Eğitim Yardımları

Yoksulluk içinde bulunan kesimlerin eğitim imkânlarına erişimlerinin düşük olması, eğitimde fırsat eşitliğini ortadan kaldırmaktadır. Bu da yoksulluğun nesilden nesile aktarılmasına fırsat yaratmaktadır. Önüne geçilmediği takdirde de büyük problem teşkil etmektedir. Etkili bir sosyal yardım politikası oluşturulmasında ve yoksullukla mücadelenin başarılı olmasında eğitim faktörü kritik bir önem taşımaktadır. Bu yüzden Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı fon kaynağının büyük kısmını eğitim yardımları için kullanmaktadır.

2.7.2.1 Eğitim Materyali Yardımı

Her eğitim-öğretim yılı başında Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları aracılığı ile ilköğretim ve lisede okuyan fakir ve yardıma muhtaç ailelerin çocuklarının önlük, ayakkabı, çanta, kırtasiye gibi temel okul ihtiyaçları karşılanmaktadır.

Tablo 17: 2014 Yılı Eğitim Yardımları Aktarılan Kaynak

EĞİTİM YARDIMLARI

Yıl Aktarılan Kaynak Milyon TL

2003-2012 800,88

2013 65,52

Kaynak: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı “2014 Yılı Faaliyet Raporu”, 82.

2014 yılı faaliyet raporunun açıkladığı verilere göre; 2003-2012 yılları arasında Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları’ nın eğitim yardımında kullanmaları için 800,88 milyon TL kaynak verilmiştir. Bu rakam yıl bazında incelendiğinde, ortalama olarak 88,98 milyon tekabül etmektedir. 2013 yılında ise eğitim yardımı için ayrılan kaynak miktarı ise 65,52 milyon TL’dir.

Vakıfların Periyodik olarak yıl içerisinde yaptıkları eğitim materyali yardımları incelendiğinde ise 2014 yılında toplam 62.820 hanede yaşayan 94.618 öğrenci için 17,37 milyon TL kaynak aktarılmıştır (Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, 2014: 82).

2.7.2.2 Şartlı Eğitim Yardımı

Nüfusun en yoksul % 6’ lık kesiminde yer alan ve hala maddi imkânsızlıklar nedeniyle çocuklarını okula gönderemeyen ailelerin varlığı mevcuttur. Ancak bu ailelere, çocuklarının okula devam etmeleri şartıyla, “Şartlı Eğitim Yardımı” yapılmaktadır. Eğitim yardımlarının devam etmesi için öğrencinin, okula devamsızlığının iki ay arka arkaya 4 gün ve üzeri devamsızlık yapmaması gerekmektedir.

Ödemeler Ziraat Bankası ve PTT’ ler aracılığı ile doğrudan anneler adına açılan hesaplara yapılmaktadır. Kız çocuklarına yapılan yardım miktarı erkek çocuklarına yapılan yardım miktarından daha yüksektir.

Tablo 18: 2014 Yılı Şartlı Eğitim Yardımı Aktarılan Kaynak

ŞARTLI EĞİTİM YARDIMI

Yıl Aktarılan Kaynak Milyon (TL)

2003-2012 2.514.97

2013 512.81

2014 570.75

Kaynak: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı “2014 Yılı Faaliyet Raporu”, 84.

Tablo 18’ de görüldüğü üzere; 2003-2012 yılları arasında şartlı eğitim yardımı için 2.514.97 milyon TL kaynak aktarılırken, sırasıyla 2013 yılında 512,81 milyon TL, 2014 yılında ise bu rakam 570,75 milyon TL’ ye ulaşmıştır.

Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları bünyesinde yapılan tüm yardımlar içerisinde belki de ülkenin kalkınması için en önemli diyebileceğimiz yardım türlerinden biridir. Eğitim yardımı ile sosyal devlet anlayışı çerçevesinde, ülkenin tüm vatandaşlarına eşit şekilde eğitim fırsatı sunma amaçlanmıştır. Dolayısıyla, bu yardım türü ile hem ‘okula devam şartı’ ile düzenli eğitim alma imkânı hem de yoksulluk içinde bulunan ve okuma imkânı olmayanlara bu fırsat sunulmuştur.

Şartlı nakit transferi kapsamında verilen eğitim yardımları, 2004 yılı sonuna kadar çocuk sayısına göre azaltılarak verilmiştir. Buna göre; 1. çocuğa 2. çocuktan daha fazla, 2.çocuğa da 3. ve üzeri çocuklardan daha fazla yardım verilmiştir. 3. ve üzeri çocuklar için yardım miktarları sabitlenmiştir. 2005 yılından itibaren bu uygulamaya son verilmiş ve yardım miktarı çocuğun cinsiyetine ve eğitim seviyesine (ilköğretim-ortaöğretim) göre belirlenmiştir (Hacımahmutoğlu, 2009: 151).

