Dinleme Söyleme Çalma

Dinleme- Söyleme- Çalma öğrenme alanında öğrenci müzik dersinde öğrendiği bilgileri karşıya aktarır.

Sun “dinleme-söyleme-çalma” öğrenme alanına ilişkin görüşlerini şu şekilde belirtmiştir: Müzik, şarkı söyleyerek çalgı çalarak öğrenilir. Müzik dinlemek de bunun içinde düşünülebilir. Bunun için müzik derslerini, müzik yapma (öğrencinin şarkı söyleyerek, çalgı çalarak müzik yapması, müziği bu yoldan yaşayışına katması) dersleri olarak düşünmek gerekir (Say, 2005: 97).

Müzik dersinde dinleme öğrenme alanında bireyin müzik hafızasına gereken bilgiyi yerleştirmek için çeşitli yöntemler kullanılabilir. Öğrenciye bu öğrenme alanında bilgi doğru aktarılmaz ise öğrenilen bilginin performans olarak sunulduğu söyleme ya da çalma alanlarında aksaklıklar gözlenecektir. Kulaktan şarkı öğretimi, dinleme öğrenme alanında müzik öğretmenlerinin kullandığı başlıca tekniklerden biridir. Bu yöntem anaokulu ve ilkokulda daha çok kullanılmasına rağmen, 4. sınıftan itibaren de nota öğretiminin yanında ortaokul süresince her sınıf düzeyinde mutlaka kullanılmalıdır. 4. sınıftan sonra da öğretilen kuramsal bilgiler nota, ses ve süreleri ile sınırlı kalmamalı, ortaokul süresince nota öğretiminin yanında kulaktan şarkı öğretimi yöntemi derslerde aktif olarak kullanılmalıdır.

Genel müzik eğitiminin boyutlarından olan ses eğitiminin temel etkinliklerinden biri şarkı söylemedir (öğretimidir). Müzik eğitiminde kullanılan şarkılar öğrencide müzik eğitiminin hedefleri doğrultusunda davranış değişikleri oluşturma sürecinde müzik öğretmeninin en büyük yardımcısıdır (Bilgin, 2004: ?).

Bir kümeyi (bir sınıfı veya topluluğu) oluşturan ince sesli ve kalın sesli çocukların kolaylıkla çıkarabildikleri seslerden oluşan ses alanına, o kümelerin “ortak ses alanı” denir. Şarkı öğretimine geçmeden önce öğretmenin yapacağı ilk iş, şarkı öğreteceği çocukların ortak ses alanını saptamaktır (Sun ve Seyrek, 1993: 44). Daha sonra öğretim için uygun olacak yöntemler kullanılarak belirlenen şarkı öğretilmelidir.

Kulaktan şarkı öğretiminde eğitmen, öğretilecek olan şarkının tamamını öncelikle kendisi seslendirir. Daha sonra öğretmen seslendirmiş olduğu şarkıyı “tüm öğretim yöntemi” ile veya “bütün parça bütün yöntemi” ile öğrencilere öğretir. Belirtilen iki yöntemde de dinleme oldukça önemlidir. Dikkatli bir biçimde yapılan dinleme, öğrenme alanındaki söyleme kısmı ile birleşerek tam ve doğru bir şekilde tamamlanmış olur.

Tüm öğretme yöntemine göre, öğretmen bir ya da birkaç kez şarkıyı söyler. Öğretmen şarkının tam olarak kavrandığı kanısına vardığında çocuklarında kendisine katılarak veya sadece onların söylemesini ister. Şarkı dinletilip, tekrar edildiğinde öğrenemeyen öğrenciler olabilir. Şarkıyı kavrayamayan öğrenciler için şarkı öğretmen tarafından baştan sona tekrar seslendirilir. Bu yöntemde kesinlikle şarkıyı bölümleyerek öğretme bulunmamaktadır. Kısa şarkıların öğretiminde etkin olarak kullanılabilecek

olan bu yöntem, uzun şarkıların öğretiminde fazla kullanışlı olmayabilir. Çünkü uzun şarkılarda işin içine fazla söz sayısı, zorlu tartımsal ifadeler girdiği takdirde şarkıyı baştan sona akılda tutmak mümkün olmayabilir.

