Doğrudan Yabancı Yatırımlar

133. Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı’nda “Uluslararası piyasalara erişimi olan firmalar etrafında ekosistem oluşturulması sağlanacak, bilgi teknolojileri sektöründeki küresel oyuncuların, küresel değer zincirinde yüksek katma değerli hizmetlerden pay almamızı sağlayacak şekilde Türkiye’ye çekilebilmesi için gerekli çalışmalar yapılacaktır.” ifadesi bulunmaktadır. Küresel BİT sektörü oyuncularının ülkemizde faaliyet göstermesi ekosistemin gelişimine katkı sağlamaktadır. Küresel ölçekli firmaların bilgi ve tecrübe aktarımıyla yerli teknoloji firmalarının markalaşma ve uluslararasılaşma süreçlerinin hızlanacağı genel kabul gören bir görüştür. Bu ekosistemin kurulması sürecinde doğrudan yabancı yatırımlar kilit öneme sahiptir.

134. Doğrudan yabancı yatırım (DYY) girişleri hem bölgesel hem de ulusal ekonominin büyümesine önemli katkılar sağlamaktadır.

Yabancı yatırımcılar, ülke içerisinde üretimde bulunarak gayrisafi milli hâsıla artışı ile sermaye artışında olumlu rol oynamaktadır.

Yabancı yatırımlar, sermaye desteği sağlamasına ilave olarak;

teknoloji ve insan kaynağı, modern know-how, yönetim becerisi (management), pazarlama ve ihracat alanlarında da fayda sağlamakta ve bu özellikleriyle portföy yatırımlarından ayrışmaktadır. Ekonomik kalkınma için gelir artışının sağlanabilmesi gerekmekte olup, bunun için de üretim faktörlerinde (özellikle sermaye ve teknoloji alanında) artışı sürekli kılacak şekilde yabancı yatırımların ülkemize çekilmesi önem taşımaktadır.

135. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kayıtlarına göre Türkiye’ye 2018 yılında 13 milyar 160 milyon dolar doğrudan yabancı yatırım girişi gerçekleşmiştir. Bu girişin 6 milyar 64 milyon dolar tutarındaki kısmı öz sermaye yatırımı niteliğindedir. 2010-2018 yıllarını kapsayan dönem içerisinde Türkiye’ye toplam 214 milyar dolar doğrudan yabancı yatırım gerçekleşmiş olup, bu tutarın yaklaşık yüzde 64’üne tekabül eden kısmı 79 milyar doları öz sermaye girişidir.

136. UNCTAD referansında doğrudan yabancı yatırım girişleri ülkeler sıralamasına göre 2017 yılında gerçekleşen 10,9 milyar dolarlık doğrudan yabancı sermaye girişiyle 28. sırada yer almaktadır.

2010 yılında bu alanda 31. sırada yer alan ülkemizin önümüzdeki dönemde ilk 20 ülke arasında yer alması beklenmektedir.

137. Onuncu Kalkınma Planı’nın uygulanabilirliğini ve etkinliğini artırmak amacıyla hazırlanan İş ve Yatırım Ortamının Geliştirilmesi Programı Eylem Planı’yla 2014-2018 dönemi boyunca (gayrimenkul hariç) kümülatif uluslararası doğrudan yatırım tutarının 92,8 milyar dolara ulaştırılması hedefi konulmuştur. 2017 yılı sonu itibarıyla Türkiye’ye toplam 55,4 milyar dolar doğrudan yabancı yatırım gerçekleşmiş olup, bu tutarın yüzde 60’ından fazlasına tekabül eden kısmı olan 32,5 milyar doları gayrimenkul hariç doğrudan yabancı yatırım girişidir.

138. Türkiye’ye 2017 yılında gerçekleşen net sermaye girişlerinin yüzde 3’üne tekabül eden 240 milyon dolarlık kısmı bilgisayar, elektronik-elektrik ve optik donanım imalatı sektöründe gerçekleşmiştir. Aynı yılda net sermaye girişlerinin yüzde 7,4’üne tekabül eden kısmı telekomünikasyon sektörüne gerçekleşmiş olup, Merkez Bankası tarafından yayımlanan istatistik çerçevesinde 2017 yılında BİT ile doğrudan ilişkili sektörlere 798 milyon dolar net doğrudan yabancı sermaye girişi gerçekleşmiştir. Bu iki sektör

93

Doğu Marmara Bilişim Sektör Raporu

toplamı 2010-2017 yıllarını kapsayan dönemde Türkiye’ye toplam 72,6 milyar dolar öz sermaye niteliğinde doğrudan yabancı yatırım girişi gerçekleşmiş olup, aynı dönemde bu tutarın yüzde 5,8’ine tekabül eden 4,2 milyar dolarlık kısmı BİT ile doğrudan ilişkili sektörlere gerçekleşmiştir.

