Cumhuriyet dönemi hükümetlerinde olduğu gibi DP iktidarı döneminde de şehirlerde belli ölçülerde telefon alt yapı çalışmaları yapılmasına rağmen köylerde bu hizmetlerin istenilen düzeye gelemediği bilinmektedir. Zonguldak Milletve-kili Abdurrahman Boyacıgiller’in TBMM’de, köy telefonları hakkında İçişleri ve Ulaştırma Bakanlıklarına yönelttiği sözlü sorusuna bakanlar Meclis kürsüsünden sırayla cevap verir. İçişleri Bakanı Halil Özyörük ilk sözü alarak 35.596 köyden sağlanan çeşitli yardımlar sayesinde önceden tesis edilmiş telefon şebekesinin uzunluğunun 46.336 kilometreye ulaştığını bu şebekede yer alan 436 santral ile 8429 telefon makinesinden ancak 5429’unun kullanılabildiğini söyler. Özyörük 1944 yılında köy telefon davasının halledilmesi için ihtiyaç duyulan 93 milyon liralık meblağın 1951 yılı maliyetleri itibariyle 300 milyon liraya yükseldiğini ifade eder123.
Daha sonra kürsüye gelen Ulaştırma Bakanı Seyfi Kurtbek, telefon ağının kurulup geliştirilmesi çalışmalarının illerden başlayarak köylere doğru yayıldığını, 63 il merkezinden 50’sinde; 480 ilçe merkezinden 58’inde; 942 bucaktan 6’sında ve 35.596 köyden 4’ünde lokal telefon hizmeti verildiğini belirtir. Türkiye’nin te-lefon bakımından geri olduğunu da izah eden Kurtbek, Dünya ülkelerinde 1000 kişiye 8-10, gelişmiş ülkelerde 1000 kişiye 150-250 telefon düşerken, ülkemizde 1000 kişiye ancak 2,5 telefon düştüğünü söyler. Seyfi Kurtbek, şehirlerin ve ilçe-lerin birbiriyle telefon irtibatlarını sağlamadan köy telefonları işinin ele alınama-yacağını itiraf ederek konuya son noktayı koyar124.
Türkiye’de telefon şebekesi bakımından ortaya çıkan bu yetersizliği gider-mek için DP Hükümetlerinin haberleşme alt yapı çalışmalarına hız kazandırdığı görülür. Ankara civarında iki Amerikalı uzman tarafından tesis edilerek 4 ayda hizmete sunulması planlanan bir telsiz-telefon santralı bu çalışmalar arasında yer
123 TBMM, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 1, C 6, 63. Birleşim, 11.04.1951, s. 160-161; Ayın Tarihi, S No: 209, Yıl: Nisan 1951, s. 58.
124 TBMM, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 1, C 6, 63. Birleşim, 11.04.1951, s.162.
alır. Yapılan santral aracılığıyla ABD ile telsiz telefon görüşmeleri daha rahat ve net hale gelebilecektir125. PTT İdaresinin telefon abone sayısını artırmaya yönelik olarak yaptığı alt yapı çalışmalarına rağmen şebeke yetersizliği yüzünden bu dö-nemde halen 50 bin kişinin sıra beklediği bilinir126.
Bu sıralarda PTT İdaresi uluslararası haberleşme alanında Avrupa ile aynı standardı yakalamak için, 20 Haziran 1951 tarihinde yürürlüğe giren 5794 Sa-yılı Kanun uyarınca 1949’da Paris’te kabul edilen Telgraf ve Telefon Konferansı vesikalarını onamıştır.127 Kurum 1 Temmuz 1951 tarihinden itibaren de telgraf ve telefonda dış muhabere ve karşılıklı konuşma ile uluslararası usul ve ücret he-saplarını kabul etmeyi kararlaştırmıştır128.
PTT İdaresi, yürürlüğe koyduğu yasal düzenlemelerle bir yandan uluslara-rası haberleşme anlayışına tabi olurken öbür yandan telefon altyapı çalışmalarına hız kazandırır. Ulaştırma Bakanı Seyfi Kurtbek ’in verdiği bilgiye göre 1951 yılı itibariyle 4.000 kilometre telefon devresi çekilirken 28.769 kilometrelik kuran-portör kanalları meydana getirilerek 6 santral binası inşaatına başlanır129. Bu su-retle 1950 yılında otomatik ve manuel santrallerin kapasitesi 63 binin üzerine çıkarken 1952 yılının sonunda bu rakam 84 bine ulaşır130.
