Eğitim Türleri

Şekil 3. Eğitim Türleri Diyagramı

Kaynak : Hacıoğlu vd., (2008 :3); Kuğuoğlu (2018) ve Sarıoğlan’ın (2018: 268) çalışmalarından uyarlanmıştır.

2.1.4.1. Eğitim Türleri

Bu bölümde eğitimin türleri olan informal eğitim, formal eğitim, örgün eğitimi, yaygın eğitim ve mesleki eğitim hakkında bilgi verilmektedir.

Eğitim

İnformal Eğitim

Ailede Eğitim Çevrede

Eğitim

Formal Eğitim

Örgün Eğitim

Okul Öncesi Eğitim İlköğretim

Ortaöğretim Yüksek öğretim

Yaygın Eğitim

Kurslar Hizmet İçi

Eğitim Halk Eğitim Uzaktan

Eğitim Çıraklık

Eğitimi

22 2.1.4.1.1. İnformal Eğitim

İnformal eğitim kişilerin yaşam boyu karşılaştıkları olaylar ve deneyimlerden öğrendikleri beceri, tutum ve anlayışların bir bütünü olarak tanımlanmaktadır.

İnformal eğitim bir plana bağlı olmaksızın, kendiliğinden gerçekleşen bir süreçtir.

İnformal eğitimde kişiler gözlem ve taklit yolu ile olumlu ya da olumsuz tutum ve/veya davranışlar öğrenebilmektedirler (Belle, 1982: 162; Şenel, 2008: 6). Bir çocuğun babasından nasıl tıraş olunacağını öğrenmesi ya da bir aşçı çırağının ustasından nasıl yemek yapıldığını öğrenmesi informal eğitime örnek olarak gösterilebilir. Bu tip öğrenmeler ailede, sokakta, iş yerinde, okulda, yani yaşamın herhangi bir anında gelişigüzel meydana gelebilmektedir (Fidan, 2012: 5).

2.1.4.1.2. Formal Eğitim

İnformal eğitimin aksine formal eğitim, belirli bir sistemi olan ve belirli bir düzen ya da plan dahilinde gerçekleştirilen eğitim türüdür. Bu eğitim türünde süreç, öğrenenlere aktarılmak istenen bilgi ya da davranışların öğretici tarafından belirli bir plana göre aktarılması ile devam etmektedir (Belle, 1982: 162; Şenel, 2008: 6).

İnformal eğitim kendi içerisinde örgün ve yaygın eğitim olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

2.1.4.1.2.1. Örgün Eğitim

Belirli yaş grubunda ya da aynı seviyedeki bireylere amaca göre hazırlanmış düzenli bir program dahilinde bir okul çatısı altında verilen eğitim örgün eğitim olarak tanımlanmaktadır (Şenel, 2008: 6). Örgün eğitim faaliyetleri, insanların sahip olması gereken bireysel ve toplumsal özelliklerin kazandırılmasını hedefler. Bireylerde görülecek kişisel gelişimlerin toplumu direk olarak etkileyeceği düşüncesi, örgün eğitimi daha da önemli hale getirmektedir (Ural, 2012: 14).

23

Aşamalılık ve süreklilik göstermesi planlanan bu eğitim ülkemizde okul öncesi eğitimi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim olarak görülmektedir (Hacıoğlu vd., 2008: 4).

2.1.4.1.2.2. Yaygın Eğitim

Yaygın eğitim MEB Yaygın Eğitim Kurumları Yönetmeliği’nde (2010) Örgün eğitim “sistemine hiç girmemiş ya da örgün eğitim sisteminin herhangi bir kademesinde bulunan veya bu kademeden ayrılmış ya da bitirmiş bireylere; ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda ekonomik, toplumsal ve kültürel gelişmelerini sağlayıcı nitelikte çeşitli süre ve düzeylerde hayat boyu yapılan eğitim, öğretim, üretim, rehberlik ve uygulama etkinliklerinin tümü” olarak tanımlanmaktadır. Bu eğitimde temel amaç iş gücüne nitelik kazandırmaktır. Bireylerin ilgileri, istekleri ve toplumun ihtiyaçlar doğrultusunda farklı şekillerde oluşabilen yaygın eğitim faaliyetleri örgün eğitime destek olmak amacı ile uygulanmaktadır. Bu faaliyetler bireylerin istekleri doğrultusunda belirli bir program dahilinde gerçekleştirilmekledir (Sarıoğlan, 2018:

269). Şekil 3’de de görüldüğü gibi yaygın eğitim kendi içerisinde kurslar, hizmet içi eğitim, “halk eğitim, uzaktan eğitim ve çıraklık eğitimi olarak sınıflandırılmaktadır.

