Eğitim –Öğretim

Bu baĢlık altında, sosyal medyanın eğitim ve öğretim süreçleri ile etkileĢiminin daha iyi kavranması açısından “eğitim, öğretim, öğrenme” kavramlarıyla beraber eğitimin amaçları ve öğrencilerin 21.yüzyıl yetkinlikleri özetle verilmiĢtir.

2.1.1 Eğitim Kavramı

Eğitim, “eğmek” kökünden türetilen ve bükmek, uygulamak, öğretmek, yetiĢtirmek, geliĢtirmek, alıĢtırmak, egemenlik altına almak, yönlendirmek gibi anlamlara gelen bir kelimedir (Eyüpoğlu 1989). DüĢünce adamları ve akademisyenlerin eğitim kavramı ile ilgili literatürde birçok tanımlamaları mevcuttur. ÇeliĢki arz etmeyen eğitim kavramının tanımları disiplinlere, felsefi görüĢlere vb. göre farklı olabilmektedir. Oyunla eğitim kavramı ile idealizm felsefi görüĢüne göre eğitim kavramlarının tanımlarının aynı olmaması gayet doğaldır.

Eğitim, Ertürk (1972)‟e göre “Bireyin davranıĢlarında kendi yaĢantısı yoluyla istendik ve kasıtlı olarak değiĢme meydana getirme sürecidir”, Mattelart (2004)‟ a göre ise

“YaĢam boyu devam eden, politik, sosyal, kültürel ve bireysel boyutları olan, toplumun değerlerini kazanmasında etkili olan bütün sosyal süreçlerdir.”

Eğitime iliĢkin bu tanımları değerlendiren Özçelik (1992) ortak özellikleri Ģu Ģekilde özetlemiĢtir (Tosun 2006): “Eğitimin etkinlikleri belli bir süreç içinde gerçekleĢir, eğitimin özü davranıĢ kazandırmadır, eğitim bireyde geliĢme ve ilerleme oluĢturmalıdır ve eğitim süreci değerlendirilerek kontrol edilebilir, geliĢtirilebilir.”

2.1.2 Eğitim ÇeĢitleri

Eğitimin formal ve informal olarak gerçekleĢtirilen iki türü vardır. Fidan (2012)‟a göre formal eğitim “Önceden hazırlanmıĢ belli bir programın belirlenmiĢ aĢamalarla

yürütüldüğü ve sonunda değerlendirme yapıldığı, amaçlı ve planlı eğitim Ģeklidir”.

Formal eğitim örgün ve yaygın eğitim olarak iki gruba ayrılmaktadır. Taymaz (1978) örgün eğitimi “belli bir yaĢ grubundaki bireylere Milli Eğitimin amaçlarına göre hazırlanmıĢ eğitim programlarıyla okul çatısı altında verilen eğitim” olarak ifade etmiĢtir (Fidan 2012). Okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim, örgün eğitim kapsamındadır. Yaygın eğitim ise Özsoy (1987) tarafından “örgün eğitimin herhangi bir kademesinde bulunan veya ayrılmıĢ kiĢilere, ilgi ve ihtiyaç duydukları alanlarda verilen eğitim” olarak tanımlamıĢtır. Halk eğitimi, seminerler, hizmet içi kurslar yaygın eğitim örnekleridir (Fidan 2012).

Ġnformal eğitim ise yaĢam içerisinde kendiliğinden oluĢan, planlı olmayan eğitimdir.

KiĢi, karĢılaĢtığı durum ve içinde bulunduğu grubun üyeleri ile etkileĢimde bulundukça yeni Ģeyler öğrenmektedir. Bu tür öğrenmeler ailede, okulda, sosyal medya ortamlarında, kısacası yaĢam boyu doğal seyrinde gerçekleĢmektedir (Fidan 2012).

2.1.3 Eğitimin Ġlke ve Amaçları

Eğitimin amacı BaĢaran (1994) tarafından “Eğitim, eğitilenin kendini ifade edebilmesi için iletiĢim yeterliliği, olumlu iliĢkiler kurabilmesi için iĢbirliği yeterliliği, sorunlarını çözebilmesi için öğrenme ve araĢtırma yeterliliği, sağlıklı yaĢama yeterliliği, mesleği baĢarıyla yürütebilmesi için üretim yeterliliği kazandırmalıdır” Ģeklinde tanımlanmıĢtır.

MEB 2015-2019 stratejik planına göre de eğitimin amacı “Bütün bireylerin eğitim ve öğretime adil Ģartlar altında eriĢmesini sağlama, bireylere çağın gerektirdiği bilgi, beceri, tutum ve davranıĢın kazandırılmasıyla giriĢimci, yenilikçi, yaratıcı, dil becerileri yüksek, iletiĢime ve öğrenmeye açık, özgüven ve sorumluluk sahibi, sağlıklı ve mutlu bireylerin yetiĢmesine imkanı sağlama, beĢeri, mali, fiziki ve teknolojik yapı ile yönetim ve organizasyon yapısını iyileĢtirerek eğitime eriĢimi ve eğitimde kaliteyi artıracak verimli iĢleyen bir kurumsal yapıyı tesis etme" olarak açıklanmıĢtır.