Şekil 28: BİT ile İlişkili Sektörler Bazında Türkiye’de Yıllara Göre DYY Girişi (milyon Dolar)

Kaynak: Merkez Bankası Ödemeler Dengesi İstatistikleri, http://bit.ly/2JkJh9n Erişim:

15.04.2019.

139. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı kayıtlarına göre 31 Aralık 2018 tarihi itibarıyla Türkiye’de toplam 65.533 yabancı sermayeli firma faaliyet göstermektedir. Bunlardan 1.960’ı bilgisayar ve ilgili faaliyetler sektöründe, 721’i telekomünikasyon sektöründe faaliyet göstermektedir. BİT ile doğrudan ilişki kurulabilecek diğer sektörlerde faaliyet gösteren yabancı sermayeli firma sayıları aşağıdaki gibidir.

Tablo 29: Türkiye’de Faaliyette Bulunan Yabancı Sermayeli Firma Sayısı

Sektör Adet

Araştırma ve Geliştirme Hizmetleri 118

Bilgisayar ve İlgili Faaliyetler 1.960

Büro, Muhasebe ve Bilgi İşlem Makinaları İmalatı 16 B.Y.S. Elektrikli Makine ve Cihazların İmalatı 350 Radyo, Televizyon, Haberleşme Teç. ve Cihazları İmalatı 278

Telekomünikasyon 721

Türkiye’de bilgi ve iletişim teknolojileri sektörel görünümü

94

Tıbbi Aletler, Hassas ve Optik Aletler ile Saat İmalatı 267

Diğer Sektörler 61.823

Türkiye Toplamı 65.533

Kaynak: : Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü (31.12.2018 itibariyle):

http://bit.ly/2UG7r4s , Erişim: 15.04.2019.

140. Bu firmalardan bir kısmı Türkiye’de Ar-Ge veya üretim amaçlı yer almaktayken bir kısmı ise yönetim, satış-pazarlama faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi odaklı yer almaktadır. Önemli bir kısmı küresel ölçekli olan bu firmaların Türkiye’deki faaliyet konuları tespit edilerek Bilişim Vadisi başta olmak üzere Doğu Marmara Bölgesi’nde Ar-Ge veya üretim amaçlı faaliyet göstermelerine yönelik görüşmelerin gerçekleştirilmesinin katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

141. Türkiye’de irtibat bürosu şeklinde örgütlenmiş, ağırlıklı olarak rutin satış-pazarlama ve iletişim süreçlerinden sorumlu yabancı sermayeli firmalar bulunmaktadır. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 31 Aralık 2018 tarihi itibariyle Türkiye’de toplam 744 yabancı sermayeli irtibat bürosu bulunmaktadır. Bunlardan 64’ü bilgisayar ve ilgili faaliyetler sektöründe, 23’ü telekomünikasyon sektöründe faaliyet göstermektedir. BİT ile doğrudan ilişki kurulabilecek diğer sektörlerde faaliyet gösteren yabancı sermayeli irtibat bürosu sayıları aşağıdaki gibidir. Benzer şekilde BİT ile ilişkili sektörlerde faaliyet gösteren bir kısmı küresel ölçekli bu firmaların Türkiye’deki faaliyet konuları tespit edilerek başta Bilişim Vadisi olmak üzere Doğu Marmara Bölgesi’nde Ar-Ge veya üretim amaçlı faaliyet göstermelerine yönelik görüşmelerin gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir.

Tablo 30: Türkiye’de Faaliyette Bulunan İrtibat Büroları Sayıları

Sektör Adet

Araştırma ve Geliştirme Hizmetleri 5

Bilgisayar ve İlgili Faaliyetler 64

Büro, Muhasebe ve Bilgi İşlem Makinaları İmalatı 3 B.Y.S. Elektrikli Makine ve Cihazların İmalatı 17 Radyo, Televizyon, Haberleşme Teç. ve Cihazları İmalatı 16

Telekomünikasyon 23

Tıbbi Aletler, Hassas ve Optik Aletler ile Saat İmalatı 14

Diğer Sektörler 602

Türkiye Toplamı 744

Kaynak: : T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı İstatistikleri (31.12.2018 itibariyle): http://

bit.ly/2UG7r4s , Erişim: 15.04.2019. 95

Doğu Marmara Bilişim Sektör Raporu