Didaktik Kökenli Kavram Yanılgılarını Tespit Etmek Đçin Kullanılabilecek Bir Teori: Transpozisyon Didaktik Teoris

Bu teori bir sosyoloji uzmanı tarafından tanımlanmış [73] ve antropolojik bir bakış açısından fen eğitiminde Chevallard tarafından 1989 yılında Matematik Eğitimi alanında geliştirilmiştir. Amaç, iyi öğrenilen bazı bilimsel kavramların neden ve nasıl öğretildiği ve diğerlerinin neden öğretilemediğini anlamaktır. Bu perspektif eğitim politikası ve sosyolojisi ile, daha çok okulda öğretilecek konu ve öğretim programlarının sosyolojisi ile ilişkilidir.

Chevallard [65] bu teoriyi en genel anlamı ile “bir bilginin öğretilen bir bilgi

oluncaya kadar geçirdiği dönüşümlerin tamamı” olarak ifade etmiştir.

“Didaktiksel Dönüşüm” kavramı beraberinde matematik alanının eğitiminde çalışmaların planlandığı yeni sosyal gerçeklikleri işaret eden bir dizi yeni terim belirmiştir [74]. Bunlar, noosfer1 (ya da eğitim üzerine düşünenlerin alanı), okutulacak bilgi (savoir à enseigner) 2, okutulan bilgi (savoir enseigné) 3, bilimsel bilgi (savoir savant) gibi terimlerdir [65, 70].

Chevallard[70] didaktiksel dönüşüm kavramını, matematik eğitimi üzerine kurmuştur. Bu kavram öğretilen bilgi ile okutulacak bilgi (okul uygulamalarında gözlemlenen bilgi) arasında ve okutulacak bilgi ile bilimsel bilgi (bilimsel araştırmalar sonucunda üretilen bilgi) arasında var olduğu düşünülen farkları ortaya çıkarmaya çalışmaktadır [75].

1 _{Noosfer: Eğitim sistemi ve toplum temsilcilerinin oluşturduğu didaktik fonksiyonların düşünüldüğü}

alan (Chevallard, 1991, s.15).

2 _{Savoir à enseigner: Bu kavram Türkçede (genel olarak ders programı ve kitabındaki bilgiler,}

bilginin sınıf içinde kullanılmasından önceki durumu) didaktik sistemin iki elemanı olan öğretmen ve öğrenci tarafından algılanışına göre öğretilecek bilgi ya da öğrenilecek bilgi olarak kullanılabilir.

3 _{Savoir enseigné: Bu kavram, Türkçede (sınıf içinde bahsi geçen bilgiler anlamında) öğretilen bilgiler}

Bu teori kapsamında bilim insanının sahip olduğu bilgi ile öğrenciler tarafından sahip olunan bilgi arasında bir ayrımın olduğu ve bu ikisinin işleyişinin incelenmesi gerekliliği doğmuştur [70]. Bu teori en basit şekliyle aşağıdaki gibi özetlenebilir.

Şekil 2.6 En Basit Şekliyle Transpozisyon Didaktik Teorisi

Transpozisyon didaktik teorisi çok geniş bir teoridir. Burada verilen kavramlarla sınırlı değildir. Geliştirilmeye açık bir teoridir. Bu araştırmada teori temel alınarak didaktiksel öğrenme engelleri tespit edilmeye çalışılacaktır.

Bu araştırma için, “Transpozisyon Didaktik Teorisi” bilimsel bilginin üretilmesinden, öğrenci tarafından özümlenmesine kadar geçen öğretimsel sürecin ve bu sürece eşlik eden geçiş ve dönüşümlerin incelendiği bir teoridir. Chevallard [65]’a göre Transpozisyon Didaktik kavramı; Bilimsel Bilginin, Özümlenen Bilgi haline gelene kadar geçirdiği değişimlerin tümü olarak tanımlamıştır. Transpozisyon Didaktik Teorisi süreci temelde şekil 2.6’de gösterilen dört bilgi türünü ve bu bilgi türleri arasındaki ilişkiyi içerir (Bkz. Şekil 2.7)

Bilimsel Bilgi Okutulacak Bilgi Okutulan Bilgi

Şekil 2.7. Transpozisyon Didaktik Teorisinin Basamakları

Bu araştırmada transpozisyon didaktik teorisinin kavramları kullanılarak didaktik kökenli kavram yanılgılarının belirlenmesi için bir yol haritası oluşturulmaya çalışılacaktır. Amaç transpoziyon didaktik sürecinin geliştirilmesi değildir. Amaç var olan öğretmen transpozisyonu ve bilimsel bilgiye dayalı transpozisyonun özümlenen bilgiye etkisini incelemektir.