Ülke içi telefon şebekesi çalışmalarına önem veren PTT İdaresi uluslara-rası haberleşmeye de önem vererek Zonguldak, Kozlu, Konya, Bursa, Mersin,
125 Tataç, “Olaylara Bakış, Nisan 1951, Ulaştırma Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S 96, Yıl 9, Haziran 1951, s. 185; PTT Kurumunun İstanbul’daki telefon santrallerini takviye yolunda yaptığı çalışmalar için bk.: Tataç, “Olaylara Bakış, Kasım 1951, Ulaştırma Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S 102, Yıl 9, Aralık 1951, s. 383.
126 Tataç, “Olaylara Bakış, Mayıs ve Haziran 1951, Ulaştırma Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S 97, Yıl 9, Temmuz 1951, s. 217-218; Tataç, “Olaylara Bakış, 15 Ağustos-30 Eylül 1951, Ulaştırma Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S 100, Yıl 9, Ekim 1951, s. 316.
127 TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 9, C 33, 20.06.1951, s. 838; Resmi Gazete, S No:
7847-7848, 29-30 Haziran 1951; Ayrıca 5794 Sayılı Kanun ile ilişkilendirilen 5450 Sayılı Kanun’un ayrıntısı için bk.: TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 8, C 32, 02.12.1949, s.
61; Resmi Gazete, S No: 7376, 10 Aralık 1949; 7 Mayıs 1947 tarihinde Paris’te toplanan 12.
Evrensel Posta Kongresi kararlarını kapsayan ve yedi parçadan oluşan senetlerin içinde yazılı olan hükümler veya 5449 Sayılı Kanunun ayrıntıları için bk.: TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 8, C 32, 02.12.1949, s. 60; Resmi Gazete, S No: 7374, 8 Aralık 1949.
128 Tataç, “Olaylara Bakış, 15 Ağustos-30 Eylül 1951, Ulaştırma Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S 100, Yıl 9, Ekim 1951, s. 316.
129 Tataç, Olaylara Bakış, Mart 1952, Ulaştırma Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S 106, Yıl 10, Nisan 1952, s. 126.
130 Ayın Tarihi, S No: 229, Aralık 1952, s. 7.
İskenderun, Samsun, Sivas, Trabzon, Erzincan, İznik, Gölcük, Erzurum, Kars, Karadeniz Ereğlisi ve Balıkesir yerleşim merkezleri ile ABD arasında radyo tele-fon yöntemi (telsiz cihazlarıyla sesli haberleşme) görüşmesini başlatır131. Ayrıca İstanbul Vilayetinde Erenköy ile Galata ve Tophane arasındaki şebeke dağıtımını tamamlar. Kadıköy’de 300, Karaköy ile Tophane arasında 800 abone kaydı yapa-rak bunların önemli bir kısmını faaliyete geçirir132. Yapılan bu alt yapı çalışmaları neticesinde Ulaştırma Bakanı Yümnü Üresin’in ifadesiyle şehir içi telefon görüş-meleri 1951 yılında % 26, 1953 yılında % 73 oranında artarken şehirlerarası telefon görüşmeleri 1951’de % 24, 1953’de ise % 82 oranında artar133. Böylece iki yıllık süreçte şehir içi telefon görüşmelerinde % 180, şehirlerarası görüşmelerde ise % 241 oranında bir yükseliş sağlanır. Üresin’e göre 1953 yılında otomatik santrallere 10.500 ve manyetolu santrallere 6.980 ilave yapılarak santral kapasi-tesi 96.334 hatta çıkar. Bu miktar bir önceki yıla göre % 24’lük bir artış oranını ifade eder. Havai bakır ve demir telefon devresine 1.580 kilometrelik bir ilave ya-pılarak 26.199 kilometreye çıkarılırken Telefon Kuranportörlerine 1953 yılında 8.706 kilometre ilave edilerek 59.574 kilometreye ulaştırılır134.
