Drama liderinde olması gereken özellikler

Ġdeal drama lideri, süreci iĢlevsel hale getirebilmek için; duruĢu ve uyguladığı demokratik düzen ile grubun dinamiğini koruyacak olan etkileĢimler sağlayan, çalıĢtığı grubun psikolojik geliĢim özelliklerinin ve gereksinimlerinin ayırdında olan, özgünlüğü kendisine ilke olarak benimsemiĢ, çalıĢma sürecini planlayıp, içerik ve hedeflere uygun ortamlar hazırlayan, hoĢgörülü ve konusuna hakim kiĢidir.

Adıgüzel‟in (1994: 526) tanımıyla drama çalıĢmalarında katılımcılara “rehberlik” eden kiĢi, öğretmen, yönetici, yönlendirici ya da en çok kullanılan hali ile “drama lideri”dir. Lider, drama sürecinde ilk ivmeyi veren, sunan, değerlendiren ve yeniden uygulayan kiĢi olmalıdır. Lider, önemli bir öğedir. Liderin belirlediği hedef ve yöntemler ile grup içerisinde bireyler, bir yaĢantıyı, bir olayı kendi deneyimlerini de iĢin içerisine katarak, eylem ve edim durumlarında oynayarak canlandırır ve anlamlandırırlar.

Drama lideri bir grupla çalıĢmaya baĢlamadan önce, hedeflerini, yöntemlerini, içerik değerlendirmesini planlamıĢ; kullanacağı malzemeyi sağlamıĢ; çalıĢma ortamını da çalıĢma yapabileceği hale getirmiĢ olmalıdır. Lider, aynı zamanda grubun dinamiğine giden yolda, onların tanıĢma ve kaynaĢmasını sağlayacak iletiĢim, uyum, gözlem, etkileĢim, çalıĢmalarını uygulamak ve uygularken de eğlence ve haz boyutunu göz ardı etmemek durumundadır (Adıgüzel, 2000: 7). Eğlence ve haz boyutunun eksik kalması, bu yöntemin en etkili silahını yitirmesi anlamına geleceği için, öğrenmeyi geciktirecek, süreci olumsuz bir deneyime dönüĢtürecektir. Bu anlamda liderin hem tarafsızlığıyla varlığını hissettirmeyen, hem de duygu durumu ile grubu derinden etkileyen bir kimlik olması gerekir.

Heathcote, liderin yetkilerini ve sınırlılıklarını belirler. Lider, çocukların dramada boĢvermelerine ve her Ģeye gülmelerine izin vermemeli, oyunun konusunu; yerini, ne zaman olacağını kabaca neler olacağını belirlemelerine olanak tanımalıdır. Çocukların, drama yaparken, problemlere neden olacak seçimler yaptıklarını gördüğünde seçim kararını gene de kendisi yapmamalı, verecekleri kararın neden olacağı güçlükler konusunda uyarıda bulunmalıdır. Lider öğrencilerin kendi

aralarında ne yapmak istedikleri konusunda anlaĢamadıklarını genellikle görmezlikten gelerek kendilerinin karar vermelerine çaba göstermelidir( Wagner:1999:9).

Heathcote liderlere, dramayı eğitim aracı olarak hiç kullanmadılarsa, net bir baĢlangıç noktasının olmadığını belirtir. Bu yüzden, bulundukları noktadan baĢlamak zorunda olduklarını ve bulundukları yerin doğru olduğunu söyler. Aynı zamanda liderlerin kendilerini baĢarılı hissetmesi ve herhangi bir öğretim bile olsa, kendi koĢullarının ilk ve en önemli baĢlangıç noktası olduğunu bilmeleri gerektiğini vurgular. Sınıfın durumu ve malzemenin doğası gibi göz önünde bulundurulması gereken iki gerçeğin önemli olduğunu ifade eder.

Yaratıcı drama eğer, anlar yaratmak ve yaĢatmak ise, belli kurallar içinde özgürce temalar, kavramlar seçmek ve bunları o an için, orada yaĢama geçirmekse, aykırı gibi görünenin de üstüne gitmekse, ön yargılardan uzak olmayı Ģart koĢar. Buna göre, iyi bir yaratıcı drama lideri değiĢik düĢüncelerden korkmadan, kendi yaratıcılığı ile ve tüm referans kadrosu ile böylesi düĢünülenlerin üstüne gitmelidir (San, 1995: 95 ). San‟ın ifadesinden de hareketle, liderin kararlılığının da önemli bir yeti olduğu sonucuna varılabilir.

Liderin, kendi koĢullarını iyi bir biçimde gözden geçirirken, belirlemesi gereken belli baĢlı Ģeyleri Heathcote Ģöyle sıralamaktadır:

1- Karar alma, 2- Gürültü,

3- Mesafe, ara, uzaklık, menzil, 4- Grubun büyüklüğü,

5- Öğretme belgeleri, planlar, tutumlar,

6- Öğretmen olarak sınıftaki duruĢ (Wagner, 1999: 9-26).