Transpozisyon Didaktik Teorisi sürecinde ilk bilgi türü Bilimsel Bilgidir. Bilimsel araştırmalar sonucu elde edilen, bilimsel çevreler tarafından kabul gören ve yayınlanan bilgiler Bilimsel Bilgileri oluşturur. Đkinci bilgi ise Okutulacak Bilgidir. Chevallard, Okutulacak Bilgiden bahsederken referans olarak, Öğretim Programlarından ve Öğretmen Yardımcı Kitaplarından bahsetmektedir. Öğretmenlerin sınıfta konuyu işlerken kullandığı bilgilerin tümü Transpozisyon Didaktik Teorisinin üçüncü basamağı olan Okutulan Bilgiye karşılık gelmektedir. Son olarak Okutulan Bilginin öğrenci zihninde yapılandırılması ile ortaya çıkan

Özümlenen Bilgi; yayınlanmamış, doğruluğu ya da yanlışlığı tespit edilmemiş, sadece öğrenci zihninde yer alan bilgi türüdür.

Didaktiksel çalışmalarda öğretmen öğrenci arasındaki ilişkiler ve uygulanılan yöntem çalışmaları kadar didaktik sistemin üç elemanından olan bilgi üzerine

OKUTULAN BĐLGĐ

ÖZÜMLENEN BĐLGĐ Müfredat hazırlama komisyonunun

(Noosfer) oluşturduğu, Bilimsel Bilgiye dayalı Transpozisyon

Okutulan Bilginin Öğrenci Zihninde Yapılandırılması Öğretmenin

Transpozisyonu OKUTULACAK

BĐLGĐ

Okutulacak bilginin özümlenen bilgiye etkisi

Bilimsel bilginin okutulan bilgiye etkisi BĐLĐMSEL

çalışmalar yapmak gerekmektedir. Eğitim sistemi içerisinde yer alan temel problemlerin çözümü için bilginin epistemolojik olarak incelenmesi ve bilimsel literatür içerisinde ortaya çıktıktan sonra okullaştırılmasında ve öğrenci bilgisi olana dek geçirdiği dönüşümlerin ele alınmasında transpozisyon didaktik teorisi önem taşımaktadır.

Anglosakson araştırmalara bakıldığında, De Jong [76] tarafından dört durumu olduğu belirtilen pedagojik alan bilgisi kavramının da didaktiksel süreçleri içine almaktadır. Bu dört süreç şu şekilde ifade edilmektedir.

1. Öğretme için konu sunumu

2. Bu sunumlarda ilişkili öğretme stratejileri 3. Öğrencilerin spesifik kavramları

4. Öğrencilerin öğrenme engelleri

Bu durumlardan da anlaşılacağı gibi pedagojik alan bilgisi kavramı transpozisyon didaktik teorisi kavramlarıyla örtüşmektedir. Bu çalışma yukarıda belirtilen son iki seçenek olan öğrencilerin spesifik kavramları ve öğrencilerin öğrenme engelleri [36, 43, 57] üzerinde odaklanmıştır.

Özetlemek gerekirse, bu çalışmada esas olarak:

1. Okutulacak bilgi (öğretim programı, ders kitabı)analizi ve etkileri 2. Öğretmen transpozisyonu (ders kayıtları)ve etkileri

3. Okutulan bilginin (anketler ve görüşmeler) analizi ve etkileri 4. Okutulan bilginin öğrenci zihninde nasıl yapılandırıldığı

5. Özümlenen bilgiye etki eden faktörlerin belirlenmesine çalışılacaktır. Bu bağlamda transpozisyon didaktik teorisinin kavramları daha önce hiçbir araştırmada karşılaşılmayan bir yönteme ışık tutacaktır.

Beşinci Sınıf Transpozisyonları

Yedinci Sınıf Transpozisyonu

Şekil 2.8 Araştırma Yöntemi

OKUTULAN BĐLGĐ

ÖZÜMLENEN BĐLGĐ Okutulan Bilginin Öğrenci Zihninde Yapılandırılması Öğretmenin

Transpozisyonu OKUTULACAK

BĐLGĐ

Okutulacak bilginin özümlenen bilgiye etkisi

OKUTULAN BĐLGĐ

ÖZÜMLENEN BĐLGĐ Okutulan Bilginin Öğrenci

Zihninde Yapılandırılması Öğretmenin

Transpozisyonu OKUTULACAK

BĐLGĐ