PTT İdaresi, son zamanlarda kurmuş olduğu telefon tesisleri ve genişlettiği uluslararası telli irtibatlarıyla bütün Avrupa ülkeleriyle telefon görüşmelerini ger-çekleştirdiği gibi yeni radyo telefon tesisleri sayesinde de ABD, Kanada ve Mek-sika ile haberleşmeyi sağlayabilmiştir135. Buna karşılık Türkiye ile İran arasında radyo telefon görüşmesi daha sonra 24 Eylül 1955 tarihinde gerçekleşmiştir136. Ayrıca Diyarbakır-Bağdat arasında 3 kanallı telefon irtibatı hizmete sunulurken Suriye, Lübnan ve Irak ile de telefon görüşmeleri başlamıştır. 1953 yılında ulus-lararası telefon görüşme miktarı bu sayede bir önceki yıla göre % 68, 1950 yılına göre de % 160 oranında artış göstermiştir137.
131 Tataç, “Olaylara Bakış, Nisan 1953, Ulaştırma Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S 120, Yıl 11, Haziran 1953, s. 184.
132 Tataç, “Olaylara Bakış, Eylül 1953, Ulaştırma Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S 125, Yıl 11, Kasım 1953, s. 346.
133 Ayın Tarihi, S 242, Yıl: Ocak 1954, s. 28.
134 Ayın Tarihi, S 242, Yıl: Ocak 1954, s. 29.
135 Ayın Tarihi, S 242, Yıl: Ocak 1954, s. 30.
136 Ayın Tarihi, S 262, Yıl: Eylül 1955, s. 51.
137 Ayın Tarihi, S 242, Yıl: Ocak 1954, s. 30.
PTT İdaresi, telekomünikasyon tesis ve genişletme projesi kapsamı çalışma-larına göre iki grup halinde ihaleye çıkardığı 30 şehir ve kasabada 13.700 hatlık otomatik santral ile 6000 hatlık manyetolu santralın tesis işini Ericsson firmasına vermiştir138. Ayrıca 20 adet 12 kanallı, 66 adet 3 kanallı telefon cihazları ile 64 adet 18 ve 4 kanallı telgraf kuranportör cihazlarının tesisiyle gerekli şehir içi ve şehirlerarası devrelerin inşasını da Metal Promet ve Philips firmalarına ihale et-miştir139.
1951-1954 yılları arasında yapılan 47 milyon liralık yatırım sayesinde ülke-deki telefon sayısı 1950 yılında 68 bin iken 1954’te 123 bine, aynı yıllar arasında telefon ve telgraf kuranportör sayısı 102 iken 413’e yükselmiştir140.
Ülkemizde geniş halk kitlelerine hitap eden radyo yayıncılığında da önemli mesafeler kat edilmiştir. 1950 yılında 332.618 olan radyo alıcı cihazları sayısı 1954 yılında 828.042’ye yükselmiştir. Bu sayı 1950 yılına göre % 149 oranında bir artışı göstermektedir141.
PTT Genel Müdürlüğü, bir süreden beri inşaatını sürdürdüğü Sakarya 1200 hatlık otomatik telefon santralını tamamlayarak 17 Nisan 1955 tarihinde düzen-lediği resmi bir törenle hizmete açmıştır142. Telefon santralı sayılarının gittikçe artması ülkemizde kişi başına düşen telefon sayısını da artırmıştır. 1955 yılının Haziran ayı itibariyle Türkiye’de 1000 kişiye 5,2 telefon düşmektedir. Ülkemizde 1965 yılına kadar 10 yıllık dönemde 1000 kişiye 15 telefon düşmesi yolunda yeni şebeke tesisi çalışmalarına girişilmiştir143.
Yine 1955 yılı Haziran ayı itibariyle işletmeye açılmış ve açılacak 149.900 adet telefon hattından fiilen yararlanılmakta olanı 99.500 kadardır. Bu işletmede
138 Ericsson firması ile yapılan bir anlaşmanın Menderes’ e iletildiği haberi ile ilgili belge için bk. BCA, Fon No: 30 1 0 0-Kutu No: 21-Dosya No: 121-Sıra No: 3; PTT İşletme Genel Müdürlüğü ile Ericsson firması arasında İstanbul’da kurulacak 13.500 hatlık otomatik telefon santralleri için, akdedilmiş sözleşmeler ve bunların içerikleri hakkında 20.02.1952 tarih ve 3/15968 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı için ayrıca bk.: BCA, Fon No: 30 18 1 2-Kutu No:
130-Dosya No: 87-Sıra No: 17.
