Eğitim Örgütlerinde Değişim Yönetimi

Çağımızdaki hızlı değişimden eğitim kurumları da etkilenmektedir. Toplumsal ve ekonomik yönden yaşanılan değişim eğitim örgütlerinin rollerini farklılaştırmaktadır. Eğitim ve değişme arasında çift yönlü ilişki vardır. İlki, eğitim toplumdaki değişmelerden etkilenir ve bu değişmelere göre eğitimi düzenlemek gerekmektedir. Diğeri de eğitimin yetiştirdiği insan gücü ile toplumun yenileşmesini sağlamasıdır (Özdemir, 2000).

Reyes, Wagstaff ve Fusarelli’ye göre Amerikalılar, her zaman ilerlemek ve toplumu korumak için, okullara başvurmuşlardır. Okullar kendilerine yoksulluğu ortadan kaldırmayı, işsizliği azaltmayı, etnik grupların diğerleriyle asimilasyonunu sağlamayı, ahlaki değerleri oluşturmayı, bilimsel ilerlemeyi sağlamayı ve demokrasiyi uygulayabilmeyi gerçekleştirmeyi görev bilmişlerdir (Beycioğlu ve Aslan, 2010).

Fullan ve Hargreaves okullarda değişimi şekillendiren güçleri aşağıdaki başlıklarla açıklamışlardır (Beycioğlu ve Aslan, 2010):

1. Okullar, açık sistem oldukları için kapılarını kapatıp dış dünyadan bağımsız hale gelemezler.

2. Okullardaki değişim okulun sosyal bir yapı olmasından dolayı daha fazla çeşitliliğe, daha çok esnekliğe ihtiyaç duyar.

3. Teknoloji sebebiyle okullar sınırlarını aşarlar.

4. Okullar, toplumu yenileyen ve onu sürekli geliştiren örgütlerdir. 5. Öğretmenler, daha çok destekle daha çok şey uygulayabilirler. 6. Eğitim, demokrasi için temeldir.

7. Eğitim dünyasındaki yarış, ailelerin seçimleri ve bireyin kendini yönetme isteği, okulların daha geniş bir çevreyle bağını zorunlu hale getirmektedir. 8. Okullar, öğrencileri onların gelecekte yaşayacakları hayat ile benzer

niteliklere sahip olmalıdır.

9. Okullar günümüz karmaşık çevresinden giderek daha fazla etkilenmektedir. 10. Okullar, bugünkü yapılarıyla yorgun örgütlere dönüşmektedir.

Eğitim örgütlerinin toplumsal işlevi vardır; bu nedenle değişimin hem sebebi hem de sonucudur. Sadece yaşanan değişimlerden etkilenmez aynı zamanda toplumu da etkiler. Kurum olarak değişimi başlatma ve yönlendirme işlevine de sahiptir. Eğitim örgütlerinin bu amaca ulaşabilmesi için yaşanan değişimleri yakından takip etmesi büyük önem arz etmektedir (Çalık, 2003). Eğitim örgütlerinde değişim üç evreden geçmektedir. Birinci evre geçmişteki uygulamaları inceleyip var olan eksikliklerin belirlenmesidir. Burada, “Eğitimde değişime neden ihtiyaç duyuluyor?” sorusuna cevap aranır. Değişimin nedeni belirlenerek birlik duygusu oluşturulur. İkinci evrede yeniden düzenlemeler yapılarak değişim gerçekleştirilir. Üçüncü evrede eski ve yeninin çatışması ortaya çıkar. Bu üç evrede eğitim örgütlerini değişimde etkisiz hale getiren iki neden vardır. Birincisi; var olan sistemi koruma eğilimidir. Yeni değerler dışlanmış olur ve direnç gösterilmiş olur. İkincisi ise eğitimde uygulanan değişim modellerinin genellikle işletme odaklı olduğundan eğitimin doğasına uygun olmamasıdır (Özden, 1998). Burada değişime direnç kavramı ortaya çıkmış olur. Değişim vazgeçilmez ve kaçınılmaz olsa da her örgütte olabileceği gibi eğitim örgütlerinde de değişime direnç gösterme durumu söz konusu olabilmektedir.