2.1.4 Öğretim Kavramı ve Eğitim-Öğretim Farkı

Öğretim kavramı ile ilgili yapılan tanımları karĢılaĢtıran Tosun (2006), “Mouly‟nin

“öğrenci gelişimini teşvik etme stratejileri”, Glaser‟in öğrencilerin belli davranışları kazanabilmesi için düzenlenen planlı etkinlikler süreci”, Saylor‟un ise öğrencilerin planlı öğrenme yaşantılarına katılması olarak tanımladıklarını” ifade etmiĢtir.

Öğretimin baĢlıca özelliklerini Açıkgöz (2003): “Öğretim sürelidir, planlıdır, öğrenciye bir Ģeyler kazandırmak ve geliĢtirmek amacındadır, öğrenmenin baĢlatılması ve sürdürülmesi etkinliklerini içermektedir” Ģeklinde özetlemiĢtir.

Eğitim ve öğretim kavramları bazen karıĢtırılmaktadır. Fidan ve Erden (1987)‟e göre eğitim süreci “Öğrenme-öğretme etkinliklerini de kapsayan, belirlenmiĢ bir hedefi olan ve sonucun değerlendirildiği bir süreçtir ve hedefler öğrenciye ne öğretileceğini ve nasıl öğretileceğini göstermektedir. Öğretimde ise öğrencinin hedeflerin uygulanması sağlanmakta, yeterliliği değerlendirme iĢlemi ile ölçülmektedir.”

Öğretimin belirlenen hedeflerini gerçekleĢtirmede planlı ve nitelikli olmasını sağlamak için geçerli sayılan bazı ilkeler vardır. Bu bağlamda BinbaĢıoğlu (1983), öğretimin temel ilkelerini “Öğretilen bilginin, öğrencinin ihtiyaç ve hazır bulunuş düzeyine uygun olması, bilinmeyenden bilinmeyene, kolaydan zora, somuttan soyuta, yakından uzağa doğru olması, öğretilenlerin açık ve anlaşılır, hayata yakın örneklerle, süre ve araç-gereç bakımından en verimli ve ekonomik şekilde verilmesi sağlanarak, öğrencinin yaparak, yaşayarak öğrenmesi için aktif hale getirilmesi” olarak ifade etmiĢtir.

2.1.5 Öğrenme ve Öğretme

Öğrenme ve öğretme kavramlarının da kuram ve yaklaĢımlara göre farklı tanımları yapılmıĢtır. Öğrenme, Bacanlı (2004) tarafından “Tekrar ya da yaĢantı yoluyla organizmanın davranıĢlarında meydana gelen oldukça kalıcı/sürekli değiĢiklikler”

Ģeklinde tanımlanmıĢtır. AĢılıoğlu (2007) gibi öğrenmeyi beyinde biyokimyasal değiĢmeler ile açıklayan araĢtırmacılar da olmuĢtur. Öğrenme ile ilgili tanımların

Atkinson vd. (1995)‟a göre yaĢantı ürünü olması, kalıcı olması, davranıĢ değiĢikliği meydana gelmesi, süreç olması gibi ortak paydaları vardır.

Öğretme, Demirel (2010)‟e göre “Eğitim yolu ile kazanılan davranıĢ değiĢikliğinin okulda planlı ve programlı bir Ģekilde yapılması süreci”, Fidan (2012)‟a göre ise

“Öğretme, öğrenmeyi sağlamaya yönelik bilinçli ve amaçlı etkinliklerdir. Öğretme kurum veya bireyler tarafından gerçekleĢtirilebilmekle beraber, bilgisayar, internet, sosyal medya, televizyon veya kitap gibi materyallerle de olabilir. Ayrıca aile, çevre, kitle iletiĢim araçları bireyin yaĢam boyu öğrenmesini sağlayan etkinliklerle davranıĢ değiĢikli oluĢturabilir. En planlı öğretme eğitim kurumlarında uygulanmaktadır.”

2.1.6 21. Yüzyılda Öğrenci Yeterlilikleri

GloballeĢen ve değiĢen dünyamızda eğitimin hizmet vereceği öğrenen kitlenin yetkinlikleri ve ihtiyaçları bilinmeden eğitim programları ve yaklaĢımları düzenlenemez. Bu bağlamda aĢağıdaki çizelgede, ABD‟de “21. Yüzyıl Yetkinlikleri”

(P21's partnership for 21st Century Learning) çalıĢma grubunun geliĢtirdiği öğrenme çerçevesinde öğrencilerin her türlü baĢarıları için gerekli yetkinlikleri tanımlanmaktadır:

Çizelge 2.1 21. yüzyıl öğrenme çerçevesi kriterleri Yetkinlik Alanları Gerekli Kriterler 1-Temel dersler ve 21.yüzyıl

temaları Temel dersler ile beraber;

Finans, ekonomi, iĢletme ve giriĢimcilik okuryazarlığı, YurttaĢlık okuryazarlığı, Sağlık okuryazarlığı,

Çevre okuryazarlığı, Küresel bilinç.

2- Öğrenme ve Ġnovasyon Yetkinlikleri

Yaratıcılık ve inovasyon

Kritik düĢünme ve problem çözme, ĠletiĢim ve iĢbirliği 3- Medya, Enformasyon ve

Esneklik ve uyum sağlayabilirlik, Ġnisyatif alma, Sosyal ve kültürlerarası yetkinlikler

Üretkenlik ve hesap verebilirlik, Liderlik ve sorumluluk Kaynak: 21.Yüzyıl Öğrenme Çerçevesi (P21's partnership for 21st Century Learning )