139 Ayın Tarihi, Sayı No: 242, Yıl: Ocak 1954, s. 29.
140 TBMM, Zabıt Ceridesi, Dönem: 10, Toplantı: 1, C 5, 42. Birleşim, 18.02.1955, s. 212;
“Maliye Vekili Hasan Polatkan’ın 1955 Yılı Bütçe Nutku”, Türk Ekonomisi, S 141, Yıl 13, Mart 1955, s. 75.
141 TBMM, Zabıt Ceridesi, Dönem: 10, Toplantı: 1, C 5, 42. Birleşim, 18.02.1955, s. 225.
142 Ayın Tarihi, S 257, Yıl: Nisan 1955, s. 36.
143 Ayın Tarihi, S 259, Yıl: Haziran 1955, s. 13.
yer alan hattan 42.000’i İstanbul’da, 57.500’ü ise Ankara ve diğer şehirlerde bu-lunmaktadır. Telefon tesislerinin daha da artırılması yolunda hazırlanan program gereğince PTT Genel Müdürü’nün başkanlığında oluşturulan bir heyetin İsveç’e giderek Ericsson firması ile 77 milyon İsveç Kronu tutarında malzeme karşılığın-da 119.200 abonelik yeni bir genişletme 7 yıl sürede tamamlanması konusunkarşılığın-da anlaşmaya varmıştır144.
Bu çalışmalar sayesinde otomatik telefon hat sayısında bariz artışlar olmuş-tur. DP iktidara geldiği zaman Türkiye’de otomatik telefon hat sayısı 60.000 ci-varında iken 1955 yılı Haziranına kadar olan beş yıllık süreçte 38.500 hattın ilave edilmesiyle bu sayı 99.500’e çıkarılmıştır. Devam etmekte olan genişletme çalış-maları sayesinde bu rakam 149.000’e Ericsson firmasıyla imzalanan son anlaşma gereği 119.200 hattın ilave edilmesiyle de 268.200’e ulaşacaktır. Manyetolu tele-fonlar bu hesaplamaların kapsamı dışında yer almıştır145. PTT Genel Müdürlüğü, hazırladığı 1956 yılı programı gereğince yurdumuzun haberleşmesinde yararlanı-lacak kuranportör cihazlarının ülkenin çeşitli yerlerde tesis edilmesi görevini de İtalyan Telettra firmasına ihale etmiştir146.
Genel Müdürlük, şehirlerarası telefon ve telgraf muhabere imkânlarını ar-tırmak için yeni çalışmalara girişmiştir. Bunun için Türkiye’de ilk defa kurulacak 120 telefon kanallı İzmir-İstanbul-AnkSivas radyolink sistemi (iki nokta ara-sında elektromanyetik dalgalarla iletişim kurma sistemi) ile aynı kanal kapasite-sine sahip İzmir-Yunanistan ve İtalya uluslararası radyolink sistemi oluşturulması için 10 Mayıs 1956 ‘da Fransız S.F.R. Firması ile Ankara’da bir sözleşme imzala-mıştır.147 Bunun yanı sıra Fransız S.F.R. Firmasıyla maliyeti 12.400.000 lirayı bu-lan 120 telefon kanallı İzmir-Antalya-Konya-Ankara, Konya-Adana-İskenderun, İskenderun-Antalya-Elazığ-Diyarbakır-Batman-Antalya, Afyon-Kütahya-Eskişe-hir-Bursa-Bandırma-Balıkesir- şehirleri arasında 4 yeni radyolink sisteminin oluş-turulması yönünde 10 Nisan 1957’ de yeni bir sözleşme daha imzalanmıştır148.
144 Ayın Tarihi, S 259, Haziran 1955, s. 13-15.
145 Ayın Tarihi, S 259, Haziran 1955, s. 16; Celal Bayar’ın 1 Kasım 1955 tarihli TBMM’nin 3. Toplanma Yılının açılış konuşmasında 1950 yılından 1955 yılına kadar geçen beş yıllık dönemde telefon hatlarının artışı ile ilgili verdiği rakamlar için bk.: TBMM, Zabıt Ceridesi, Dönem: 10, Toplantı: 2, C 8, 1. Birleşim, 01.11.1955, s. 16.
