Doğrulayıcı Faktör Analizi 89

Yapısal eşitlik modellemesinde, iki aşamalı yaklaşımın tercih edilmesinden do- layı ilk olarak bu kısımda ölçüm modeli sınanmıştır. Bunun için birincil seviyede doğru- layıcı faktör analizi yapılmıştır. Ölçüm modeli örtük değişkenlerin genel faktörler ola- rak kabul edildiği bir doğrulayıcı faktör analizi(DFA) işlemidir(Sümer, 2000: 62). Bu analizin temsili Şekil 4.1.’de verilmiştir.

Şekil 4.1. Araştırmanın Ölçüm Modeli

Şekil 4.1.’de yer olan oval şekiller örtük değişkenleri, dikdörtgenler ise gözlenen değişkenleri göstermektedir. Şekilde yer alan tek yönlü oklar, tek yönlü doğrusal ilişkiyi gösterir.Buna göre ölçme modeli çerçevesinde, örtük değişkenlerin gözlenen değişken- leri anlamlı bir şekilde yordadığına ilişkin bir hipotez söz konusudur. Bu oklar, her bir maddenin kendi örtük değişkenini ne kadar iyi temsil ettiğine ilişkin bilgi vermektedir. Bu öğe klasik faktör analizinde faktör yüklerine denk düşmektedir. “h” harfi ile temsil eden öğe ise her bir gözlenen değişkende örtük değişken tarafından açıklanamayan varyansı ya da hatayı temsil etmektedir. İki yönlü oklar ise değişkenlerin arasındaki korelasyon veya kovaryans(birlikte değişim) değerini vermektedir(Şimşek, 2007: 8, 9). Modelin uyumuna ilişkin temel alınacak kriterler Tablo 4.1.’de verilmiştir.

h h BS ES Tat1 TAT Tat2 Tat3 Bs1 Bs2 Bs3 Bs4 Bs5 Es1 Es2 DS Ds1 Ds2 Ds3 NS h h h h h h h h h h h h h Ns1 Ns2 Ns3 Ns4 h h ATL

Atl1 Atl2 Atl3 Atl4

Tablo 4.7. Uyum İndeksleri

Uyum İndeksi İyi Uyum Kabul Edilebilir Uyum χ2 _{/ df 0 ≤ χ}2 _{/ df ≤ 2 2 < χ}2 _{/ df ≤ 3}

RMSEA 0 ≤ RMSEA ≤ 0,05 0,05 < RMSEA ≤ 0,08 SRMR 0 ≤ SRMR ≤ 0,05 0,05 <SRMR≤ 0,10

NFI 0,95 ≤ NFI ≤ 1,00 0,90 ≤ NFI < 0,95 NNFI 0,97 ≤ NNFI ≤ 1,00 0,95 ≤ NNFI < 0,97

CFI 0,97 ≤ CFI ≤ 1,00 0,95 ≤ CFI < 0,97 GFI 0,95 ≤ GFI ≤ 1,00 0,90 ≤ GFI < 0,95 AGFI 0,90 ≤ AGFI ≤ 1,00 0,85 ≤ AGFI < 0,90

Kaynak: Engel ve diğerleri, 2003: 52.

Birinci düzeyi faktör analizinin gerçekleştirilmesinden sonra ölçüm modeline ilişkin uyum değerlerinden χ2 _{/ df(432,42 / 174) 2,48 olarak bulunmuştur. Tablo 4.7}

incelendiğinde bu değerin kabul edilebilir olduğu görülmektedir. Modelin RMSEA(0,063), SRMR(0,049), NFI(0,95), NNFI(0,96), CFI(0,97), GFI(0,90) ve AGFI(0,87) değerleri incelendiğinde bu değerlerin de kabul edilebilir düzeylerde olduk- ları görülmektedir.

Ölçüm modeline ilişkin ek olarak bazı güvenirlilik kanıtlarının sunulması ge- rekmektedir. Yapı güvenirliği(construct reliability) ve açıklanan varyans(variance extracted) bu amaçla kullanılmaktadır. Bu iki değerin de 0,50’den yüksek çıkması ge- rekmektedir. Bu formüller aşağıda verilmiştir(Eşitlik 4.1 ve 4.2). Eşitlikte yer alan SEYK; standardize edilmiş yol katsayılarını, єi ise her bir gözlenen değişkendeki hata

miktarını temsil etmektedir(Şimşek, 2007: 18):

• Yapı Güvenirliği: (∑SEYK)2 _{/ ((∑SEYK)}2 _{+ ∑є}

i) (4.1)

• Açıklanan Varyans: (∑SEYK2_{) / ((∑SEYK}2_{) + ∑є}

i) (4.2)