Çocuklar için liderin konuya yaklaĢımı, özellikle de kendisinin ne kadar yaratıcılığa açık olduğu çok önemlidir. Lider, çocukları tanıyan, anlayan, hoĢgörülü, özgür olmayı ve özgünlüğü destekleyen kiĢi olmalıdır. Lider çocukların ihtiyaçlarını, ilgilerini, yeteneklerini bilen ve doğru tepkilerle motivasyonu destekleyen kiĢi olmalıdır. Ve çocuklara diledikleri etkinliği seçme özgürlüğü tanımalıdır (Oğuzkan

ve diğerleri, 1999:15–16). Burada lider için anahtar tavır, etkinlik uygun koĢullar bakımından önceden belirlenmiĢ bile olsa, kendilerinin seçmelerini sağlayarak, o özgürlüğü hissettirebilmektir.

Dramada liderin amacı diğer disiplinler gibi, çocuğu ve ergeni yaĢama hazır hale getirip onu olgunlaĢtırmak olmalıdır. Lider, çocuk ve ergeni mitlerle, efsanelerle, masallarla, gerçek olaylarla donatıp, kendi dramatik yapısını ortaya koymasına ve yaratmasına fırsat vererek, oyuna karĢı bir gereksinim duymasını sağlamalıdır. Lider, drama çalıĢmalarında etkin bir rol alarak gruplar arasındaki ayırımı ortadan kaldırmalıdır (Adıgüzel, 1994: 2).

Lider (ya da öğretmen), gözlem becerisini drama çalıĢmalarının her anında etkili bir Ģekilde kullanmalıdır. Her çocuğun, ergenin ya da katılımcıların duygularının, düĢüncelerinin önemli olduğunu kabul ederek, yaĢanılan olayların analizini yapabilmelidir. Lider, özellikle kültürel farklılıkların belirgin olduğu bir grupta, elde edeceği sonuçların da farklı olabileceğini düĢünerek esnek olmalıdır. Katılımcıların tüm düĢünce ve davranıĢlarını özgürce sergileyebileceklerini hissettirmelidir (Adıgüzel, 1994: 526).

Lider, öğrencileri canlandırılan oyunun kontrollü, tehdit edici olmayan atmosferinde, iĢbirliği çabalarıyla yönlendirmelidir. Lider bu yönlendirmeleriyle, saldırgan öğrencilerin sırası gelmeden konuĢma eğilimlerini önlemeli; utangaç öğrencilerin de yavaĢ yavaĢ etkinliklere katılmayı ve kendilerini grup tartıĢmalarında ifade etme cesaretini kazanmalarına yardımcı olmalıdır (Freeman, 2000: 17). Böyle bir dengeyi kurabilmek, liderin duygusal okur yazarlığının üst düzeyde ve katılımcıları yakından tanıyabilecek duyarlılıkta olmasını gerektirir.

Drama liderinin klasik bir öğretmenden farklı olarak paylaĢımcı, hoĢgörülü, demokratik, özgür düĢünen, yaratıcı ve yeni Ģeylere açık olan bir yapıda olması gerekir. Otoriter bir kiĢiliğe sahip olmamalıdır. Sergi, müze, sinema, tiyatro, konser, gibi kültürel faaliyetlere katılan, sanat-kültür olayını izleyen biri olmalıdır. Konuyu kendisini ve grubu katarak aktarmalı ve klasik olmaktan kaçınmalıdır. Zihnen, bedenen ve ruhen katılımı sağlamalıdır. Yönlendirici olarak lider, yanılsamacı,

hayalci olmamalı; ayakları yere basmalı; ileriye dönük yaratıcılıklarını ve hayallerini ortaya koyabilecek bireyler yetiĢtirmelidir (San, 2001:17).

Rosenberg‟e (1987) göre lider, drama çalıĢmalarının baĢında daha aktif olmalı, sonra giderek kendini geri çekmelidir. Çocuklara fırsat tanımalı, onlara ilham kaynağı olmalıdır. Öğretmen, çalıĢma konusunu ergene önermeli, neyi canlandıracağını söyleyerek yönlendirme yapmalıdır. Fakat “nasıl” yapılacağını tarif etmekten ve göstermekten kaçınmalıdır (Önder, 2002:108 ). Çünkü bu tarz bir yaklaĢımda lider yönlendirmeci tutum sergilemiĢ olur ki, bu durumda yaratıcılığı ketleyecektir.

Grup liderinin, oyunculuk ve tiyatro yapma hakkında az da olsa bir eğitim almıĢ olması gereklidir. ĠletiĢime açık, istekli ve hazır olma niteliği taĢımalıdır. Diğer bir özelliği ise, tiyatro ile ilgilenmiĢ, tiyatro terminolojisini bilen, pek çok oyun biçimi tanıyan, oyun pedagojisi bilgisine sahip bir birey olmalıdır. Lider “katılanlar- oyun-oyunun kuralları” arasındaki sürekli etkileĢimi yönlendirebilmesi için hem oyuncu, hem pedagog hem de biraz psikolog özelliklerine sahip olmalıdır. Bu özelliklere sahip olabilmek için sanatsal alan; kuramsal (bilgisel) alan ve eğitim- öğretim bilgisi (didaktik) alanında yeterli bilgi ve donanıma sahip olmalıdır (San, 1996: 150).

Sonuç olarak drama lideri iyi yetiĢmiĢ; gerekli bilgi ve donanıma sahip; grubu hedefine uygun bir Ģekilde yönlendirmesini bilen; sürecin akıĢkanlığını donanımıyla sağlayabilen; iyi bir gözlemci; özgür eğitim anlayıĢına sahip; esnek; yaratıcı ve yaratıcı olmaya elveriĢli Ģartları hazırlayabilecek özellikte bir kiĢi olmalıdır.