146 Ayın Tarihi, S 267, Yıl: Şubat 1956, s. 3.
147 Ayın Tarihi, S 270, Yıl: Mayıs 1956, s. 10.
148 Ayın Tarihi, S 81, Yıl: Nisan 1957, s. 21.
PTT İşletmesinde yaşanan bu gelişmeler telefon alt yapı rakamlarına da yansımıştır. 1950 yılında Türkiye’de telefon santralleri kapasitesi 68.200 olduğu halde sonradan bu sayıya 100.000’e yakın bir ilave daha yapılmıştır. 1956 yılı so-nunda 167.000’e çıkarılan telefon santralleri kapasitesi yapılmakta olan tesislerle 206.000’e yükselecektir. İstanbul’da yapılan genişletilme çalışmalarının tamam-lanmasıyla Türkiye’nin toplam telefon santralleri kapasitesi 400.000’i aşacaktır149.
Telefon santrali kapasitesi 1950’de Ankara’da 17.000 iken 1957 yılı içerisin-de 26.000’e, aynı yıllar arasında İstanbul’da 31.000 iken 59.000’e yükselmiştir.
Sözleşme icabı yapılmakta olan tesislerin tamamlanmasıyla Ankara’nın abone kapasitesi 64.000’e çıkacaktır. İstanbul’a 1957 yılı sonuna kadar 8.600 yeni hat daha ilave edilecektir. Tesis edilecek alt yapı çalışmalarıyla ilgili yapılan sözleşme-lerinin tamamen yürürlüğe girmesiyle de İstanbul’da telefon santrali kapasitesi 200.000’e yükselecektir150.
PTT İdaresinin yaptığı bu telefon alt yapı hizmetleri ile insanlar imkânları ölçüsünde yaşadıkları şehirlerden uzakta bulunan yakınları ve sevdikleriyle ileti-şim kurarak hasretlerini giderebilmişlerdir. Bu sayede yüzlerce kilometre ötede ikamet eden akrabalarıyla bir araya gelebilmenin maddi ve manevi zorluğunu da yaşamamışlardır. Telefonun ulaşım ve haberleşme dışında da kullanılması insanla-rın hayatında birçok kolaylığı beraberinde getirmiştir. Sağlık, eğitim, bayındırlık, enerji, maden, turizm, tarım, sanayi ve ticaret sektörü başta olmak üzere birçok alanda insanların ihtiyaçlarının giderilmesinde ve güvenliğinin temin edilmesin-de telefona başvurularak ondan yararlanılması, işlerin aksamadan yürümesini sağlamasının yanı sıra zamandan da tasarruf edebilmenin imkânına kavuşulma-sını ortaya koymuştur.
TABLO 6’da PTT İşletmesinin 1950 ile 1960 yılları arasında bakır ve demir telefon devreleri ile kuranportör kanalı uzunlukları kilometre cinsinden, kuran-portör kanal ve telefon aboneleri de sayı olarak verilmiştir.
149 Ayın Tarihi, S 282, Yıl: Mayıs 1957, s. 55-56; 1950-1959 yılları arası telefon santralleri ka-pasitesi için ayrıca bk.: İGM, 1959 İstatistik Yıllığı, Yayın No: 380, Ankara 1959, s. 526.
150 Ayın Tarihi, S 282, Yıl: Mayıs 1957, s. 56.
TABLO 6: PTT İşletmesinin Telefon Hatları Uzunluğu ile Kuranportör Kanal ve Telefon Aboneleri Sayıları (1950-1960)
Yıllar 1950 16.910 2.692 19.602 39.517 59.119 93 58.189 1951 17.674 4.643 22.317 41.363 63.680 104 63.376 1952 18.808 5.841 24.649 50.268 74.914 126 70.376 1953 19.352 6.982 26.334 59.379 85.713 144 80.095 1954 19.589 8.324 27.913 90.954 118.867 233 103.030 1955 20.208 8.777 28.985 91.761 120.746 236 116.455 1956 22.139 9.536 31.675 96.356 128.031 244 133.328 1957 25.979 9.843 35.822 129.317 165.139 333 154.316 1958 38.657 9.716 48.373 145.581 193.954 376 167.230 1959 40.271 9.796 50.067 160.440 210.507 425 172.765 1960 43.230 9.595 52.825 152.344 205.169 431 180.030
Kaynak: İGM, 1959 İstatistik Yıllığı, Yayın No: 380, Ankara 1959, s. 524-525;
DİE, İstatistik Yıllığı 1960-1962, Yayın No: 460,Ankara 1962, s. 526; DİE, 1963 Tür-kiye İstatistik Yıllığı, Yayın No: 490, Ankara 1963, s. 518; DİE, TürTür-kiye İstatistik Yıllığı, 1964-1965, Ankara 1965, s. 635; DİE, Ulaştırma İstatistikleri 1966, Yayın No:
618, Ankara 1970, s. 200; DİE, İstatistik Göstergeler 1923-1995, Yayın No: 1883, An-kara 1996, 235; DİE, İstatistik Göstergeler 1923-2002, Yayın No: 2790, AnAn-kara 2003, s. 362; TÜİK, İstatistik Göstergeler 1923-2011, Yayın No. 3890, Ankara 2012, s. 433.