Tablo 19: Şartlı Eğitim Yardımı Aylık Ödenek Miktarları

AYLIK ÖDEME MİKTARLARI

İlköğretime Devam Eden Erkek Öğrenci İçin/Aylık 35 TL

İlköğretime Devam Eden Kız Öğrenci İçin/Aylık 40 TL

Ortaöğretime Devam Eden Erkek Öğrenci İçin/Aylık 50 TL

Ortaöğretime Devam Eden Kız Öğrenci İçin/Aylık 60 TL

Kaynak: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, “Şartlı Eğitim-Sağlık Yardımı”, http://alo144.aile.gov.tr/mevzuat-bilgi-portali/sartli-egitimsaglik-yardimi, 2016.

Şartlı eğitim yardımı aylık ödeme miktarları, Tablo 19’ da görüldüğü üzere kız ve erkek öğrenci ayrımı yapılarak ilköğretim ve ortaöğretimde farklılık göstermektedir. Hem ilköğretim hem de ortaöğretimde kız öğrenci erkek öğrenciden daha fazla yardım almaktadır. Amaç burada kız çocuklarının okumasını teşvik etmektir.

2.7.2.3 Öğle Yemeği Yardımı

1997 yılında başlatılan 8 yıllık temel eğitimdeki taşımalı eğitim uygulaması mevcuttur. Bu kapsamda; okulların bulunduğu merkezlere taşınan yoksul öğrencilere, öğle yemeği verilmesini içeren bir programdır. 2003-2004 öğretim yılından itibaren kaynağı fondan karşılanmak üzere il ve ilçe Milli Eğitim Müdürlükleri tarafından yürütülmektedir.

Tablo 20: 2014 Yılı Öğle Yemeği Yardımları Aktarılan Kaynak

ÖĞLE YEMEĞİ YARDIMI

Yıl Aktarılan Kaynak Milyon TL

2003-2012 1.529.34

2013 250

2014 430

Kaynak: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı “2014 Yılı Faaliyet Raporu”, 84.

Yoksul olarak tanımlanan öğrencilerin, eğitim-öğretim döneminde oluşabilecek bütün olumsuzlukları ortadan kaldırma adına sağlanan yardım türlerinden biridir. Öğle yemeği yardımı için, Tablo 20’ de yer alan aktarılan kaynak tutarları incelendiğinde; bir önceki yıla oranla artış olduğunu söylemek mümkündür.

2.7.2.4 Ücretsiz Kitap Yardımı

2003-2004 eğitim-öğretim yılından itibaren kaynağı fondan aktarılmak kaydıyla Milli Eğitim Bakanlığı tarafından ilköğretim öğrencilerinin kitapları ücretsiz verilmektedir.

Bu yardımın ortaya çıkmasına dayanak teşkil eden yasal düzenleme 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunun 53 üncü maddesidir. Bu madde gereğince;

• 2003-2004 eğitim ve öğretim yılından itibaren ilköğretim öğrencilerine, • 2006-2007 eğitim ve öğretim yılından itibaren ortaöğretim öğrencilerine, • 2009-2010 eğitim ve öğretim yılından itibaren açık öğretim, ilköğretim ve ortaöğretim öğrencileri ile okuma yazma bilmeyen yetişkinlere ücretsiz olarak ders kitabı verilmektedir (Karabulut, 2011: 103).

MEB tarafından bastırılan bu ders kitapları, her ders yılı başında ücretsiz olarak dağıtılmaktadır. Ders kitabı dağıtımında ise muhtaçlık şartı aranmamaktadır.

Tablo 21: 2014 Yılı Ücretsiz Ders Kitabı Yardımları Aktarılan Kaynak

ÜCRETSİZ DERS KİTABI

Yıl Aktarılan Kaynak Milyon TL

2004-2012 1.967.65

2013 275

2014 125

Kaynak: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı “2014 Yılı Faaliyet Raporu”, 85.

Şartlı eğitim yardımının yanı sıra eğitimini maddi imkânsızlıklar nedeniyle tamamlamakta zorlanan ailelerin yükünü hafifletmek ve eğitimde fırsat eşitliğini sağlamak için ücretsiz ders kitabı yardımı da yapılmaktadır. 2004-2012 yılları arasında ücretsiz ders kitabı için 1.947.65 milyon TL kaynak aktarılmıştır. Sırasıyla 2013 yılı 275 milyon TL, 2014 yılında ise 125 milyon TL ile kaynak aktarımında düşüş yaşanmıştır.

2.7.2.5 Öğrenci Barınma, Taşıma, İaşe Yardımı

Taşımalı sistem dışında kalan ilköğretim ve ortaöğretim öğrencilerinin ulaşım, barınma vb. ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarınca verilen desteklerdir. 2013 yılında öğrencilerin barınma ve iaşe giderleri için 1,101,437 TL, SYDV’ lere ait yurtların işletme giderleri için de 654,364 TL olmak üzere 1,755,801 TL transfer edilmiştir (ASPB 2013 Faaliyet Raporu, 2013: 116; Dodurka, 2014: 10).

2.7.3 Sağlık Yardımları