Bütün-parça-bütün yöntemine göre öğretmen ilk olarak parçanın tamamını öğrencilere söyler. Daha sonra parçayı öğrencilerle birlikte analiz eder. Parçanın sözleri önce öğretmen, sonra öğrenciler tarafından bölüm bölüm seslendirilerek çalışılır. Sözleri tam oturan parçanın ilk müzik cümlesi önce öğretmen, sonra öğrenciler olacak şekilde tekrar edilir. Hedef cümlenin öğrenildiği kanısına varılırsa yeni müzik cümlesi eklenir. Yeni eklenen müzik cümlesinin öğrenildiği tespit edilirse, bir önceki öğrenilen müzik cümlesi ile birleştirilerek tekrar edilir. Parçada yer alan diğer müzik cümleleri de bu yolla öğretildikten sonra, öğretmen şarkıyı baştan sona kesintisiz olarak seslendirir. Aynı şekilde şarkı öğrenciler tarafından da baştan sona tekrar edilip söylemeleri istenerek tam öğrenildiyse şarkının öğretimi tamamlanır. Herhangi bir bölümünde yanlışlık yapıldığı takdirde o bölüm tekrar parça parça çalışılır. Böylece öğrenciler hem şarkıyı bütün olarak öğrenirler hem de şarkının ayrıntıları parça parça çalışıldığı için kavramaları daha kolay olacaktır (Sun ve Seyrek, 1993: 53, 54).

Ortaokullarda kulaktan şarkı öğretiminin yanında ritimlerden ve notalardan yola çıkarak da şarkı öğretimi gerçekleştirilebilir. Böylece Milli Eğitim’in belirlediği genel amaçlarından ayırdığımız tabloda yer alan “değişik türlerde şarkı dinleme, söyleme ve çalma etkinliklerine katılımlarını sağlama” müziksel amacına ulaşılmış olunacaktır.

Müzik eğitiminde nota, müziksel okuma, ritim gibi müziksel işitme konularını içine alan noktaların önemli olduğu vurgulanabilir. Şarkı eğitiminde bunlar kullanıldığında etkili bir yöntem olacağı görülecektir. Şarkı öğretimi sırasında; nota okuma, ritim çalışmaları ve bunları devinsel olarak birleştirilerek yapılacak öğretim etkinlikleri çeşitli şekillerde uygulamaya konabilir.

Şarkı öğretimini destekleyecek etkinlikler şu şekilde gerçekleştirilebilir;

 Ritim algısını geliştirme: Tekerlemeler, farklı hızlarda tempo tutma, ritmik hareketlerle bir müziğe eşlik etme gibi çalışmalar yapılabilir.

 Ritim ve melodi algısını geliştirme: Vücudunu, çevreyi kullanarak sesler elde etme, orff çalgıları ile bir melodiye eşlik etme, oyun, dans, drama gibi çalışmalar yapılabilir.

 Melodi algısını geliştirme: Ses oyunları, ses grafiği çizme, farklı melodileri ayırt etme, basit melodilerin tekrarı, kulaktan şarkı öğretimi, solfej, flüt çalma gibi çalışmalar yapılabilir.

 Bilişsel algısını geliştirme: Müzik bilgisi, notaları kavrama, notayla şarkı öğretimi gibi çalışmalar yapılabilir (Güçlü, 2009: 24).

Müzikle uğraşmak daha çok bir performans işidir. Öğrenme alanında yer alan söyleme ve çalma bölümleri öğrencinin müzik dersinde öğrenmiş olduğu şarkıyı performansa dönüştürdüğü başlıca öğrenme alanıdır. Ancak; bu öğrenme alanında 7., 8. sınıflarda, öğrencilerin ergenlik dönemine ilişkin ses yapılarındaki değişim sebebiyle, bu dönem çocuklarında şarkı söyleme etkinliğinden çok, dinleme, çalma ve yaratıcılık eğitimlerine ağırlık verilmesi uygun olacaktır (MEB, 2006: 9).

Ergenlik dönemindeki erkek çocuklarında bu durum özellikle uygulanmalıdır. Çocukluktan ergenliğe geçerken özellikle kız çocuklarda “dolu nefes almama” eğilimi ve dolayısıyla göğsün üst kısmında hareketsizlik görülür. Bu nedenle diyafram çalıştırma ve nefes açma çalışmaları bu dönemde daha önem kazanır (Morgül, 2006: 40).

Kısacası her birey kendi içinde değerlendirilip, gelişimsel özellikleri de göz önünde bulundurulup, eğitimleri doğru bir şekilde verilmelidir.

Öğrenciyi öğrenmeye istekli hale getirmek (motive etmek güdülemek) öğretmenin sorumluluğundadır. Güdülemeyi sağlamak öğretmenin mesleksel başarısıdır (Morgül, 2006: 14).

Öğretmen çalabildiği çalgıları derste sıkça kullanmalıdır. Kendisine ait ancak, çalamadığı çalgılar varsa, bu çalgıları sınıfa getirip en azından seslerini öğrencilere duyurmaya, görsel olarak görmelerini sağlamaya çalışmalıdır. Sesini duyuramadığı, sınıfa getirip gösteremediği çalgıları ise seslerini görüntülerini teknolojiden yaralanarak sınıfa taşımalı, özelliklerini anlatarak müzik dersini daha keyifli hale getirmesi sağlanmalıdır. Çalgı öğretiminde de (vurmalı çalgılar ve blokflüt) kulaktan öğretilecek şarkıların notaları (öğrenci kitaplarında yer aldığı gibi) grafiklerle gösterilerek somutlaştırılmalıdır.