Dijital Kurgu

İki ve daha fazla disk okuyucu kullanılarak yapılan teknikteki kurguların, yine bir diske anında, disk kayıt ediciyle yapılması, kurgu tekniğinde yeni iki terim doğur- muştur. “Rasgele Erişimli ve Doğrusal Olmayan” (Random Access ve Nonlinear). Bu terimleri şöyle açıklayabiliriz. Disk okuyucuların üzerinde kayıtlı bulunan görüntülere, disk üzerinde nerede olursa olsun, çok hızlı bir şekilde ulaşabilmeleri nedeniyle, erişim hızını tanımlayan “rasgele erişimli” (Random Access) deyimidir. Rasgele erişim, diskin üzerinde (ilk zamanlar video diskler, şimdi sabit diskler) kayıtların, dairesel izler olarak yapılıp, okuyucu lazerin ya da kafanın,tüm diski taraması için alacağı mesafenin, diskin yarıçapından daha kısa olmasından ve diskin herhangi bir yerine, örneğin 2. Dakikadan 18. Dakikaya oradan, 34. Dakikaya veya 8. Dakikaya, kolaylıkla rasgele erişebilmesin- den dolayı, verilmiş bir deyimdir. Kısaca “Random Access”, kurguda erişimi-ulaşımı tanımlamaktadır (DURMAZ 1999: 261).

Disk teknolojisi ile doğan ikinci terim ise doğrusal olmayan anlamına gelen “non-linear”dır. Normal manyetik bant kurgusunda, görüntüler 1.2.3.4. gibi, zaman akışı sırasında, filmin-konunun başından, sonuna doğru dizilirler. Bant üzerine 3. Sah- neyi kurgulayabilmek için önceden 1. ve 2. Sahnelerin kurgulanmış ve bantta kayıtlı

da geçişsiz olarak başlayabilsin. Bu işlem doğrusal bir kayıt-kurgu olarak tanımlanır. Fakat, disk tabanlı kurgu sistemlerinde, diskin rasgele erişimli okunabilme özelliği do- layısıyla, disk üzerine yapılacak görüntü kurgusu-kayıtları istenilen herhangi bir sahne- den başlayabilir. Kurguya istenen sahne sırasıyla başlanarak, diske kayıt edilme işlemi, doğrusal olmayan “non linear” bir sistemin tanımıdır. Özellikle sabit disklerde, kurgu yapılırken, kurgulanacak görüntüler bir yerden başka bir yere kopyalanmayıp, sadece disk üzerindeki görüntülerin, kurgu için başlangıç ve bitiş noktaları, yenilenmektedir. Yani disk kurguda, disk üzerindeki görüntülerin, doğrusal olmayan okuma sıralaması, düzenlenmektedir. Görüntülerin kaydı, ancak geçiş ve efekt onlarını içeren, noktalarda yapılır. Kısaca “non-linear” doğrusal olmayan, sırasız kayıt, okuma anlamına gelir (DURMAZ 1999: 261).

İşte disk tabanlı kayıt-kurgu sistemlerinin, hızla gelişmesine etken, bu iki özelli- ğidir. Doğrusal olmayan rasgele erişimli kurgu sistemleri ya da bilinen İngilizce karşılı- ğı “Random Access Nonlinear Editing System” ile her geçen gün güçlenen ve ekono- mikleşen sistemler, TV’da ve film endüstrisinde tartışmasız kabul görmüştür (DUR- MAZ 1999: 261).

TV’de Dijital Kurgu

TV için dijital görüntü, 1980’lerin başında konuşulmaya başlandı. Fakat dijital görüntünün bilgisayarlarda işlenmesi hızına ve kapasitesine ancak 1989’da ulaşılabildi. İlk dijital kurgu sistemleri, kayıt ve okuma medyası olarak manyetik bantları kullandı- ğından, doğrusal ve sıralı erişimde kurgu söz konusu idi. Bu sistemler sadece, dijital görüntünün işlenme ve efekt özelliklerinden yararlanmakta ve sonuçta, bant kurguya devam edilmekteydi (DURMAZ 1999: 263).

