Diğer Eserleri

el-Kevâkibu’s-sâire bi menâḳibi a‘yâni’l-mieti’l-‘âşirati fî selâseti eczâ’:

Cebrâîl Suleymân Cebbûr tarafından 1945, 1959 ve 1979 yıllarında tahkiki gerçekleştirilmiştir. X./XVI. asırdaki Şam ricâlini anlatan önemli eserler arasında yer almaktadır.214

Eserinin başında, “Ümmetimden her asırda ileri gelenler bulunur.’’215 _hadisine

yer vermiştir. Bu hadisten yola çıkarak X./XVII. asırda yaşamış önemli şahsiyetlerin yetiştiğini ancak bunlar hakkında yeterli ve kapsamlı bir çalışma yapılmadığını belirtmiştir. Kendisinden de bu konu hakkında bir eser kaleme alması istenmiş ve ısrarlara maruz kalmıştır. el-Ġazzî, el-Kevâkib’i yazarken Suriye, Kahire ve Haremeyn bölgelerinde yetişen önemli şahsiyetlerle ilgili bilgileri sözlü olarak derlemiştir. Osmanlı devlet ricâlinin hal tercümelerini, Taşköprizâde Ahmed Efendi’nin (ö.968/1561) eş-Şeḳâiḳu’n-nu‘mâniyye’siyle babası Bedreddîn el-Ġazzî’nin el-

Meṭâli‘u’l-Bedriyye adlı seyahatnâmesinden özetlemiştir. Bunun yanı sıra pek çok

eserden faydalanan el-Ġazzî, kendisine ulaşan bazı bilgilerden ve şahsi araştırmalarından da faydalanmıştır.216

O dönemdeki bazı hükümdârların biyografilerini eserine ilave etmiştir. Her tabaka ricâlinin alfabetik olarak sıralandığı eser üç tabaka üzerine tertip edilmiştir. Muhammed adını taşıyanlar öncelenmiş, hal tercümesinin verildiği şahısların adı, lakabı ve künyesi aktarılmıştır. Doğum ve ölüm tarihlerini netleştirmeye, netleştiremediklerini tahmin etmeye çalışmıştır. el-Ġazzî, diğer kaynaklardaki malumatların eksik ya da yanlış olduğunu ve kendi telifinde yer alan bilgilere güvenilmesi gerektiğini ifade etmiştir.217 _{Cebrâil Suleymân Cebbûr’un 1945 yılında tahkikli neşrini gerçekleştirdiği}

eserde bir takım hatalar bulan Muhammed Ahmed Dehmân 1950 senesinde tashih etmiştir.218

214 _{Necmeddîn el-Ġazzî, el-Kevâkibu’s-sâire, I, 2-7.}

215 _{Ebû Nu‘aym Ahmed b. Abdillâh b. İsḥâḳ el-İṣfahânî, Ḥilyetu’l-evliyâʾ ve ṭabaḳātu’l-aṣfiyâ, Dâru’l-}

Kitâbi’l-’Arabî, Kahire 1351-1357/1932-1938, I, 8.

216 _{Necmeddîn el-Ġazzî, el-Kevâkibu’s-sâire, I, 6-8.} 217 _{Necmeddîn el-Ġazzî, el-Kevâkibu’s-sâire, I, 1-10.}

40

Luṭfu’s-semer ve ḳaṭfu’s-semer min terâcimi a‘yâni’-tabaḳâti’l-ûlâ mine’l- ḳarni’l-hâdiye ‘aşer: el-Kevâkib’s-sâire adlı eserine yazdığı iki bölümden oluşan

zeyildir.219 Mahmûd eş-Şeyḫ bu eseri Şam’da iki cilt şeklinde neşretmiştir. Neşredildiği tarih tam olarak bilinmemektedir.220

Belaġatu’l-vâcid fî tercumeti şeyḫi’l-İslâmi’l-vâlid221_{: el-Muḥibbî’nin dediğine}

göre el-Ġazzî bu eserinde, yirmi yedi yaşına kadar ki hayatından ve o zamana kadar telif ettiği eserlerinden bahsetmektedir.222 _{Ancak bu eser kaybolmuştur.}223

Hidâyetu’n-necmi’l-maḍî fî ẕikri men eftâ ve ḫayru’l-enâmi ḥay: Mektebetu’l-

Esed’de bir nüshası bulunmaktadır.224

Minberu’t-tevḥîd ve maẓharu’t-tefrîd fî şerḥi cem‘i’l-cevheri’l-ferîd fî edebi’ṣ- ṣûfî ve’l-merîd: Babasının kaleme aldığı Elfiyyetu’t-taṣavvuf adlı eserin şerh

çalışmasıdır. Bu eserini en önemli telifi olarak görmektedir. Hüküm yollarının ve uygulamadaki şer‘i şartların yoğun bir şekilde ortaya konulduğu tasavvufî bir eserdir.225

İki bölümden oluşan eserin Mektebetu’l-Esed’de nüshası yer almaktadır.226

er-Risâletu’l-Muḥammediyye fi’r-reddi ‘ani’s-sâdeti’s-su‘diyye: Tasavvuf

alanındaki bu eseri günümüze ulaşmamıştır.