1950 yılında 16.910 km olan bakır devre uzunluğu 26.320 km artışla 1960 yılında 43.230 km’ye; 2.692 km olan demir devre uzunluğu 6.903 km artışla 9.595 km’ye; 39.517 km olan kuranportör kanalı uzunluğu 112.827 km artışla 152.344 km’ye yükselmiştir. Böylece 10 yıllık süreçte bakır devre uzunluğunda % 155, demir devre uzunluğunda % 256, kuranportör kanalı uzunluğunda % 285 oranında bir artış sağlanmıştır.
Kuranportör ve telefon aboneleri sayılarına gelince: 1950 yılında 93 olan kuranportör kanal sayısı 338 artarak 1960 yılında 431’e; 58.189 olan telefon aboneleri sayısı 121.841 artışla 180.030’a yükselmiştir. Böylece 10 yıl içerisinde kuranportör kanal sayısında % 363, telefon aboneleri sayısında % 209 oranında bir artış sağlanmıştır.
SONUÇ
İstanbul başta olmak üzere Anadolu’nun her bir köşesini işgal eden Batılı güçlere karşı tertibat alarak onları işgal ettikleri yörelerden atmak maksadıyla 23 Nisan 1920 yılında Ankara’da teşkil edilen Büyük Millet Meclisi, ilk etapta haber-leşmeye önem vererek Posta ve Telgraf Müdüriyet-i Umumisi ’ne İzmit Milletvekili Sırrı Beyi atar. Akabinde Refet Bey ve Saruhan Milletvekili Sabri Bey sırasıyla bu göreve getirilir.
Millî Mücadele döneminde düşmanın ahvalini takip ederek buna karşı gerek-li önlemleri almak üzere haberleşme alanında bir dizi yasal düzenleme ve icraata girişen Anadolu Hükümeti yaptığı bu çalışmalarla komutanların aralarında şifreli telgraflarla muhabere yapmasını temin etmiştir. Bu sayede Doğu Anadolu’da Er-meniler, Güneyde Fransızlar, Batı Anadolu’da Yunanlılarla yapılan mücadelelerde başarılı olunarak düşmanın ülkeden atılması mümkün hale getirilmiş, akabinde milletin bağımsızlığının sağlanmasıyla da ulusal Türkiye Cumhuriyeti’nin temel-leri atılmıştır.
Cumhuriyet döneminin posta alanında yapılan ilk önemli teşebbüsü 26 Ha-ziran 1923 tarihinde Posta İdaresinin görev ve yetkilerini tespit eden 376 Sayılı Posta Kanunu’nun yürürlüğe girmesi olmuştur. Posta İdaresinin verimli çalışarak ülke ekonomisine destek olmasını isteyen Cumhuriyet hükümetleri posta alanın-da deneyimli yabancı uzmanları Türkiye’ye alanın-davet ederek onların görüş ve tavsiye-lerinden yararlanmıştır.
Dış ülkelerin deneyimli posta uzmanlarından faydalanan Cumhuriyet hükü-metleri yurt dışı posta taşımacılığını da geliştirmeye özen göstererek yabancı hava ulaşımı şirketleriyle 1926 ve 1930 yılında yaptığı anlaşmalarla İstanbul’dan Paris, Roma ve Berlin’e; 1939 yılında yaptığı iki anlaşma ile de İstanbul-Belgrad-Buda-peşte-Viyana-Berlin ve İstanbul-Bükreş arasında II. Dünya Savaşı başlangıcına kadar sürecek olan uçak seferleri düzenlemiştir. Ayrıca Balkan ülkeleriyle 1932-1940 yılları arasında posta münasebetlerinin geliştirilmesine yönelik iş birliğine gidilmiştir.