Bu formüller sonucu elde edilen değerlerden niyetsel sadakat boyutunun açıkla- nan varyansı 0,48 olarak tespit edilmiştir. Bu değer Şimşek(2007)’in her iki katsayı çer- çevesinde belirttiği 0,50 sınırının altındadır. Bu yüzden ölçüm modelinden niyetsel sa- dakat boyutunda en düşük faktör yüküne sahip olan gözlenen değişkenlerden “ns1” mo-

delden çıkarılmıştır. Buna ek olarak düşük faktör yüküne ve yüksek hata varyansına sahip olan değişkenler de modelden çıkarılmıştır. Bunlar “bs5” ve “atl4” olarak belir- lenmiştir. Bu işlemin ardından modele yönelik hesaplama tekrar edilmiştir. Modelin bu son hali için χ2 _{/ df(286,20 / 120) 2,38 olarak bulunmuştur. Tablo 4.7 incelendiğinde}

bu değerin kabul edilebilir olduğu görülmektedir. Bu değere ek olarak RMSEA(0,061), SRMR(0,045), NFI(0,96), NNFI(0,97), CFI(0,97), GFI(0,92) ve AGFI(0,89) değerleri incelendiğinde bir önceki modele göre daha iyi uyum değerleri olarak ortaya çıkmıştır.

Ayrıca standartlaştırılmış faktör yüklerine bakıldığında t değerlerinin 2,56’nın üzerinde olduğu görülmektedir. Bu durum, bu değerlerin %1 düzeyinde anlamlı oldu- ğunu ifade etmektedir. Bu değerler gözlenen değişkenlerin, örtük değişkenlerini iyi bir biçimde yordadığını göstermektedir(Çokluk ve diğerleri, 2010: 304). İlgili değerler Tab- lo 4.7.’ de verilmiştir.

Tablo 4.8. Faktör Yükleri ve t Değerleri

Gözlenen Değişkenler Faktör Yükleri(standart) t değerleri

Tat1 0,86 20,07 Tat2 0,92 22,25 Tat3 0,80 18,24 Bs1 0,74 16,07 Bs2 0,78 17,31 Bs3 0,84 19,35 Bs4 0,77 17,00 Ds1 0,70 13,90 Ds2 0,75 15,20 Ds3 0,72 14,53 Ns2 0,68 13,55 Ns3 0,75 15,38 Ns4 0,76 15,49 Es1 0,80 15,34 Es2 0,79 15,22 Atl1 0,77 16,10 Atl2 0,83 17,68 Atl3 0,70 14,27

Tablo 4.8.’de “tat” ifadeleri müşteri tatmini, “bs” ifadeleri bilişsel sadakati, “ds” ifadeleri duygusal sadakati, “ns” ifadeleri niyetsel sadakati, “es” ifadeleri eylemsel sa- dakati ve “atl” ifadeleri ataleti göstermektedir.

Tablo 4.8. incelendiğinde yakınsak geçerliliğin sağlandığı görülmektedir. Çünkü ortak bir faktör altında ölçüm yapmak için belirlenen göstergeler yüksek yüklere sahip olmalıdır. Ancak buna ek olarak ayırt edici geçerliliğin de dikkate alınması gereklidir. Ayırt edici geçerlilik, göstergelerin farklı setleri tarafından hesaplanan faktörlerin ayırt edici olması ile ilgilidir. Faktörler arasındaki korelasyonun 0,85 değerini aşmaması bu geçerliliğin sağlanması için gereklidir(Çokluk ve diğerleri, 2010: 277). Bu yüzden örtük değişkenlerin arasındaki korelasyonları gösteren Tablo 4.3. verilmiştir.

Tablo 4.9. Örtük Değişkenleri Arasındaki Korelasyon Katsayıları

Tatmin Bilişsel S. Duygusal S. Niyetsel S. Eylemsel S. Atalet

Tatmin 1,00 Bilişsel S. 0,60 1,00 Duygusal S. 0,38 0,68 1,00 Niyetsel S. 0,26 0,53 0,64 1,00 Eylemsel S. 0,28 0,45 0,46 0,55 1,00 Atalet 0,23 0,31 0,35 0,46 0,53 1,00

Tablo 4.9 incelendiğinde en yüksek korelasyon bilişsel sadakat ile duygusal sa- dakat arasındadır(0,68). Sonuç olarak ayırt edici geçerliliğin sağlandığı görülmektedir. Geçerlilik değerlerine ek olarak güvenirlilik için yapı güvenirliği, açıklanan varyansa ve Cronbach Alpha katsayısına ilişkin değerler hesaplanmıştır. Bu değerler Tablo 4.10’da verilmiştir.

Tablo 4.10. Yapı Güvenirliği, Açıklanan Varyanslar ve Cronbach Alpha Değerleri Örtük Değişkenler Yapı Güvenirliği Açıklanan Varyanslar Cronbach Alpha

Müşteri Tatmini 0,89 0,74 0,89 Bilişsel Sadakat 0,86 0,61 0,86 Duygusal Sadakat 0,76 0,52 0,76 Niyetsel Sadakat 0,77 0,53 0,77 Eylemsel Sadakat 0,77 0,63 0,77 Atalet 0,81 0,59 0,81

Tablo 4.10 incelendiğinde görüldüğü üzere yapı güvenirliği ve açıklanan varyansa ilişkin tüm değerler 0,50’nin üzerindedir. Ayrıca Cronbach Alpha değerlerinin de 0,70 üzerinde(Arıkan, 2007: 215) olduğu için ölçüm modelinin güvenilir olduğu söy- lenebilir.