Virdu ehli’ṣ-ṣafâ fi’ṣ-ṣalâti ‘alâ Seyyidini’l-Musṭafâ: Tasavvuf alanında kaleme

aldığı bu eserde tasavvuf ehlinin Hz. Peygamber’e (s.a.s) salât ve selâm içeren duaları yer almaktadır. Mektebetu’l-Esed’de bir nüshası bulunmaktadır.227

el-‘Iḳdu’l-manẓûm fî riḥleti’r-Rûm228_{: el-Ġazzî’nin 1032/1622 senesinde}

İstanbul’a yaptığı yolculuğu anlatmaktadır.229

219 _{Necmeddîn el-Ġazzî, el-Kevâkibu’s-sâire, IV, 193, 194.} 220 _{Necmeddîn el-Ġazzî, et-Tuḥfetu’n-nediyye, s. 28.} 221 _{Bağdatlı İsmâil Paşa, Îḍâhu’l-meknûn, I, 194.} 222 _{el-Muḥibbî, Ḫulâṣatu’l-eser, IV, 193.}

223 _{Necmeddîn el-Ġazzî, et-Tuḥfetu’n-nediyye, s. 28.} 224 _{Necmeddîn el-Ġazzî, et-Tuḥfetu’n-nediyye, s. 29.} 225 _{el-Muḥibbî, Ḫulâṣatu’l-eser, IV, 193.}

226 _{Necmeddîn el-Ġazzî, et-Tuḥfetu’n-nediyye, s. 29.} 227 _{Necmeddîn el-Ġazzî, et-Tuḥfetu’n-nediyye, s. 29.} 228 _{el-Muḥibbî, Ḫulâṣatu’l-eser, IV, 171.}

41

Risâletu fî riḥleti Ba‘lebek230_{: 1033/1623 senesinde gerçekleştirdiği Ba‘lebek}

seyahatini anlattığı bu eseri günümüze ulaşmamıştır.231

Risâletu fi’r-riḥleti ile’l-ḥac: Mektebetu’l-Esed’de el yazması bir nüshası

bulunmaktadır. Hac yolculuğunu anlattığı eseridir.232

el-Muḫtâr fî iḫtiṣâri’t-tıbbi’n-Nebevî: Suyûṭî’nin el-Munhelu’r-revî fi’t-tıbbi’n-

Nebevî adlı eserinin özetidir.233 _{Hz. Peygamber’den (s.a.s) tıpla ilgili rivayetlerinden bir}

seçki yaparak meydana getirdiği bu telif günümüze ulaşmamıştır.234

Necmeddîn el-Ġazzî elliye yakın eser telif etmiştir. Hadis, fıkıh, dil ve tarih alanlarında şöhret bulsa da tıp, ahlak, tefsir alanlarında da eserler kaleme almıştır. Yukardaki eserlerden görüldüğü gibi çok sayıda şerh çalışmasına imza atmıştır. Belki de döneminde otorite olarak görüldüğü için eser telifi hususunda ısrarlara maruz kalmıştır. O da önemli kaynakları taramış ve döneminin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde eserler ortaya koymaya çalışmıştır.

229 _{Necmeddîn el-Ġazzî, et-Tuḥfetu’n-nediyye, s. 29.} 230 _{Necmeddîn el-Ġazzî, Luṭfu’s-semer, II, 617.} 231 _{Necmeddîn el-Ġazzî, et-Tuḥfetu’n-nediyye, s. 29.} 232 _{Necmeddîn el-Ġazzî, et-Tuḥfetu’n-nediyye, s. 30.} 233 _{el-Muḥibbî, Ḫulâṣatu’l-eser, IV, 193, 194.} 234 _{Necmeddîn el-Ġazzî, et-Tuḥfetu’n-nediyye, s. 30.}

42

II. BÖLÜM

ET-TUḤFETU’N-NEDİYYE FÎ ŞERḤİ’L-LÂMİYYETİ’L-VERDİYYE

ESERİNİN İÇERİK VE YÖNTEM AÇISINDAN İNCELENMESİ

Necmeddîn el-Ġazzî’nin et-Tuḥfetu’n-nediyye fî şerḥi’l-Lâmiyyeti’l-Verdiyye adlı eseri bir lâmiyye şerhidir. Bu şerh çeşitli nasihat, öğüt, şiir, âyet ve hadisler ihtiva etmektedir. Bunun yanı sıra şerhte kasîdenin beyitlerindeki farklı mana ihitmallerine, edebî sanatlara, beyitler arasındaki anlamsal ilişkilere temas edilmiştir. Bu bölümde öncelikle şerh geleneği hakkında açıklamalara yer verilecektir. Ardından söz konusu şerh içerik ve yöntem açısından incelenecektir.