğrencilerin içerik düzeyleri, kültürü, ilgileri, yaşı ve sınıfta öğretilecek olan konuya uygun olup olmadığı göz önünde bulundurulmalıdır. Eğitsel oyunlar sınıfta yapılan işi tamamlayıcı nitelikte olmalıdır (Özbal, 2009; Ocak, 2013).

Oyunlar, bütün öğrencilerin rahatça anlayıp etkin katılımlarını sağlayacak düzeyde basit, kolay ve gerçekten ilginç olmalıdır. Bu nedenle oyunlar öğrencilerin farklı düzey ve yeteneklerine uyarlanabilecek bir esneklikte olmalıdır (Demirel, 2007).

Oyunun belli bir amacı olmalıdır (Demirel, 2007). Eğitsel oyunda en temel öge amaçtır. Amacı olmayan bir oyun, oyuncuyu motive edemez, oyuncuda oyunu devam ettirme isteği ya da oyunu yeniden oynama isteği uyandıramaz. Oyunda hedef ve amaç, oyuncunun gönüllü olarak oyunu oynamasını, zaman ve emek harcamasını

27

sağlarken oyuncuda görev duygusunu da geliştirir. Amaç doğrultusunda oyun, oyun alanı, oyuncu seviyesi, oyuncu sayısı, oyunda kullanılacak araç gereç ve oyunun kuralları belirlenir. Amaç olmadan hangi eğitsel oyunun hangi seviyede, hangi alanda ve ne şekilde oynatılacağı belirlenemez. Oyun yoluyla öğrenciye kazandırılacak olan hedef davranışlar önceden tespit edilmeli ve etkinlik hedef davranışlara göre yapılandırılmalıdır. (Yağız, 2007; Özbal, 2009; MEB, 2012).

Eğitsel oyunlarda hedeflere ulaşmakta oyun kuralları çeşitli yollar sunarlar.

Her oyunda olduğu gibi eğitsel oyununda belirli kuralları olmalıdır. Kurallar oyunu yapılandıran, düzenleyen, örgütleyen, oyunun amaçlarını biçimlendiren ve oyuncunun bu amaçlara göre hareket etmesini sağlayan yapılardır (Yağız, 2007).

Prensky’e (2001) göre kurallar oyunları diğer eğlence türlerinden ayırmaktadır.

Kuralları olmayan bir oyunun eğitsel bir niteliği yoktur, eğlenme amaçlıdır. Oyun kuralları öğrencilerin aynı hedefe ulaşmalarına yönelik sınırlar koyar ve oyuncuları yönlendirerek ortamı düzenler. Kurallar ile oyun daha adil ve daha heyecanlı bir hâl alır. Bu bağlamda Demirel (2007), oyunun kurallarının sınıftaki herkesin katılımına izin verebilen ve açık seçik anlaşılır olması gerektiğini ifade etmiştir.

Oyunun bir ismi olmalıdır. Seçilen isim öğrencilerin aklında kalabilecek ve onlarda heyecan, merak uyandıracak niteliğe sahip olmalıdır (Özbal, 2009).

Hollingsworth ve Hoover’e (1991) göre oyun 6 ögeye sahip olmalıdır.

Bunlar:

1. Eğlendiricilik: Oyun, öğrenme sürecine eğlence katmalıdır. Çalışılan konuyu eğlenceli hâle getirmek, zevkli bir iş olmalıdır. Öğrenciler arkadaşları ile ilişki içinde olduklarından öğrencilere zevkli gelmektedir.

2. Basitlik: Oyunlar basit olmalıdır. Bu özellik öğrencilerin kendilerine güven duymalarını, eşit şansa sahip olarak yarışmalarını sağlamaktadır.

3. Zihinsel Yön: Oyun, analiz etme, hipotez geliştirme, genellemeler yapma gibi zihinsel etkinliklere öğrencileri hazırlamalıdır.

4. Fiziksel Etkiler: Oyunlardaki problemlerle başa çıkan çocuklar ortamla etkin bir biçimde ilgilenir ve oyuna katılırlar. Çocuklar oyun sırasında yapan ve rol oynayan konumdadırlar.

5. Duygusal Etki: Duygusal gereksinimlerin doyurulması için de kullanılan oyunlar, öğrencilerin okul çalışmaları sırasında geliştirdiği ya da hissettiği, kızgınlık ya da gerginlikten güvenli bir biçimde kurtulmasını sağlar.

28

6. Yarışma: Oyunlarda kazanan ya da kaybedenin olması doğal bir sonuçtur.

Bireysel yarışma en aza indirgenecekse oyun grup şeklinde planlanabilir. Bir oyunun yarışmacı yönü öyle bir organize edilmedir ki uygulamaya en çok gereksinimi olan çocuklar da bu uygulamaları yapabilmelidir (Altun, 2009).

Çangır’a (2008) göre eğitsel oyunların sahip olması gereken özellikler:

1. Eğlenerek Öğrenme: Eğitsel oyunlar, öğretim hedeflerinden sapmayacak düzeyde eğlendirici olmalıdır.

2. Problem Çözme: Eğitsel oyunlar, öğrencilerin konuyu iyi anlamalarını sağlayabilmek için konu ile ilgili uygulama yapmalarına olanak verecek düzeyde olmalıdır. Bu sayede öğrenciler problem çözme becerilerini kullanabilirler.