Yaygın eğitim kavramı çoğunlukla “halk eğitimi”, “yetişkin eğitimi”, “toplum eğitimi” ve “yaşam boyu eğitim” kavramları ile birlikte kullanılmaktadır (Türkoğlu ve Uça, 2011: 49). Yaygın eğitimin temel ilkeleri herkese açıklık, ihtiyaca uygunluk, süreklilik, geçerlilik, planlılık, yenilik ve gelişmeye açıklık, gönüllülük, her yerde eğitim, hayat boyu öğrenme, bilimsel ve bütünlük, iş birliği ve eş güdüm olarak belirlenmiştir ( MEB Yaygın Eğitim Kurumları Yönetmeliği, 2010).

2.1.4.1.3. Mesleki Eğitim

Sanayileşme süreci ile birçok alanda nitelikli iş gücüne olan ihtiyaç gün geçtikçe artmaktadır. Nitelikli iş gücü, ülkelerin gelişmesi ve kalkınmasında önemli rol oynamaktadır. Bu anlamda ülkelerin kalkınması ve nitelikli iş gücünün sağlanması için bireyin katılacağı eğitim faaliyetlerinin öneminin altı çizilmektedir. Bunun sağlanması için verilen eğitim türü mesleki eğitim olarak adlandırılmaktadır (Kazu ve

24

Demirli, 2002: 10). Bir başka ifade ile iş görenlerin ihtiyacı olan genel ve mesleki bilgileri barındıran, bilgi beceri, yeterlik, anlayış tavır ve iş alışkanlığı geliştirmek için düzenlenen eğitim, mesleki eğitim olarak tanımlanmaktadır. Mesleki eğitim toplumdaki bireylerin belirli bilgileri ve kazanımları elde ederek iş sahibi olmasını amaçlamaktadır. (Hacıoğlu vd., 2008: 5; Yağcı, 2015: 46). Kazu ve Demirli (2002: 10) mesleki eğitimin amaçlarını genel olarak şu şekilde sıralamaktadır :

- İş gücü piyasasının ihtiyaçlarının karşılanması, - Üretimde verimlilik ve kalite artışının sağlanması, - İşsizliğin azaltılması,

- Daha ucuz ve kaliteli mal ve hizmet üretilmesi, - İç ve dış pazarlarda rekabet gücünün yükseltilmesi,

- Kaynakların etkinlik, verimlilik ve rasyonellik esaslarına göre kullanılması,

- Çağdaş teknolojinin izlenmesi, yorumlanması, mal ve hizmet üretimine yansıtılması,

- Hızlı, istikrarlı ve sağlıklı bir ekonomik kalkınmanın desteklenerek gerçekleştirilmesi.

Bu amaçlar doğrultusunda, turizm endüstrisinde görülen rekabetin artması ve modern turizm anlayışı ile birlikte turizmde kalitenin arttırılması amacı ile turizm sektörü için de mesleği eğitim ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Mesleki turizm eğitimi, sektördeki işletmelerin verimliliklerini arttırmak amacı ile bilimsel yöntemler oluşturulmasının yanı sıra sektörün ihtiyacı olan araştırma ve planlama çalışmaları gerçekleştirerek, gerekli iş gücünün sağlanmasını amaçlamaktadır. Türkiye’de mesleki turizm eğitimi ortaöğrenim düzeyinde MEB’e bağlı liselerde, YÖK kapsamında üniversitelerde örgün eğitim olarak verilmektedir. Ayrıca yaygın mesleki turizm eğitimi çeşitli bakanlıkların düzenledikleri eğitimler, meslek kuruluşları, açık öğretim fakülteleri, belediyeler, sendikalar, işletmeler ve özel eğitim kurumları tarafından verilmektedir (Hacıoğlu vd., 2008: 11-13).

25

Mesleki eğitim eskiden sadece akademik anlamda başarılı olamamış bireylerin faydalanabileceği bir olgu olarak kabul edilirdi. Ancak ABD’de bu eğitimlerin devlet tarafından teşvik edilmesi ile 1960 ve 1970’lerde mesleki eğitimde beklenmedik bir büyüme yaşanmıştır. Bu zamana kadar mutfak eğitimi anlamında çok az mesleki eğitim imkânı varken, Avrupa’nın da etkisi ile bu alanda mesleki eğitim olanaklarının arttığı belirtilmektedir (VanLandingham, 1995: 3-4). Türkiye’de mesleki gastronomi eğitimi ise mesleki turizm eğitimi kapsamında eğitim veren kurumlarda görülmektedir. Özellikle yaygın eğitim çerçevesinde mesleki gastronomi eğitimi veren kurumların sayısı gittikçe artmaktadır (Sarıoğlan, 2018: 278).