Görüntülerin disk üzerine kaydı, “video disk” sistemleri kullanarak yapılması sonucu, doğrusal olmayan kurgular, kısa süreli analog görüntü işleme tekniğinde yapıl- dı ve ekonomik olmadığından, reklam, müzik klibi ve benzeri programlarda denendi, birkaç yıl içinde yerini sabit diskli sistemlere bırakarak kullanımdan kalkmıştır. Tele- vizyon kameraları ile çekilen programların, prova ve yayın amaçlı kurguları dijital NLE sistemlerinde, şu yöntemlerle yapılır (DURMAZ 1999: 263).

Orijinal görüntüler, dijital-analog video kasetten, zaman kodu bilgileri ile NLE disk sistemine aktarılır. Prova kurgu yapılarak elde edilen, EDL listesi, manyetik bant tabanlı, dijital ya da analog yayın kurgu odalarında, yayın kalitesinde yapılır. Bu işlem kurgu denemelerini, NLE ünitesinde yaparak, yayın kurgusuna harcanacak zamanı, kı- saltmak için tercih edilebilir. Pek kullanılmayan bu teknik, eski bant tabanlı kurgu suitlerini, işler halde tutmak amacıyla yapılır.

Orijinal görüntülerin, dijital ya da analog video kasetlerde olması sonucu, bu ka- setlerin konulduğu okuyuculara, dijital NLE ünitesinden kontrol ederek, doğrudan, ka- setten kasede, efekt ve geçişleri, NLE üzerinden yaparak, yayın kurgusunu oluşturma tekniği, özellikle sıkıştırma istenmeyen görüntülerde ve mevcut kurgu odaları, kullan- mak amacına yöneliktir.

Orijinal program görüntülerinin, video kasetlerden, NLE disklerine yayın kalite- sinde aktarılarak, programın tüm yayın kurgusunu, NLE disklerinden okutularak, yayın kalitesi video bantlara ya da disklere kayıt edilir. Bugün için kullanılan, en yaygın ve geçerli yöntem olup, yayın kurgusu, tüm efektleri ile tek bir birimde, hızlı, ekonomik ve kaliteli olarak yapılır.

Orijinal programın görüntülerinin, video kasetlerde olup, NLE ünitesine yayın kurgusu amaçlı aktarılarak, NLE sisteminde kurgunun tamamlanması, bitmiş programın yayınlanması için, yayın otomasyonu denetimindeki, video sunucu ünitesine aktarılma- sı. Bu teknikte iletim, NLE sistemi ile video sunucu arasındaki görüntü ve ses transferi, network ağları kullanılarak yapılır. Video sunucu yayın saatinde, ilgili programı yayın- ladıktan sonra, programın arşivlenmesi gerekiyorsa, arşiv sunucusuna aktararak, oradan bir kasede ya da diske transferini gerçekleştirir. Arşivlenmeyecek olan programlar, (ör- neğin reklam spotları, program yayın kuşağı tanıtım klipleri) yayından hemen sonra, otomatikman video sunucu disklerinden silinir.

TV’de NLE kurgu sistemlerinin, özellikle yayın kuruluşlarındaki, en yaygın kul- lanım şeklide, kurgulanacak olan görüntülerin önce, birimin merkezi video sunucu disk- lerine yüklenerek ( bir haber merkezinin video sunucusu gibi), her kurgucunun ilgilen- diği konuların görüntülerini, kendi NLE ünitesinin disklerine, yayın kalitesinde alıp,

yöntemidir. Her kullanıcı kendi NLE ünitesinde, kurguyu, yayın kurgusu olarak (online editing) yapar ve sunucuya aynı kalitede, geri gönderir. Video sunucudan, görüntülerin, yayın kalitesinde alınıp, geri gönderilme işlemi, sistemler arasında kurulu, yüksek hızlı iletim ağları ile yapılır. Bu teknik en son teknoloji olup, büyük yayın kuruluşlarında tercih edilir ve gerçek dijital sistemin, bugün için kullanılan en son aşamasıdır.

BÖLÜM III

GELİŞEN TEKNOLOJİNİN TV REKLAM FİLMİ YAPIM VE YAYIN