Değişime direncin her kurumda değişik sebepleri olabilmektedir (Çalık, 2003). Eğitim örgütlerinde değişime direncin azaltılması değişimin etkili ve verimli yönetilebilmesi ile olmaktadır; bu bağlamda etkili bir lider eğitim örgütlerinde değişime direncin nedenlerini belirleyerek ve bu doğrultuda gerekli tedbirleri alarak değişimi gerçekleştirebilir, bu amaçla eğitim örgütlerinde değişime direnmeyi azaltmak için şu önlemler alınmalıdır (Çalık, 2003).

1. Değişme ve yenileşme işbirliğine dayalı birer süreç olmalıdır.

2. Değişime direnç gösterme gerçeği daima göz önünde bulundurulmalıdır. 3. Değişimi doğru zamanda başlatma önemlidir. Bu başarı şansını artıracaktır. 4. Değişim anlık değildir, süreç isteyen bir olgudur.

5. Değişime teşvik edici faktörler ve ödüllendirme kullanma değişimin başarısını kolaylaştıracaktır.

6. Değişim sürecinde eğitim ve teknik yardım iş görenleri bilgilendirerek yükünü azaltacaktır.

7. Değişimin ne olduğu ve misyonu belirlenmelidir.

8. Değişim sürecinde karşılaşılma olasılığı olan riskler göz önünde bulundurulmalıdır.

Bu günün eğitim dünyasında, değişim ve liderlik arasında doğrudan bir ilişki vardır (DuFour ve Mattos, 2013; Fullan, 2002, 2006,2009, 2011, 2016; Morrison, 1998; Robertson, 2008; Wells ve Feun, 2013). Bir okulun kültürü ve vizyonunu doğrudan ya da dolaylı değiştirmenin kişinin yani liderin yeteneğiyle doğrudan bir ilişkisi olduğunu savunan birçok teori bulunmaktadır. Etkili okul oluşturmanın anahtarı etkili liderdir (Beare, Caldwell, ve Millikan, 1989).

Eğitim örgütlerini değişime iten nedenlerin başında çevresel baskılar, okul içi iletişim bozukluğu, okulda kriz ve çatışma, okul performansının düşüklüğü, okul kültüründeki değişiklikler, değişen yasa ve düzenlemeler, teknolojik değişikliklerdir (Töremen, 2002). Bunların yanı sıra eğitim örgütlerinde de değişime direnme meyili vardır. Eğitim örgütlerinde değişime karşı direncin oluşmasında diğer bir deyişle

değişimin önündeki engellerle ilgili olarak, var olan durumdan memnun olma, değişimin sonunu hesaplayamama, değişim için yeterli eleman olmaması, lider yetersizliği, sürekli bir değişimin yaşanması kültürel baskı gibi değişkenlerin etkili olduğu görülmüştür (Töremen, 2002).

Liderlik ve değişimin doğrudan ilişkili olduğu kabul görürken pratik ve teorinin birbirinden farklı olabilme ihtimali göze çarpmaktadır. Bu durum da beklenmeyen sonuçlara yol açabilmektedir. Eğitim örgütleri sosyal açık sistemler olduğundan bununla karşılaşmaları olasıdır. Bugünün okullarında, güçlü ve etkili liderlik, değişim ve yeni stratejilerin uygulanmasında en önemli etken olarak düşünülmektedir. Liderlik, olaylardaki değerler, gerçekteki vizyon, yenilikte karşılaşılan engeller, dayanışmadan ayrılma, ödüllerdeki risk gibi faktörlerde değişimin merkezi olarak görülüyor (Kouzes ve Posner, 2003).

Çağdaş okul liderliği, başkalarının düşünme, davranış ve hissetme biçimlerini etkilemeye odaklanan bir ‘insan olayı’ olarak görülüyor. Okul liderliği, uygulama yönetme ve değerlendirmeye uygun bir plan ile birlikte hedef veya amaçları ve güçlü bir vizyonun iletişimi ve gelişimini içeren stratejik ya da ileriye dönük bir süreç olarak kabul edilir. Başarılı okul liderleri kendileri motivasyonunu sağlamıştır ve diğerlerini motive eder durumdadır aynı zamanda etkili iletişim becerilerine de sahiptir (Kouzes ve Posner, 2003).