PTT İdaresi, yurt içi ve yurt dışı haberleşme alanında yaptığı bu çalışmalar sayesinde insanların uzak mekânlardaki yakınlarıyla haberleşme imkânına ka-vuşmasını temin etmesinin yanı sıra günlük ihtiyaçları arasında bulunan tica-ret eşyasından gazetelere, küçük paketlerden kolilere kadar birçok farklı nesne ve eşyayı adreslere zamanında teslim ederek halkın ihtiyaçlarını önemli ölçüde
karşılamıştır. Devletin güzide bir müessesesi olan PTT İdaresinin bu görevini yerine getirmesi kurumun halkın nezdinde sempati kazanmasına vesile olmuştur.
Halkın devlete sempati göstermesiyle oluşan bu yakınlık devletin başka alanlarda hizmetini artırarak sürdürmesini sağlamıştır.
Cumhuriyetin ilk yılları ve sonrasında ulusal ve uluslararası haberleşmenin önemli vasıtalarından olan telgrafçılık alanında da önemli çalışmalar yapılmış bu sayede ülke içerisinde birçok yerleşim birimi ile bağlantı kurularak buralarda mey-dana gelen gelişmelerden yakından haberdar olunmuştur. Böylece yerleşim mer-kezlerinde yaşanacak olası olaylara anında ve yerinde müdahale edilerek maddi ve manevi kayıpların önlenmesi imkânı sağlanmıştır. Bu dönemde telgraf iletişimi-nin ülkelerarası ilişkilerin ilerlemesine de vesile olduğu görülür. Dış ülkelerden Türkiye’ye, Türkiye’den de dış ülkelere ulaştırılan her türlü gelişmenin telgrafla aksettirilmesi ülkelerarası ikili ilişkilerin dış politikada seyrini etkilemiştir.
Posta Telgraf ve Telefon alanında DP döneminde de önemli gelişmelerin ya-şandığı bilinmektedir. İş hayatını kolaylaştıran sayaçlı makinelerle otomatik para makinelerinin dış ülkelerden getirilmesi, dış ülkelere sevk edilen postaların taşıma ücretlerinde indirime gidilmesi, yeni PTT şubelerinin açılması, personelin çalış-ma perforçalış-mansını artırçalış-maya yönelik ücret iyileştirmesi ile sağlık ve özlük hakla-rını geliştirmeye yönelik yeni uygulamaların yürürlüğe konması, Kurumun mali zararının azaltılmasında tedbir olarak PTT merkezlerinin küçük şubelere dönüş-türülmesi, bu döneme damga vuran belli başlı gelişmeler arasında yer almıştır.
Ayrıca teşkilat, kuranportör kanal sayısı ile uzunluğu, telefon devreleri uzun-luğu, telefon santralleri kapasiteleri ve telefon aboneleri sayısında artışlar kay-detmesinin yanı sıra kurduğu modern telefon tesisleri ve genişlettiği uluslararası bağlantılarla Avrupa, ABD, Kanada, Meksika, İran, Irak, Lübnan ve Suriye ülke-leriyle telefon görüşmelerini başlatmıştır.
PTT İdaresinin yaptığı telefon alt yapı çalışmaları ve gerçekleştirdiği hizmet-lerle insanlar yaşadıkları şehirlerden uzakta bulunan sevdikleriyle iletişim kurarak özlemlerini dindirebilmişlerdir. Bu sayede yüzlerce kilometre ötede yaşayan ya-kınlarıyla bir araya gelebilmenin ekonomik ve manevi külfetine katlanma zahme-tinden kurtulmuşlardır.
Son tahlilde; telefonun ulaşım ve haberleşme ihtiyacı dışında da kullanılma-sı insanların hayatında birçok kolaylığı beraberinde getirmiştir. Sağlık, eğitim, bayındırlık, enerji, maden, turizm, tarım, sanayi ve ticaret sektörü başta olmak
üzere birçok sektörde insanların güvenliğinin sağlanması ve ihtiyaçlarının gide-rilmesinde telefona müracaat edilmesi günlük işlerin rahat yürütülmesini temin etmesinin yanı sıra zamanın da iyi kullanılmasını mümkün hale getirmiştir.
KAYNAKÇA
I. ARŞİV BELGELERİ