Devletin Beşeri Unsuru: İnsan

Devletin beşeri unsuru olan insan unsuruna halk veya millet unsuru da denilebilir (www.wikipedia.org/wiki/Devlet, 2020). Bir devletin var olabilmesi için gerekli olan ilk şey insan topluluğudur (Gözler, 2007, s.49). Türk devletlerinde sosyal yapı içerisinde tanımlanan en küçük yapı aile, en geniş yapı ise millettir (Yuvalı, 1998, s.321). Bir diğer tanım olarak millet, aşiret-kabile, feodal sistemden daha yüksek seviyede donatılmış bir üst kuruluşa yükselmenin son evresidir (Kara, 2017, s.127).

İnsanları birbirine bağlayan farklı faktörler vardır ve bu faktörler “objektif millet anlayışı” ve “sübjektif millet anlayışı” olarak ikiye ayrılır (Gözler, 2007, s.51).

2.2.1.1. Objektif Millet Anlayışı

Objektif millet anlayışına göre; insanlar objektif denilen bir takım bağlarla birbirlerine bağlanmışlardır. Bu bağlar elle tutulup, gözle görülen beş duyuyla hissedilen bağlardır. Bu millet anlayışında yer alan ırk birliğinin insanlar için gözle görülebilecek nitelikte, dil birliğinin seslerle duyulabilecek nitelikte olduğu söylenebilir.

Objektif millet anlayışının için de inanç birliği de yer almaktadır. İnanç beş duyu organıyla algılanabilecek bir şey olmamasına rağmen bu anlayışta yer alan dil faktörü ile objektif anlayışa dönüşmektedir (Gözler, 2007, s.52).

Irk birliği anlayışına göre, insanlar arasındaki millet duygusunu oluşturup onları gerçekten bir millet yapan esas şey aralarındaki ırk birliğidir (Gözler, 2007, s.52).

İnsanların millet olarak nitelendirilebilmesi için aralarında geçmişten yaşanılan güne kadar gerçekleşen tarihi olayların bağları olması gerekmektedir. Bunun yanında bu insanların aynı atadan gelmesi ve soylarının aynı köke dayanması gerekir. Geçmişten günümüze kadar var olan devletlere bakıldığında homojen bir toplum üzerinde kurulan devletlerin, her türlü krizi daha rahat atlattıkları ve devletlerini daha sağlam bir temel üzerine kurdukları görülür (Başgil, 1947).

Irk birliği teorisine göre; bir devlet başka bir devletin egemenliği altında yaşayan ve kendi ırkından olan insanları bu durumdan kurtarmalı ve ırktaşlarının yaşadığı toprakları kendi topraklarına katmalıdır işte bu düşünce de emperyalist bir devlet anlayışının temelini oluşturur. Diğer taraftan ırk birliği teorisi, devletlerin kendi ırkından olmayan insanlardan kurtulması gerektiğini söyler ve böylelikle de soykırımcı, tehcirci devletlerin oluşmasına zemin hazırlanır. Bu soykırımcı devlet modelini Nazi Almanya’sında görülebilir. Almanya bu dönemde kendi ırkından olmayan insanlardan çeşitli şekillerde arınmaya çalışmış ve kendi ırkından olan insanları devletine katabilmek için kendi toprakları dışında kalan yerleri işgal etmiştir (Gözler, 2007, s.53).

Irk birliği görüşünün tehlikeli ve tamamen doğru olmayan yönleri de vardır.

Günümüzde birçok devlet heterojen yapıdadır ve bazı devletlerin ırk yapıları birbirine çok benzemektedir bunları birbirinden ayırmak oldukça zordur. Bu bağlamda ırk birliği teorisi bu ülkelerde işe yaramaz hatta tam aksine devletlerin dağılmasına dahi yol açabilir. Burada önemli olan insanın hangi ırktan değil kendini hangi ırktan hissettiğidir (Gözler, 2007).

Dil Birliği anlayışına ilişkin bilgi vermeden önce dil hakkında bilgi vermek gerekmektedir. Dil, insanın zihnindeki sembolik düzeni yaratan ve bu düzeni yansıtan bir bildirim aracı olmakla birlikte insan zihninin yapısı dilin kullanılma şeklini de etkiler (Varışoğlu & Kaşaveklioğlu, 2019, s.474). Bu bağlamda, Dil birliği teorisine göre, milletleri oluşturan ve birleştiren esas şey aynı dili konuşmaları yani aynı zihin yapısına sahip olmalarıdır. Bu görüşün gerçeklik payı aynı dili konuşmayan insanların birbirini anlamayacağından ve aralarında bir etkileşim gerçekleşemeyeceğinden gelir.