3. Kritik Düşünme: Kritik düşünme tümevarımla öğretimi amaçlamaktadır.Bu sebeple eğitsel oyun,tümevarım özelliğine sahip olmalı ve konuyu alt başlıklarından tüm konuya olmak üzere ele almalıdır.

4. Kavram Öğretimi: Bir eğitsel oyun kavram öğretimi noktasında yeterli olmalıdır.

Öğrenciye boş bilgiler yerine gerekli kavramları öğretmeyi hedeflemelidir.

5. Olgunlaşma: Probleme karşı strateji geliştirmeyi ve grup çalışmalarını içeren eğitsel oyunlar öğrencinin olgunlaşmasına büyük bir katkıda bulunacaktır.

6. Hedefe Yönelik Olma: Eğitsel oyun içerik, alıştırma, uygulama ve diğer bütün özellikleriyle beraber eğitim hedefine yönelik olmalıdır.

7. Bireysel ve Grup Çalışmalarına Uygunluk: Eğitsel bir oyun özellikle uygulamalarında bireysel ve grup çalışmalarına yönelik olmalıdır.

8. İçeriğe uygunluk: Eğitsel oyun eğitimin içeriğine uygun olmalıdır. Öğrenciler fazla içeriklerle, gereksiz bilgilerle veya henüz öğrenmemesi gereken şeylerle muhatap olmamalıdır.

29

9. Öğrenci Seviyesine Uygun Kullanım: Eğitsel bir oyun hazırlarken öğrencinin seviyesine ve yaş grubuna dikkat edilmelidir. Karmaşık yönergeli ve zorlayıcı oyunlar kullanılmamalıdır. Gerekirse oyunun belirle noktalarında öğrencilere ipuçları verilebilir.

10. Dikkat Dağıtmama: Eğer bir oyun çok aşırı dikkat çekici ve hedeften aykırı nesnelere sahip ise öğrencinin konudan çok oyuna odaklanmasına sebep olacaktır.

Bu nedenle eğitsel bir oyun öğrencinin dikkatini dağıtmamalıdır.

11. Eğitsel Oyun Alıştırmaları: Eğitsel bir oyunda yer alan alıştırmalar (gerek alt konulara yönelik, gerekirse daha büyük alıştırmalar) zorluk bakımından aşırı veya çok basit olmamalıdır. Öğrencilere alıştırmaların cevapları mutlaka verilmelidir.

Fitnat Kaptan (Tarih yok.) sınıf ortamına getirilen oyunların aşağıdaki sorulara cevap vermesi gerektiğini belirtmiştir.

 Hedef davranışları kazandıracak nitelikte midir?

 Öğrencilerin yaşına, cinsiyetine, gelişim özelliklerine (fiziksel, duygusal, sosyal) uygun mudur?

 Öğrenciler için anlaşılabilir ve uygulanabilir bir nitelikte midir?

 Süre yeterli midir?

 Güvenlik önlemleri gerektirir mi?

 Öğrencilerin zevk almasını ve eğlenmesini sağlayacak nitelikte midir?

Sönmez’e (2010) göre ise:

1. Oyun, hedefleri kazandıracak nitelikte olmalıdır.

2. Oyun, yaşın gerektirdiği özelliklere ve sosyal kurallara uygun olmalıdır.

3. Oyunun özelliğine göre uygulanabilir bir mekân seçilmelidir.

4. Oyunun zamanlaması iyi ayarlanmalıdır.

5. Oyunun uygulanması sırasında öğrenciler zararlı davranışlar kazanmamalıdır.

6. Oyun, hem öğretici hem eğlendirici olmalıdır (Akt: Yeşilkaya, 2013).

Eğitsel oyunun sahip olması gereken özellikleri genel olarak şu şekilde özetleyebiliriz:

 Belirli bir ismi, amacı ve kuralları olmalıdır.

 Hedef davranışları kazandıracak nitelikte olmalıdır.

30

 Öğrenci seviyesine ve yaşın gerektirdiği özelliklere uygun olmalıdır.

 İçeriğe uygun, kavram öğretimi noktasında yeterli olmalıdır.

 Öğrencilerin hoşça vakit geçirmesini sağlamalı hem öğretici hem eğlendirici olmalıdır.

 Basit olmalıdır.

 Oyun analiz etme, hipotez geliştirme, genellemeler yapma gibi zihinsel etkinliklere öğrencileri hazırlamalıdır.

 Problem çözdürme yeterliliğine sahip olmalıdır.

 Kritik düşünme becerisi kazandırabilmelidir.

 Bireysel ve grup çalışmalarına yönelik olmalıdır.

 Öğrencilerin dikkatini dağıtmamalıdır.

 Oyun esnasında öğrencilere istenmedik davranışlar kazandırmamalıdır.

 Oyun zamanlanması iyi ayarlanmalıdır.