Bu yönden bakıldığı zaman dil birliği teorisinin anlaşılabilir olduğu söylenebilir ancak günümüze bakıldığında aynı dili konuşan insanların farklı devletler kurduğunu (İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri’nde İngilizce konuşulmasına rağmen farklı iki devlet oldukları gibi) ve dünyada 7330 dil olduğu bu dilleri konuşan her bir kişinin ayrı

devlet kurma olasılığının olmadığı söylenebilir. Bu nedenle dil birliği görüşünün aşırıya kaçması çok iyi boyutlarda sonuçlar vermeyecektir. Aynı zamanda dil birliği teorisine göre aynı dili konuşan insanlar aynı devlet altında yaşamalıdır ancak günümüzde farklı bölgelerde yaşayan insanlar aynı dili konuşabilirler. Geçmişe bakıldığında ise Türk toplumunun göçebe yaşamından dolayı birçok yere gidip yaşadıkları bilinmektedir.

Ayrıca Türkler gittikleri bazı yerlere yerleşerek geri dönmediler. Bu bağlamda Türkçe dünyanın birçok yerinde konuşulan bir dil olmuştur. Bu teori izlendiğinde; devlet aynı dili konuşan insanları kendi çatısı altında toplamalı, o insanların yaşadığı yerleri işgal edip kendi topraklarına katmalıdır. Bu görüş bu noktada tehlikelidir çünkü emperyalist, yayılmacı devletlerin oluşumuna zemin hazırlamaktadır (Akbay, 1961; akt. Gözler, 2007, s.54).

Din Birliğini anlatmada ilk olarak dini anlamakla başlanılabilir. Din tarihini, insanlık tarihi kadar eskilere gitmekte olup, günümüze kadar insanları etkileyen en önemli unsur olmuştur (Kara, 2017, s.124). Din birliği teorisine göre bir milletin, bir devlet oluşturabilmesi için aynı dine mensup olan insanların bir araya gelmesi gerektiği söylenebilir. Aynı dini benimseyen insanların değerlerinin aynı olacağını ve bu nedenle birbirlerini daha iyi anlayacaklarını ve daha çok bütünleşeceği ifade edilebilir. Farklı dinlere mensup insanlar aynı zamanda farklı milletler olarak ayrılmışlardır örneğin;

Balkanlara bakıldığında, Boşnaklar, Sırplar ve Hırvatlar aynı ırtan olmaları, aynı dili kullanmalarına rağmen farklı milletler olarak ayrılmışlardır bunun nedeni din olgusudur. Bu milletler arasında Sırpların ve Hırvatların din farklılığının yanı sıra mezhep farklılıkları da vardır. Hırvatların çoğu Katolik, Sırpların da çoğu Ortodokstur bu farklılıklar da farklı millet olarak anılmalarına yol açmıştır (Gözler, 2007, s.55).

Din faktörünün millet oluşturmada önemli olduğu söylenir ancak aynı dine mensup olanlar da farklı devletler kurabilirler örneğin Türkler ve Araplar aynı dini benimsemelerine rağmen farklı devletler oluşturmuşlardır (Gözler, 2007, s.55).

Günümüzde dinin devlet kurmada, yönetmede, devamlılığını sağlamada çok fazla etki etmediğini bütün devletlerin farklı dinlere karşı hoşgörü poliitikası sayesinde varlıklarını devam ettirdikleri söylenebilir.

2.2.1.2. Sübjektif Millet Anlayışı

İlk defa Ernest Renan tarafından Millet Nedir? Konferansında ortaya atılan subjektif millet anlayışına göre; milleti oluşturan unsurlar subjektif yani manevi ögelerden oluşur (Gözler, 2007, s.57). Renan (1882)’a göre:

“İnsan, ne ırkının ne dilinin ne de dininin ne de nehirlerin izlediği yolun ne de sıradağların yönünün eseridir. Sağlam, duygulu ve sıcak kalpli insanların bir araya gelmesi manevi bir şuur yaratır ki, buna millet denir.” (Renan 1882; akt. Gözler, 2000, s.57). Milleti oluşturan, insanları birbirine bağlayan manevi değerler arasında; geçmiş yaşantılar, insanların birlikte varmak istedikleri ortak amaçlar, ortak idealler gibi duygulara dayalı hususlar yer almaktadır (Gözler, 2007, s.57). İnsanların birbirlerine bağlanmaları, bir millet oluşturabilmeleri için geçmişten yaşanılan güne kadar ortak bir tarihe sahip olmaları, aynı duygu ve düşünceleri paylaşmaları, aynı hisle yaşamaları gerektiği söylenebilir. Bu anlayışta objektif değerlerin milleti oluşturmada yetersiz olduğu çünkü duyguların olmadığı yerde milletin oluşmasının çok zor olduğu söylenebilir.